Vepra të Sami Rapishti

Kercovari · 02-09-09, 17:15

« Kolec Traboini -poezi: “SISËT E ANAVE”
Kolec Traboini: ANTOLOGJIA VIRTUALE AVT® »

Sami Repishti: Hafiz Ibrahim Repishti - Shënime personale

http://kosova.albemigrant.com/wp-con...m-repishti.bmp(Ne foto Hafiz Ibrahim Repishti)
Publikojme nji leter personale qe profesor Sami Repishti i dergon studjuesit shkodrane Islam Dizdari. Falnderojme studjuesin Islam Dizdari qe na e dergoi per publikim.
I dashtuni Z. Dizdari
Besoj se do të më falni për vonesën e përgjigjes sime kërkesës suej- me shkrue diçka personale për të ndjerin babën tim, Hafiz Ibrahim Repishti- vonesë që i detyrohet ngadalësimit të veprimtarisë sime për arsye të moshës se kalueme. Sidoqoftë, me vjen keq qe kam kujtime te kufizueme nga baba, sepse ai ndërroi jetë kur unë isha rreth 18 vjeçar.
Vitin e fundit (1942-43) e kalova ne Universitetin e Firences, larg familjes, dhe ai u nda nga kjo jetë vetëm tre muej mbas kthimit tim. Fati e deshi që me kërkesën e tij unë kalova nji muej e gjysëm në Repisht “për verim” mbas nji viti shkolluer të mbushun me studime e eksperiencë të re.
http://kosova.albemigrant.com/wp-con...ti-300x244.jpg(Ne foto Presidenti Rogova dhe profesor Repishti)
Nji pjesë të kujtimeve të mia i kam përfshi edhe në dy volumet e mia: Pika Loti (1997) dhe Nën hijen e Rozafës (2004). Ajo që mund të shtoj sot janë pikëzime të bashkëfjalimeve me babën, disa vërejtje që më rikujtohen, si dhe përshtypje personale të fjalëve, akteve, e të mendësisë se tij
*
Në fillim, dëshiroj me theksue se baba ka qenë për natyrë i qetë, mjaft i heshtun, thellësisht i preokupuem për fatin e familjes, kryesisht të gjashtë fëmijëve që duheshin “rritë si duhet”, me respekt të thellë për traditën, e njikohësisht i shoqnueshëm, për arsye se për atë “rrethi shoqnuer” kishte peshën e madhe që karakterizonte brezninë e tij.
Le të kujtojmë se ai i takonte breznisë se luftës për mbrojtjen e Shkodrës (1912-13) dhe se ishte pjesë e kompaktësisë shkodrane të atyne viteve. (Ai ka kalue shtatë muej në llogoret e frontit të Shtojit, dhe familja Repishti ka furnizue me ushqim e armatim 17 vullnetarë të kompanisë që ai komandonte gjatë të gjithë luftës). Ma vonë, me 1916, kur Austro-Hungaria filloi keqtrajtimin e qytetarëve shkodranë, ai ka marrë pjesë në demonstratat antiaustriake, dhe ashtë burgosë me nji grup qytetarësh. Ka luejtë nji rol aktiv në mobilizimin dhe organizimin e Luftës se Koplikut (1920), për gjashtë muej. Në ato vite, ka ndihmue aktivisht Komitetin për Mbrojtjen e Kosovës (Hoxha Kadriu dhe shokët kanë ba disa nga mbledhjet e Komitetit në shtëpinë e babës), ka marrë pjesë aktive në politikën e forcimit të vendit, dhe në dhetor 1923 asht zgjedhë deputet i Shkodrës-grupi i Opozitës kundër Ahmet Zogut. Në maj 1924, ka marrë pjesë në varrimin e Avni Rrustemit në Vlorë, dhe ka qenë anëtar i grupit parlamentar (22 deputetë) që vendosi për Revolucionin e Qershorit,1924, të kryesuem nga Fan S.Noli, kryeministër, dhe përmbysjen me forcë të Qeverisë së Tiranës, që shërbente interesat e A.Zogut. Për këtë ashtë dënue “me vdekje në mungesë”.
