Tefsir-(komentim suresh)

[valiii]

KOMENTIMI I SURES ET-TEUBE

Me lejen e Allahut, të fillojmë me
komentimin e sures Teube, për shkak të rëndësisë
së madhe që ka dhe për shkak se rreh tematika
shumë me rëndësi. Kjo, me siguri, do të na marrë kohë më shumë, sepse është ndër suret e gjata në
Kuran, ndaj kërkojmë që të jeni në përcjellje të
komentimit të ajeteve të kësaj sureje. Surja Teube është sure medinase dhe përmban
gjithsej 129 ajete. Kjo sure është një ndër suret e fundit që i ka zbritur
të Dërguarit të Allahut. Ndërsa në disa transmetime
thuhet që është surja e fundit që i ka zbritur të
Dërguarit të Allahut.[1] Kjo sure përfshin dispozita përfundimtare në lidhjet
mes umetit musliman dhe umeteve të tjera mbi
tokë. Kjo sure përfshin, gjithashtu, seleksionimin e
shoqërisë muslimane. Po ashtu, tregon edhe
gjendjen e çdo pale të kësaj shoqërie. Në bazë të tematikave që përmban kjo sure dhe në
bazë të transmetimeve që tregojnë për shkakun e
zbritjes, na bëhet e qartë se kjo sure ka zbritur në
vitin e 9 hixhrij dhe nuk ka zbritur e tëra për një
moment. Edhe pse nuk kemi njohuri rreth kohës së
saktë të zbritjes së pjesëve të kësaj sureje gjatë vitit të 9-të, kemi mundësi të vërtetojmë se zbritja e
kësaj sureje ka kaluar nëpër tri etapa. Etapa e parë ishte para betejës së Tebukut në
muajin Rexheb të këtij viti. Etapa e dytë ishte gjatë kohës së përgatitjes për
këtë betejë dhe gjatë betejës. Etapa e tretë ishte pas kthimit nga beteja. Ndërsa fillimi i kësaj sure duke filluar prej ajetit të
parë e deri në ajetin 28 ka zbritur në fund të viti të 9
hixhrij, pak para kohës së haxhit, në muajin
dhulkade apo muajin dhulhixhe. Emrat e kësaj sureje Transmetohet nga Seid b. Xhubejr, i cili thotë e kam
pyetur Abdullah b. Abasin për këtë sure dhe tha:
“Ajo është El Fadiha (e cila i ka zbuluar kurthet e hipokritëve) ende vazhdonin të zbrisnin ajetet “disa prej tyre”, “disa prej tyre” në këtë sure sa që u frikësuam që nuk do të lejë askënd pa e
përmendur.” Po ashtu është quajtur “Suretul Buhuth” surja e cila kërkon dhe zbulojë fshehtësitë e hipokritëve. Kjo sure është e vetmja në Kuran e cila nuk fillon me
bismilah. Mendimet e dijetarëve se pse nuk fillon me bismilah
kjo sure janë të ndryshme: Bismilahi është mëshirë dhe sigurim, ndërsa surja
Teube tregon luftën ndaj jobesimtarëve dhe zbulon
dredhitë e hipokritëve dhe në të nuk ka siguri ndaj
jobesimtarëve, të cilët e kanë shkelur premtimin
dhe marrëveshjen e tyre. Për këtë arsye nuk ka
filluar me bismilah. Kjo thënie është transmetuar nga Aliu dhe Sufjan b. Ujejne. Ka qenë traditë e arabëve kur kanë qenë në
injorancën e tyre se nëse kanë pas ndonjë
marrëveshje me ndonjë popull dhe kanë dëshiruar
ta prishin atë marrëveshje, i kanë shkruar letër
mirëpo nuk e kanë filluar me bismilah. Kur zbriti kjo
sure, e cila i anulon marrëveshjet mes të Dërguarit të Allahut dhe jobesimtarëve, i Dërguari i Allahut e
dërgoi Ali b. Ebu Talib që ta lexojë para
mushrikëve, në kohën e Haxhit, dhe nuk e ka
filluar me bismilah, duke pasur parasysh traditën e
arabëve në këtë. Sahabët kanë rënë në mospajtim se a është surja
Teube dhe ajo Enfal një sure e vetme apo janë të
ndara? Disa prej tyre thanë se është një sure,
ndërsa disa të tjerë thanë se janë dy sure dhe në
këtë mënyrë me lënien e bismilahit u pajtuan dy
palët. Lanë në mes të këtyre dy sureve një hapësirë dhe me këtë u pëlqyen ata të cilat thanë se këto
janë dy sure të ndara, ndërsa e lanë bismilahin, ku
këtë e pëlqyen ata që thoshin se ajo është një sure. Sureja Teube ka qenë e gjatë gati sa surja Bekare
pastaj është deroguar një pjesë në fillim të saj dhe
me të pastaj ka rënë edhe bismilahi. Këtë mendim e
transmeton Ibën Vehbi, Ibnul Kasim, Ibnu Abdul
Hakem nga Maliku, sikur që e ka përmendur imam
Kurtubi. Ka thënë Kurtubi: “E vërteta se pse bismilahi nuk është shkruar në këtë sure është sepse Xhibrili
ashtu ia ka zbritur të Dërguarit të Allahut, pa
bismilah”. Muhamed Emin Shenkiti, autori i librit “Advaul bejan fi idahil Kuran bil Kuran ” ka thënë: “E vërteta rreth rënies së bismilahit në këtë sure, është ajo që ia ka
thënë Uthmani Abdullah b. Abasit. Këtë tregim e
shënon Nesaiu, Tirmidhiu, Ebu Daudi, Imam
Ahmedi, Ibën Hibani në “Sahihun” e tij, Hakimi në “Mustedrekun ” e tij dhe thotë se zinxhiri i kësaj është i vërtetë. Ibën Abasi thotë se i ka thënë
Uthmanit: “Çka ju shtyu që ta vendosni suren Teube pas sures Enfal dhe që mos të shkruani në të
bismilahin?” Uthmani tha: “Kur të Dërguarit të Allahu i zbriste diçka i thërriste disa nga ata që
shkruanin shpalljen dhe u thoshte: ‘Vendosni këto në suren në të cilën ka kështu e kështu. ’ I zbrisnin atij ajete dhe u thoshte: ‘Vendosni këto ajete në suren në të cilën përmendet kështu e kështu. ’ Surja Enfal ishte prej të parave që ka zbritur në Medine,
ndërsa Teube prej të fundit që ka zbritur prej
Kuranit. Tregimi i kësaj sureje ishte i ngjashëm me
tregimin e sures Enfal. Vdiq i dërguari i Allahut dhe
nuk na sqaroi ne se a është surja Teube prej sures
Enfal apo është e ndarë dhe mendova se ajo është prej saj. Për këtë kam bashkuar mes atyre dyjave
dhe nuk e kam shkruar në mes tyre rreshtin e
bismilahit”. Dy vërejtje : 1. Prej hadithit që përmendëm, merret se renditja a
ajeteve në Kuran është bërë nga ana e Pejgamberit
(teukifije), sikur që shihet nga ky hadith se edhe
suret janë renditur nga ana e të Dërguarit të Allahut,
përveç kësaj sureje. 2. Ka thënë Ebu Bekr b. el Arabij el Maliki (Allahu e
mëhsiroftë!): “Ky hadith është argument për përdorimin e kijasit (analogjisë) në fe. A nuk e sheh
se si Uthmani dhe sahabët e tjerë e përdorën kijasin
në mungesë të tekstit. Ata e panë se surja Teube
është e ngjashme në tematikë me Suren Enfal dhe
për këtë sollën menjëherë pas sures Enfal suren
Teube”. Nëse është fut kijasi në renditjen e kësaj sureje, atëherë çka ta merr mendja për dispozitat e
tjera të fesë? Tematikat që përmban kjo sure në përgjithësi Para se të futemi në komentimin e ajeteve të kësaj
sure, dëshirojmë t’i japim një pasqyrë të përgjithshme kësaj sureje se cilat janë tematikat të
cilat i rreh kjo sure në përgjithësi. Pjesa e parë e kësaj sureje, duke filluar prej ajetit të
parë e deri te ajeti i 28, definon lidhjet mes
muslimanve dhe jobesimtarëve, në përgjithësi në
gadishullin arab. Ja disa prej shembujve të kësaj
pjese. Allahu thotë: “Denoncim nga Allahu dhe i dërguari i Tij ndaj idhujtarëve me të cilët ju patët
lidhur kontratë (kumtesë për shkëputjen e
marrëveshjes). Pra, ju (idhujtarë) qarkulloni nëpër tokë (lirisht)
katër muaj, e dijeni se fuqinë e Allahut nuk mund ta
bëni të paaftë dhe se Allahu mposhtë mohuesit. Dhe (ky është) një kumtim nga Allahu dhe i
dërguari i Tij, drejtuar gjithë njerëzve në ditën e
haxhit të madh, se Allahu është tërhequr prej
(marrëveshjes së) idhujtarëve, e njëkohësisht edhe
i dërguari i Tij. Po, nëse pendoheni, do të jetë më
mirë për ju, e nëse ia ktheni shpinën (rrugës së drejtë), ta dini se nuk mund t'i shpëtoni (ndjekjes
së) Allahut. E, ti përgëzoji ata që mohuan me një
dënim të padurueshëm. Përveç atyre idhujtarëve me të cilët keni lidhur