Gjatë vitit 1925, ka qëndrue ilegal -pranë familjes së Hysen Tafilit, Dudas, dhe vëllazënve Isuf, Jakup dhe Ethem Sokoli, Dërgut. Gjatë kësaj periudhe ka tentue dy herë arratisjen në Jugosllavi pa sukses, dhe ka shpëtue jetën vetëm nga besnikëria e kapterit Caf Ademi, Dudas, që e paralajmëroi. Në vjeshtë të vitit 1925, ai ashtë “falë” dhe ashtë kthye në shtëpi. Kjo ka qenë nji eksperiencë e frikshme për familjen. Me insistimin e nanës, ai ka premtue se nuk do të merrej përsëri me politikë, nji premtim që e ka mbajte deri në vdekje.
Megjithatë, në vitin 1928 ai ashte arrestue e internue në Shijak, mbas aprovimit të Kodit të ri Civil e Penal (që ishin në kundërshtim me disa dispozita të Sheriatit). Ashtë e vërtetë se ai kishte denoncue publikisht këto dispozita si çështje parimore për te si klerik mysliman.
Arsimi i naltë i babës ka qenë nji periudhë pesë-vjeçare në Istanbul,Turqi, (1907-1912) ku ai ashte diplomue në Fakultetin e Drejtësisë, dega e Sheriatit, ligji fetar islamizmit (Italisht besoj se quhet Diritto Canonico). Gjatë kësaj periudhe, baba ka marrë edhe edukimin e parë politik me horizonte që kalojshin ata të Shkodrës ku ishte rritë. Në fillim, tregonte ai, ka përkrahë Turqit e Rij, dhe programin “Union et Progres”. Por me degjenerimin e këtij programi që shpresohej se do të sillte autonominë e Shqipërisë. Ai u zhgënjye dhe ma vonë e ka kundërshtue së bashku me shokë në demonstratat studenteske në Istanbul. Simbas autores franceze Mme Nathalie Clayer,“Aux origines du nationalisme albanais” (Paris,2007) në atë kohë ka pasë vetëm dy studentë shqiptarë në këtë fakultet.. Gjatë kësaj kohe ka mësue shkrimin shqip me germa latine, dhe ka studiue frëngjishten.
http://kosova.albemigrant.com/wp-con...-dizdari-2.bmp(Ne foto studjuesi shkodrane Isalm Dizdari)
Për ditunitë e tija në lidhje me Sheriatin, baba ashte çmue edhe nga “ulematë” e Shkodrës, dhe ashtë këshillue për udhëheqje e interpretim. Ka shkrue në revistat arabe për probleme të kësaj natyre, sidomos në revistën e Al-Azharit, Kairo, Egjipt, si dhe në Tunizi. Për fat të keq, revistat që përmbajnë këto materiale janë zhdukë me arrestimin tim dhe konfiskimin e çdo gjaje në shtëpi, tue përfshi edhe bibliotekën e babës e librat e mijë shkollorë.
Më kujtohet se në diskutimet për çvendosjen e varrezave të Parrucës dhe ndërtimin e Xhamisë së re të Parrucës, ulematë e Shkodrës, u ndanë në dy grupe. Baba ishte në favor, me tezën e tij se kjo pjesë toke në qendër te qytetit, me kalimin e kohës do të përdorej për qëllime tjera jo fisnike. Në atë kohë, u shkruen dy letra: pro e kundër ndërtimit, dhe u dërguen në Universitetin e Al-Azharit për opinion. Tezën pro ndërtimit e përgatiti baba. Kjo tezë përkrahej edhe nga Sali Myftija, ish myfti i Shkodrës. Mbas disa muejve, vlerësimi i Al-Azharit erdhi i botuem në revistën e këtij Universiteti, dhe ishte në favor të ndërtimit të Xhamisë së re. Menjëherë, filloi ndërtimi. megjithëse disa kundërshtime vazhduen.