marrëveshje, e të cilët nuk ju kanë shmangur asgjë
dhe nuk e kanë ndihmuar askënd kundër jush,
pra, edhe ju përmbushni marrëveshjen e tyre deri
në afatin e caktuar. S'ka dyshim se Allahu i do të
devotshmit. E kur të kalojnë muajt e shenjtë, luftoni idhujtarët
kudo që t'i gjeni, robëroni dhe ngujoni ata, u vini
pritë në çdo shteg. Në qoftë se pendohen, e falin
namazin dhe e japin zeqatin, atëherë ua lëshoni
rrugën, se vërtet Allahu falë është
Mëshirues.” (tevbe1-5) Shembulli tjetër: O ju që besuat, mos u ofroni miqësi
(dashuri) prindërve tuaj, as vëllezërve tuaj, nëse ata
vlerësojnë mosbesim kundër besimit. E kush prej
jush miqësohet me ta, ata janë mizor. Thuaj (o i dërguar): "Në qoftë se etërit tuaj, djemtë
tuaj, vëllezërit tuaj, bashkëshortet tuaja, farefisi juaj,
pasuria që e fituat, tregtia që frikoheni se do të
dështojë, vendbanimet me të cilat jeni të kënaqur,
(të gjitha këto) janë më të dashura për ju se All-
llahu, se i dërguari i Tij dhe se lufta për në rrugën e Tij, atëherë, pritni derisa All-llahu të sjellë vendimin
e Tij. All-llahu nuk vë në rrugën e drejtë njerëzit e
prishur.(tevbe 23-24). Shembulli tjetër: O ju që besuat, vërtetë idhujtarët
janë të ndyrë, andaj pas këtij viti të mos i afrohen
më xhamisë së shenjtë. Nëse i frikësoheni skamjes
All-llahu me dëshirën e vet do t'ju pastroj me
mirësitë e Tij. All-llahu është i Gjithëdijshëm, është i
urtë. Teube, 28. Pjesa e dytë e kësaj sureje përfshin në mënyrë
definitive lidhjet mes shoqërisë muslimane dhe
ithtarëve të librit (jehudi dhe të krishterë) në
përgjithësi. Gjithashtu, në këtë pjesë tregon edhe
për devijimin e çifutëve dhe të krishterëve në
çështjet e besimit dhe jetës në përgjithësi. Ja disa shembuj të kësaj pjese: “Luftoni ata që nuk besojnë Allahun e as botën tjetër, nuk e konsiderojnë të
ndaluar (haram) atë që e ndaloi Allahu dhe i
dërguari i Tij, nuk besojnë fenë e vërtetë, prej atyre
të cilëve u është dhënë libri, derisa ta japin xhizjen
në dorë e duke qenë të mposhtur.

[valiii]

E jehuditë thanë: ‘Uzejri është djali i Allahut ’ e të krishterët thanë: ‘Mesihu është djalë i Allahut ’. Ato ishim thënie të tyre me gojët e tyre (fraza të thata),
që imitojnë thëniet e jobesimtarëve të mëhershëm.
Allahu i vraftë, si largohen (nga e vërteta )!” Teube, 29-30. Shembulli tjetër: “O ju që besuat! Vërtet, një shumicë e parisë fetare e çifutëve dhe e të krishterëve, në
mënyrë të paligjshme, e hanë pasurinë e njerëzve
dhe pengojnë të tjerët nga rruga e Allahut. Ata të
cilët e ruajnë arin e argjendin e nuk e japin për
rrugën e Allahut, lajmëroji për një dënim të
dhembshëm. Atë ditë kur ajo (pasuri e deponuar) fërgohet në
prushin e xhehenemit, e me të (ashtu zharavë)
lyhen ballët, anët dhe shpinat e tyre (do t'u thuhet):
‘Kjo është ajo që e depozituat për veten tuaj, pra shijoni atë që e depozitonit!" Teube, 34-35. Pjesa e tretë fillon me lajmërimin e atyre të cilët i
thirrën që të marrin pjesë në përgatitjen e ushtrisë,
por u rënduan në vend, sikur të jenë të gozhduar
dhe u bënë përtacë dhe nuk shkuan në betejë. Këta
njerëz të cilët nuk morën pjesë në betejë nuk ishin
të gjithë prej hipokritëve, siç do të shpjegojmë kur të vijmë në komentimin e këtyre ajeteve. Ja disa
shembuj nga kjo pjesë e sures: “O ju që besuat! Ç'është me ju, që kur ju thuhet: ‘Dilni në (luftë) rrugën e Allahut !’, ju u rënduat në vend (si të ishit të gozhduar)? A mos ishit të kënaqur me jetën e kësaj
bote, se sa me atë të ardhmen? Përjetimi i jetës së
kësaj bote ndaj asaj së ardhmes, nuk është asgjë.