Pjesëmarrja e babës në “politikë” nuk synonte pozita ose orientime politike që përfaqësojshin, zakonisht, parti e grupe politike. Pikësynimi i babës ka qenë gjithherë mbrojtja e interesave të bashkësisë islame në Shqipni. Ai e thonte disa here se me ramjen e Perandorisë Turke, dhe krijimin e shtetit të ri shqiptar, pozita e bashkësisë islame duhej pa në dritën e gjendjes së krijueme, dhe prandej duhej “ruejtë” nga “ulematë” kundër çdo sulmi që mund të bahej nga qeveritë “laike”. Nji mentalitet -dhe bindje- e këtillë, e shtyu atë të kundërshtonte A.Zogun dhe partinë e tij. Zogu, që shkëputi bashkësinë islame nga Kalifati i Stambolit (1922) njihej (ndoshta gabimisht!) si i afërt me qarqet frank-masone të Evropës, dhe për rrjedhim anti-fetar. Këtë opinion kishte edhe kleri katolik shqiptar, që mbronte privilegjet e tija. Kjo pikë e përbashkët, bashkoi forcat e dy besimeve, dhe në Shkodër, u krijue nji “aleancë” jo-formale në mes të dy bashkësive. Ky formacion politik prodhoi suksesin e madh në zgjedhjet parlamentare të dhetorit 1923, dhe nxori tetë deputetë, shtatë nga të cilët kundërshtarë të A.Zogut (nji,Halit Rroji në favor). Interesante ashtë se delegacioni i Shkodrës në Parlament përmbante tre klerikë: Hafiz Ibrahim Repishti, At Gjergj Fishta, dhe At Ambroz Marlaskaj, krah me Luigj Gurakuqin, Xhemal Bushatin etj. Në Parlament. baba ka qenë kryetar i Komisionit për ligjet, dhe nën-kryetar për arsimin. ( Ky “afrim” me klerin katolik shqiptar krijoi pakënaqësi në popullsinë myslimane të Shkodrës. “Zogistët” përfituen nga rasti me sulmue babën, si p.sh satira:” Erdhi hoxha prej Repishtit/me u ndihmue pëllumbave të Krishtit)
*
Në familje, baba ka qenë nji prind shembullor, por disiplinar, e kambëngulës. Ai kalonte pjesën e madhe të ditës me “qitabe” dhe mesimdhanje falas të rijve që tregojshin interesim për fenë. Ka shërbye si Imam i xhamisë së Dudasit për afër 30 vjet, dhe ka refuzue detyrën e Myftiut në Shkodër që iu ofrue në vitin 1939-40, ka mundësi që të jetë edhe për arsye të qëndrimit të tij antifashist që ditën e parë.
Politikisht, ka refuzue të marrë pjesë në revoltat antizogiste të viteve 1932, 1935 dhe 1938, si dhe ofertat klandestine italiane me organizue nji front të brendshëm antizogist e proitalian, oferta që janë ba nga shokë të vjetër të “opozitës”, ose kolegë të tij (si H.Ali Kraja)
Në familje ai ngulte kambë për rregull e harmoni, si dhe studime të rregullta nga ana jonë, si nxanës shkolle. Bashkë me studimet tona, ai kërkonte që na, të gjithë fëmijët, të lexojshim arabisht nga nji faqe të Kuranit çdo mbramje para darkës, nji detyrë që të gjithë e kryejshim me radhë, si dhe arsimin fetar të detyrueshëm gjatë muejve të verës. (Unë kujtoj me respekt mësuesin tim H. Xhevdet Zylja)
*

Kercovari · 02-09-09, 17:16

Siç e thashë ma sipër, unë kam qenë i ri (jo i pjekun) kur vdiq baba. Prandaj, nuk me kujtohen bisedime “serioze” për çeshtje fetare me te. Me kujtohet se ai kishte bindjet e tija fetare që shërbejshin si pikë mbështetje dhe orientimi qoftë për format e tija të mendimit, qoftë për sjelljen e tij në shoqni. Nji besim i thellë, reflektiv, dhe që nuk njihte lëkundje i jepte atij nji qetësi të brendshme që, sot, unë admiroj (aq ma shumë sepse nuk e kam për vete) Kam përshtypjen se “fara e dyshimit”, ky fenomen predominant në shoqninë e sotme moderne, nuk ekzistonte tek ai. “Kështu thotë Kurani” ka qenë nji shprehje e tij e zakonshme, dhe e thonte me nji bindje që -mendoj unë- nuk kishte vend për diskutim. Nga ai kam ndigjue shpesh herë direktivën kuranore se “popujt e librit” jahudijtë dhe të krishtenët duhen përkrahë, sepse njohin “vetëm nji Zot” (monoteistët si dhe besimtarët e nji grupi të tretë që tani nuk me kujtohet).