[valiii]

Nëse nuk dilni (në luftë), Ai do t'ju dënojë me një
dënim të dhembshëm, do t'ju zëvendësojë me një
popull tjetër dhe Atij nuk i bëhet farë dëmi. Allahu
është i gjithëfuqishëm për çdo gjë. Në mos e ndihmofshi atë (Pejgamberin), atë e ka
ndihmuar Allahu; kur ata që nuk besuan e nxorën
atë vetë të dytin; kur që të dy ishin në shpellë, kur
po i thoshte shokut të vet: ‘Mos u pikëllo (friko), Allahu është me ne !’ E Allahu zbriti qetësi (në shpirtin e) atij, e fuqizoi me një ushtri që ju nuk e
patët; e fjalën e atyre që nuk besuan më të ultën,
kurse fjala e Allahut (është) më e larta. Allahu është
më i Fuqishmi, më i Urti. Dilni (në luftë), le t'ju vijë
(lufta) e lehtë ose e rendë, luftoni për hirë të Allahut
me pasurinë tuaj dhe me veten tuaj; kjo është gjëja më e dobishme për ju, nëse e kuptoni. ” Teube 39-41. Pjesa e katërt e kësaj sureje e cila është pjesa më e
gjatë e saj përfshin më shumë se gjysmën e sures,
flet në poshtërimin e hipokritëve dhe ndikimin e
tyre të keq ndaj shoqërisë muslimane. Në këtë pjesë Allahu përshkruan gjendjen e
hipokritëve, anën shpirtërore të tyre dhe atë
praktike. Këtu zbulon edhe qëndrimet e tyre në
betejën e Tebukut, para betejës, gjatë betejës dhe
pas përfundimit të saj. Allahu zbuloi qëllimet,
intrigat, hilet e tyre si dhe arsyetimet e tyre të pavenda në mos pjesëmarrjen e tyre në betejë. Po
ashtu, tregon se si hipokritët janë munduar që të
dobësojnë rreshtat e muslimanve dhe të fusin në
mes tyre përçarje. Pastaj tregon se si e kanë
munduar të Dërguarin e Allahut dhe si e kanë fyer
atë. Të gjitha këto gjëra më gjerësisht do të shpjegohen kur të vijmë në komentimin e këtyre
ajeteve, që flasin për këtë lloj të njerëzve. Ja disa
shembuj të cilët tregojnë për intrigat, hilet dhe
qëllimet e tyre të këqija, ndaj të Dërguarit të Allahut
dhe shokëve të tij: “E sikur të kishin dëshiruar ata të dalin, do të bënin për të (për luftë) ndonjë
përgatitje, por Allahu nuk e pëlqeu ngritjen e tyre,
andaj i zmbrapsi, dhe u është thënë: ‘Rrini me të paaftit (fëmijët, gratë e pleqtë).’ Edhe sikur të dilnin me ju, ata nuk do t'ju shtonin tjetër përveç
ngatërresës dhe shumë shpejt do të përçanin mesin
tuaj, duke kërkuar t'ju turbullojnë. E ndër ju ka të
tillë që i dëgjojnë ata. Allahu i di shumë mirë
hipokritët. Ata edhe më parë tentuan përçarjen tuaj, t'i
ngatërruan ty çështjet, derisa të erdhi e vërteta dhe
ngadhënjeu vendimi i Allahut, përkundër asaj që
ata e urrenin. Dhe prej tyre ka të tillë që thonë: ‘Më lejo mua (të mos shkoj në luftë) e mos më vë në sprovë !’ Ja, ata mu në sprovë kanë rënë (më parë). Xhehenemi,
gjithsesi, i përfshin nga të gjitha anët jobesimtarët.
Teube 46-49. Shembulli tjetër: “Ata betohen në Allahun se vërtetë janë si ju, por ata nuk janë me ju, ata janë popull që frikësohet ”. Teube, 56. Shembulli tjetër: “Ka prej tyre që do të bëjnë vërejtjen në ndarjen e lëmoshës, nëse u jepet nga
ajo, ata mbesin të kënaqur, e nëse nuk u jepet, ata
hidhërohen. E sikur të kënaqeshin me atë që ua dha Allahu dhe i
dërguari i Tij, e të thoshin: ‘Ne na mjafton Allahu, Allahu do të na furnizojë nga të mirat e Tij, e edhe i
dërguari i Tij, dhe se vetëm te Allahu e mbështesim
dëshirën (do të ishte shumë më mirë për ta)".
Teube 58-59. Shembulli tjetër: “Ka prej tyre që e ofendojnë Pejgamberin e thonë: ‘Ai është bërë vesh (beson çka dëgjon )’. Thuaj! Ai është vesh i së mirës suaj (dëgjon të mirën dhe vepron e jo të keqen), ai
beson Allahun (çka i thotë), u zë besë besimtarëve
dhe është mëshirues për ata që besuan nga mesi
juaj, e ata që nuk e lënë të qetë të dërguarin e
Allahut, ata kanë dënim të dhembshëm. ’” Teube, 61. Shembulli tjetër: Hipokritët kanë frikë se do të zbritet ndonjë kaptinë
që do të nxjerrë në shesh atë që kanë në zemrat e
tyre. Thuaj! Ani, talluni! Allahu do ta zbulojë atë që i
frikësoheni. E nëse i pyet ti ata (përse tallen), do të thonë: ‘Ne vetëm jemi mahnitur e dëfryer’. Thuaj! A me Allahun, librin dhe të dërguarin e Tij talleni ?’ Mos kërkoni fare ndjesë, ju pasi (shpallët se)
besuat, keni mohuar. Nëse një grup nga ju i falim,
grupin tjetër e dënojmë, ngase ishin
kriminelë. ”Teube, 64-66. Shembulli tjetër: “Hipokritët dhe hipokritet janë si njëri-tjetri, urdhërojnë për të keqen e ndalojnë nga
e mira dhe shtrëngojnë duart e tyre. Harruan
Allahun (nuk i binden), prandaj Ai i harroi (nga
mëshira). Nuk ka dyshim, hipokritët janë ata të
prishurit. Hipokritëve dhe hipokriteve dhe jobesimtarëve
Allahu u ka përcaktuar zjarrin e xhehenemit, ku do
të jenë përgjithmonë, ai mjafton për ta dhe ata i ka
mallkuar Allahu. Ata kanë dënim të pandërprerë. ” Teube 67-68. Pjesa e pestë e kësaj sureje tregon se krahas
besimtarëve të sinqertë të muhaxhirëve dhe
ensarëve, të cilët ishin shtylla më e fortë e shoqërisë
islame, afër tyre ekzistonin edhe disa grupe të tjera
të njerëzve nga beduinët ku prej tyre kishte të
sinqertë, por kishte edhe njerëz hipokritë tek të cilët drita e imanit nuk kishte depërtuar. Krahas
këtyre kishte edhe të atillë që i kishin të përziera
punët e tyre dhe kishte edhe të atillë që nuk ishte i
ditur realiteti i tyre, çështjen e tyre e dinte vetëm
Allahu. Ajetet kuranore në këtë pjesë të kësaj
sureje flasin për këto grupe të njerëzve që ekzistonin në kohën e të Dërguarit të Allahut. Ja
disa nga ajetet që flasin për këtë: “Arabët beduinë janë të pajisur me mohim e hipokrizi më të fortë dhe
janë më të përshtatshëm për të mos i njohur
dispozitat që ia zbriti të dërguarit të Tij Allahu.
Allahu i di çështjet, Ai është i urtë. ” Ka disa beduinë që për atë që e jep, e konsideron si
të dështuar dhe presin kthesa kundër jush. Kundër
tyre e ardhmja qoftë e keqe! Allahu dëgjon, di. Po, ka edhe disa nga beduinët që besojnë Allahun
dhe botën tjetër dhe atë që e japin e konsiderojnë
afrim te Allahu dhe bekim te i dërguari. Vini re, ato
janë afrime te Allahu për ta, e Allahu do t'i përfshijë
në mëshirën e Tij. Allahu falë dhe është mëshirues. ” Teube, 97-99. “Edhe rreth jush ka beduinë që janë hipokritë, e edhe nga banorët e Medinës që janë përcaktuar për
hipokrizi. Ti nuk i di ata, Ne i dimë, ata do t'i
dënojmë dy herë, pastaj shtyhen në dënimin e
madh. Ka edhe të tjerë që i kanë pranuar mëkatet e veta:
ata përzien vepra të mira, e edhe të tjera të këqija.