Më kujtohet kur e pyeta -në festën e Bajramit të Vogël- si ishte e mundun që Zoti i kërkoi H.Ibrahimit me sakrifikue djalin, ai e shpjegoi se ishte “provë” besnikërie, sepse Zoti nuk ka pasë qëllim me krye këtë sakrificë njerëzore. Ndërsa unë ngulsha kambë që Zoti thjeshtësisht e “kërkon këtë sakrifice“, ai përgjegji:” Kështu thotë Kurani! Besoje!” Natyrisht, në moshën time të re, me arsim perëndimor, e gjejsha të vështirë me pranue nji “aksiome” të këtillë teologjike. Por, tani e kuptoj se kjo ashte “feja”,”besimi”, si thonë francezët, “nji kërcim në të panjohunën!” Thjeshtësia e insistimit tim, me duket tashti diçka foshnjore!
*
Sikurse e keni lexue edhe në narrativën time, ai vdiq viktimë e traditës (mikpritjes) dhe e frymës së tij anti italiane. Vdekja e tij, e parakohshme, me ka tronditë shumë, e më ka dhanë nji kryenaltësi, njikohësisht. Sot, 65 vjet ma vonë, me kujtohet thanja e autorëve të Antikitetit”
“E bardhë ashtë vdekja në mbrojtje të nji virtyti!”
*
Edhe nji shenim. Në revistën “Studime Historike” ,1992(1-4), Tirane,1995, në ff. 153-154, kam tregue nji bisedë timen me të ndjerin Imzot Fan S.Noli., ku kam shkrue:
“…Në qershor 1962, takova Imzot Fan S. Noli, për të parën herë në Boston, SHBA, me rastin e 50- vjetorit të formimit të federatës “VATRA”. Me që babai im ka qenë deputet i Shkodrës në parlamentin shqiptar të 1923-1924-s, dhe u paraqita si djali i Hafiz Ibrahim Repishtit. Noli me dha dorën, dhe m’u përgjigj: “Qenke djali i mikut.” Mbas përshëndetjeve të zakonshme, Noli me tha: “Dua të tregoj diçka në lidhje me babain. Pas revolucionit tonë gjetëm vështirësi të krijojmë qeverinë e re. Ditën e fundit, dikush me tha se Imami nuk do të pranonte emërimin e një peshkopi si kryeministër i Shqipërisë. Nuk e besova! Kërkova që Z.Ali Kelcyra me dy kolegë të bisedojnë këtë çeshtje me Imamin. Pas dy orëve, Këlcyra me tha se Hafiz Repishti nuk kishte asnjë kundërshtim për zgjedhjen time si kryeministër, për sa kohë që zgjedhja të bëhet në formë demokratike. Atë ditë unë u zgjodha kryeministër dhe filloi formimi i qeverisë së re”.
Unë kërkova atëherë nji takim me Z.Ali Këlcyra, dhe mbasi i tregova fjalët e Nolit, ai e vërtetoi një bisedë të këtillë dhe shtoi se, simbas mendimit tij, kjo ka qene pengesa e fundit që nxirrej nga ata që nuk favorizonin zgjedhjen e Nolit si kryeministër….(f.153)
Punë të mbarë, e të fala.
Sami Repishti, 20 prill 2008.
Baldwin, New York, USA
(Kosova-Albemigrant)