Atyre do t'ua falë Allahu, se Ai i falë atij që
pendohet, e mëshiron atë që përmirësohet.”Teube, 101-102. Pjesa e gjashtë e kësaj sureje tregon natyrshmërinë
e lidhjes së besës me Allahun për luftën në rrugën e
Tij. Tregon natyrshmërinë e luftës në rrugën e
Allahut dhe kufijtë e saj. Po ashtu, tregon
domosdoshmërinë e banorëve të Medinës dhe të
beduinëve që ishin rreth Medinës për pjesëmarrjen në këtë luftë. Nga mesi i kësaj pjese të kësaj sureje
Allahu, gjithashtu, tregon për disa njerëz të sinqertë
që nuk morën pjesë në betejën e Tebukut. Dhe në
fund të kësaj pjese, edhe një herë, tregon gjendjet e
hipokritëve dhe qëndrimin e tyre nga ajo që zbret
prej Kuranit. Ja disa shembuj që përmban kjo pjesë e kësaj sure: “Allahu bleu prej besimtarëve shpirtrat dhe pasurinë e tyre me xhenet. Luftojnë në rrugën e
Allahut, mbysin dhe mbyten. (Allahu dha) Premtim
të cilin e vërtetoi në Teurat, Inxhill e Kuran. E kush
është më zbatues i sigurt i premtimit të vet se
Allahu? Pra, gëzohu tregtisë që bëtë me Të. Ky
është suksesi i madh. (Të xhenetit janë) Edhe ata që pendohen, ata që
sinqerisht adhurojnë, ata që falënderojnë, ata që
agjërojnë, ata që bëjnë ruku, që bëjnë sexhde, që
urdhërojnë për të mira e ndalojnë nga të këqijat,
edhe përmbushin dispozitat e Allahut. Pra,
përgëzoji besimtarët.” Teube, 111-112. Shembulli tjetër: “Nuk ishte me vend për banorët e Medinës e as për ata që ishin rreth tyre nga beduinët, të ngelin (pa
shkuar) pas të dërguarit të Allahut e as të kursejnë
veten e tyre ndaj vetes së tij (Pejgamberit). Nuk
ishte me vend ngase, ata nuk i godet as etja, as
lodhja, as uria kur janë në rrugën e Allahut, dhe
nuk shkelin ndonjë vend që i hidhëron mosbesimtarët, dhe nuk arrijnë kundër armikut
kushdo qoftë (mbytje, robërim të tyre ose
ngadhënjim mbi ta), vetëm se të gjitha ato do t’u evidentohen atyre si vepër e mirë (shpërblyese).
Allahu nuk ua humb shpërblimin vepërmirëve. Dhe nuk japin kontribut, të vogël ose të madh, nuk
kapërcejnë ndonjë luginë, e qe të mos u shënohet
(për shpërblim) atyre, për t'i shpërblyer Allahu më
së miri atë që vepruan.” Teube, 120-121. “E kur zbret ndonjë kaptinë (që turpërinë e tyre) ata shikojnë njëri-tjetrin (e thonë mes vete): ‘A ju pa ndokush ju ’ e pastaj largohen. Allahu prapësoi zemrat e tyre, ngase ishin popull që nuk kuptonte. ” Teube, 127. Dhe në fund kjo sure përfundon me disa nga
cilësitë e të Dërguarit të Allahut dhe njëkohësisht ju
drejton në mbështetjen e plotë tek Allahu dhe
mjaftimi në këtë mbështetje: “Juve ju erdhi i dërguar nga lloji juaj, atij i vjen rëndë për vuajtjet tuaja, sepse është lakmues i
rrugës së drejtë për ju, është i ndjeshëm dhe i
mëshirshëm për besimtarët. Po nëse ata refuzojnë
(atë që ua sjell) atëherë thuaj: ‘Allahu është për mua mjaft, s'ka të adhuruar përveç Tij, vetëm te Ai jam
mbështetur, e Ai është Zot i Arshit të madh !"’ Teube, 128-129.

[valiii]

Komentimi i ajeteve 1 - 5 të sures Teube

“Denoncim nga Allahu dhe i dërguari i Tij ndaj idhujtarëve me të cilët ju patët lidhur kontratë
(kumtesë për shkëputjen e marrëveshjes). Pra, ju (idhujtarë) qarkulloni nëpër tokë (lirisht)
katër muaj, e dijeni se fuqinë e Allahut nuk mund ta
bëni të paaftë dhe se Allahu mposhtë mohuesit. Dhe (ky është) një kumtim nga Allahu dhe i
dërguari i Tij, drejtuar gjithë njerëzve në ditën e
haxhit të madh, se Allahu është tërhequr prej
(marrëveshjes së) idhujtarëve, e njëkohësisht edhe
i dërguari i Tij. Po, nëse pendoheni, do të jetë më
mirë për ju, e nëse ia ktheni shpinën (rrugës së drejtë), ta dini se nuk mund t'i shpëtoni (ndjekjes
së) Allahut. E, ti përgëzoji ata që mohuan me një
dënim të padurueshëm. Pos atyre idhujtarëve me të cilët keni lidhur
marrëveshje, e të cilët nuk ju kanë shmangur asgjë
dhe nuk e kanë ndihmuar askënd kundër jush,
pra, edhe ju përmbushni marrëveshjen e tyre deri
në afatin e caktuar. S'ka dyshim se Allahu i do të
devotshmit. E kur të kalojnë muajt e shenjtë, luftoni idhujtarët kudo që t'i gjeni, robëroni dhe ngujoni
ata, e i vini pritë në çdo shteg. Në qoftë se
pendohen, e falin namazin dhe e japin zeqatin,
atëherë ua lëshoni rrugën, se vërtet Allahu fal,
është Mëshirues.” Teube, 1-5. I Dërguari i Allahut, sa ishte në Hudejbije, bëri
marrëveshje me jobesimtarët për dhjetë vjet, me
kushte shumë të lehta, jo pse i Dërguari i Allahut
dhe muslimanët ishin të dobët. Fisi Huza kishte hyrë
në mbrojtjen e të Dërguarit të Allahut, ndërsa fisi
Benu Beker kishte hyrë në mbrojtjen e kurejshitëve. Pastaj lindi mosmarrëveshje mes fisit
Huza dhe fisit Benu Beker. Kurejshët i ndihmuan
fisit të tyre, të cilët kishin hyrë nën mbrojtjen e tyre
me armë dhe kështu e prishën marrëveshjen e tyre.
Ky ishte shkaku dhe kthimi i luftës me të gjithë
jobesimtarët dhe çlirimi i Mekës. Transmeton imam Ahmedi, Ebu Daudi, Nesaiu, Ibni
Hibani në “Sahihun” e tij, po ashtu edhe Hakimi transmeton dhe thotë se zinxhiri i këtij është i
vërtetë, dhe se fillimi i kësaj sure ka zbritur mbi të
Dërguarin e Allahut, kur ai ishte duke u kthyer prej
betejës së Tebukut dhe dëshiroi të bëj haxhin.
Pastaj i përmendën se edhe mushrikët do të
prezantojnë në haxh në këtë vit, sipas zakonit të tyre dhe do të bëjnë tavaf të zhveshur siç e kishin
zakon. I Dërguari i Allahut e urreu që të përzihet me
ta dhe e dërgoi Ebu Bekrin udhëheqës në këtë vit
që të jua mësojë njerëzve rregullat e haxhit dhe t ’i njoftojë jobesimtarët që mos të bëjnë haxh pas këtij
viti dhe e urdhëroi që t’i thërras njerëzit dhe tua lexojë: “Denoncim nga Allahu dhe i dërguari i Tij ndaj idhujtarëve me të cilët ju patët lidhur kontratë
(kumtesë për shkëputjen e marrëveshjes )”. Ajeti duket qartë se përfshin të gjithë jobesimtarët,
të cilët kishin marrëveshje me të Dërguarin e
Allahut, dhe pas përfundimit të katër muajve të
cekur në fjalën e Allahut: “Pra, ju (idhujtarë) qarkulloni nëpër tokë (lirisht) katër muaj... ” Nuk do të ketë më marrëveshje për jobesimtarët. Pastaj Allahu thotë: “Pra, ju (idhujtarë) qarkulloni nëpër tokë (lirisht) katër muaj, e dijeni se fuqinë e Allahut nuk mund ta
bëni të paaftë dhe se Allahu mposhtë mohuesit. ” Imam Taberiu, pasi që i cek komentimet në këtë,
thotë: “Kjo është sa i përket atyre që kanë pasur marrëveshje me të Dërguarin e Allahut dhe pastaj i
kanë prishur marrëveshjet e tyre, para se të
përfundojë afati i marrëveshjes. Ndërsa sa u përket
atyre të cilët nuk i kanë prishur marrëveshjet e tyre
dhe nuk janë ngritur kundër të Dërguarit të Allahut,
Allahu e urdhëroi të Dërguarin e Tij që të plotësojë me ta marrëveshjen deri afatin që e kanë patur,
bazuar nga fjala e Allahut: “Përveç atyre idhujtarëve me të cilët keni lidhur marrëveshje, e të cilët nuk ju
kanë shmangur asgjë dhe nuk e kanë ndihmuar
askënd kundër jush, pra, edhe ju përmbushni
marrëveshjen e tyre deri në afatin e caktuar. S'ka
dyshim se Allahu i do të devotshmit. ” Disa dijetarë kanë thënë: “Fillimi i katër muajve të marrëveshjes që përmendet në këtë ajet janë prej muajit sheval e
deri në fund të muajit Muharrem”. Ka thënë Zuhriu: “Por Kurani tregon se fillimi i tyre ka qenë prej ditës së dhjetë të dhulhixhes, ndërsa
përfundimi ka qenë në ditën e dhjetë të muajit
rebiul thani.” Kjo është edhe fjala më e vërtetë që e përmend edhe Ibnu Kethiri se fillimi i këtyre muajve
ka qenë prej ditës së dhjetë të muajit dhulhixhe, ku
argumentohet me fjalën e Allahut: “Dhe (ky është) një kumtim nga Allahu dhe i dërguari i Tij, drejtuar
gjithë njerëzve në ditën e haxhit të madh, se Allahu
është tërhequr prej (marrëveshjes së) idhujtarëve, e
njëkohësisht edhe i dërguari i Tij. Po, nëse
pendoheni, do të jetë më mirë për ju, e nëse ia
ktheni shpinën (rrugës së drejtë), ta dini se nuk mund t'i shpëtoni (ndjekjes së) Allahut. E, ti
përgëzoji ata që mohuan me një dënim të
padurueshëm.” Imam Bugaviu thotë: “Komentatorët e Kuranit kanë thënë se kur i Dërguari i Allahut doli në betejën e
Tebukut, hipokritët e përhapën lajmin, jobesimtarët
filluan t’i prishin marrëveshjet që i kishin me të Dërguarin e Allahut dhe Allahu i zbriti këto ajete në
lidhje me këta, duke iu dhënë afat atyre, nëse i
kanë më pak se katër muaj deri në katër muaj, ose
duke jua kufizuar atyre që kanë pasur më shumë
në katër muaj ”. Dijetarët kanë fjalë të shumta se kush janë këta
jobesimtarë. Ajo të cilën e sqaron Kurani dhe atë që
dëshmojnë këto fjalë se janë ata jobesimtarë të cilët
kanë pasur marrëveshje me të Dërguarin e Allahut
pa ndonjë afat të caktuar, ose ata të cilët kanë
pasur marrëveshje më pak se 4 muaj t ’i plotësojnë 4 muaj. Ndërsa sa i përket ata të cilët kanë pasur më
shumë se 4 muaj marrëveshje ata duhet t’i plotësojnë muajt e marrëveshjes. Për këtë kemi
argument fjalën e Allahut. “Pos atyre idhujtarëve me të cilët keni lidhur marrëveshje, e të cilët nuk ju
kanë shmangur asgjë dhe nuk e kanë ndihmuar
askënd kundër jush, pra, edhe ju përmbushni
marrëveshjen e tyre deri në afatin e caktuar. S'ka
dyshim se Allahu i do të devotshmit. ” Këtë e ka zgjedhur edhe komentatori Ibni Xheriri,
po ashtu është transmetuar edhe nga Kelbi dhe
Muhamed b. Kab el Kardhij. Po ashtu ka thënë Ibnu
Kethiri se këtë e përforcon edhe fjala e Aliut, i cili ka
thënë se kur kanë zbritur këto ajete më dërgoi i
Dërguari i Allahut te jobesimtarët me katër gjëra: 1. Nuk do të bëhet tavaf rreth Qabes të zhveshur. 2. Nuk do t ’i afrohet Xhamisë së Shenjtë (Qabes) asnjë jobesimtar, pas këtij viti. 3. Ata që kanë pasur marrëveshje me të Dërguarin
e Allahut, marrëveshja përfundon me përfundimin
e afatit të saj. 4. Nuk do të hyj në xhenet përveç se njeriu
besimtar. Pastaj Allahu thotë: “E kur të kalojnë muajt e shenjtë, luftoni idhujtarët kudo që t'i gjeni, robëroni dhe ngujoni ata, e i vini
pritë në çdo shteg. Në qoftë se pendohen, e falin
namazin dhe e japin zeqatin, atëherë ua lëshoni
rrugën, se vërtet Allahu fal, është Mëshirues ” Dijetarët kanë rënë në mospajtim se cilët muaj janë
për qëllim në këtë ajet: Ibën Xheriri thotë se muajt e shenjtë janë për qëllim
në këtë ajet muajt e shenjtë të cilët janë të
përmendur në fjalën e Allahut: “Te Allahu numri i muajve është dymbëdhjetë (sipas hënës), ashtu siç
është në librin e Allahut prej ditës kur krijoi qiejt
dhe tokën. Prej tyre katër janë të shenjtë. ” dhe ka thënë se fundi i këtij muaji është muaji muharrem. Por, ajo vërehet prej ajetit se për qëllim në këtë ajet
janë muajt të cilët Allahu u ka dhënë afat në
marrëveshje ku i përmend: “Pra, ju (idhujtarë) qarkulloni nëpër tokë (lirisht) katër muaj. ” Allahu u drejtohet se nëse kalojnë muajt të cilët u
është dhënë afati, atëherë nuk ka marrëveshje dhe
ju, lejohet lufta.