Shpirti (Nocioni Shpirtit)

[LABI]

17/01/2003

Shpriti apo nocionin e shpritit në përpjekje që ta kuptosh është mjaft kompleks , prandaj që nga ekzistimi i historisë njerzore janë dhënë opinione të ndryshme për nocionin e shpirtit.
Ky kompleksitet ka bërë që edhe të lindin mendime shpeshëherë edhe kontradiktore mbi atë se çka është shpirti apo si duket . Shpirti është përshkruar nga forma më të ndryshme dhe nga përshkrime sojit të vet varësisht nga ajo se nga kush , cili fis apo shoqëri është përshkruar .
Numri i atyre që kanë folë për nocionin e shpirtit është i madhë , duke u nisur qysh nga njerzit primitiv e njerz të tjerë laik . Gjithashtu ekziston edhe një numër i madhë i shkenctarëve që me një qasje më serioze kanë trajtu këtë problem , çoftë edhe pse mendimet e tyre kanë qenë të kundërta dhe të cilat kanë nxitë polemika dhe debate të zjarrta . Në mesin e atyre që kanë kontribuar për këtë me vepren e tyre është edhe sociologu i mirënjohur Emile Dyrkheim .
Gjatë studimit të tij Dyrkheimi mbi “Format elementare të jetës fetare” është marrë me shumë problematika , e në mesin e tyre edhe me nocionin e shpirtit .
Gjatë studimit të tij është nisur nga sisteme besimesh të ndryshme , nga përftyrimet më primitive që janë krijuar mbi shpirtin në kohrat e lashta e deri në periudhën e kohës së tij . Argumentet të tij të mbledhura fillojnë nga vise e regjione të ndryshme të botës , nga kulutra e besime të ndryshme .
Dyrkheim gjithashtu mirret edhe me analizën e pikëpamjeve të autorëve të tijer lidhur me nocionin e shpirtit , në mesin e këtyre autorëve ishin edhe Spencer –i , Gillen –i , Strehllow – i , Tyllor-i .
E para se të filloj të flas për nocionin e shpirtit do të përpiqem të them diçka edhe mbi frymen , pra të bëjë dallimin në mes të shpirtit dhe frymës . Meqenëse janë dy nocione të cilat shpeshëherë ngatrrohen dhe mirren si të njejta të cilat shpeshëherë ngatrrohen dhe merren si të njejta , përkundër shumë të përbashkëtave që kanë ka edhe veti që i veçon keto dy nocione ..
Kështu Dyrkheim lidhur me dallimet në mes të frymës dhe shpirtit thotë : “Një shpirtë nuk është frymë .Në fakt ai është i mbyllur brenda një organizmi të caktuar, megjithëse mund të dalë prej tij në disa caste , normalisht është i burgosur në të . Ai shpëton përfundimisht vetëm me vdekje . Përkundrazi fryma ndose shpeshëherë është e lidhur ngushtë me një object të veçantë me një burim , me një shkëmb , me një pemë etj . megjithëse ka atë selinë e parapëlqyer ajo mund ta braktisë sipas dëshirës dhe të ketë ekzistencë të pavarur në hapsirë”[1]





[1] Fq. (219) Format elementare të jetës fetare

[2]Fq.(57) Format elementare të jetës fetare


[3]fq (55) Format elementare të jetës fetare

[4]Fq (201) Format elementare të jetës fetare


[5]fq (199) Format elementare të jetës fetare

[6]Fq.(202) Format elementare të jetës fetare

[LABI]

Gjithëashtu është edhe një autorë tjetër i cili ka kontribuar me teoritë e tij . Bëhet fjalë për Tylor i cili me hipotezat e tij për ëndrrat dhe mënyrën si lindin idet e shpirtrave dhe të frymës ende janë klasike , është e rëndësishme që të vlerësohen .
Ja se çfarë thotë Tylor për frymën : “Kjo shtrirje e animizmit i drejtohet mendësisë karakteristike të njeriut primitiv , i cili ashtu si kalamani nuk e dallon të gjallën prej jo të gjallës .Meqë qenjët e para nga të cilat fëmija fillon të formojë një ide për njerëzit , janë njerzit , vetja dhe prindërit e tij , ai prirët të përftyroj të gjitha sendet sipas modelit të natyrës njerëzore”.[2]
E tani të kthehemi tek shpirti se cilat ishin arsyet dhe pikëpamjet që na bëjnë të besojmë se njeriu përbëhet edhe nga një komponim tjetër e që quhet shpirt , përveq komponentës materiale e cila për dallim nga kjo e fundit është shumë më e vacant dhe specifike .
Le të sqarojmë nëpërmjet një shembulli sipas Dyrkheim se si erdhi deri tek ideja e lindjes së shpirtit i cili thotë : “ Idenë e shpirtit njeriut do t’ia kishte shtirë ndërmend kuptimi i keq i pamjes së jetës së dyfisht që bënte normalisht, nga njëra anë kur ishte i zgjuar dhe nga ana kur ishte i fjetur”[3].
Pra përderisa njeriu në ëndrrën e tij ndjen apo shef shëmbëllime se ka vizituar një vend beson se ka shkuar atje , e që në fakt të ishte ashtu do ti duhej që të dy qenjët të ishin në të njejtën kohë atje , pra trupi dhe shpirti .
Ky është vetëm një nga shembujt me të cilën Dyrkheim ilustron se si erdhi deri tek ideja e shpirtit , dhe më pastaj me përsëritjen e vazhdueshme të përvojave të tilla fillojmë të mendojmë se ekziston edhe një unë i dytë i yni i cili ka aftësi të udhëtoj më tutje .
Kështu pra lindin sistemet e përftyrimeve e të cilat kanë ekzistuar edhe në shoqëritë më primitive , përftyrime këto që kanë të bëjnë me shpirtin dhe nga kjo mund të kuptojmë se ideja mbi shpirtin ka lindur në të njejtën kohë me lindjen e njerëzimit .
Shpirti këtu paraqitet si diçka e veçantë i cili ka aftësi të del nga trupi ynë dhe të udhëtoj , është diçka që ndryshon prej qenjës së dukshme në shumë aspekte është me fuqi më të madhe lëvizëse , meqë mund të përshkoj distanca të mëdha , më e lakueshme , më plastike sepse për ta braktisur trupin duhet të jetë në gjendje për të kaluar nëpër të carat e trupit , si pjesa më e hollë dhe më e lehtë e jona . Kështu Dyrkheim përshkruan shpirtin mëpas ai thotë : “Se është shpirti ai çka kemi më të mirën dhe më të thellën tek ne , pjesën më të shquar tonë , nga ana tjetër edhe një bujtës kalimtarë që na vjen nga jasht që brenda nesh një jetë , që ndryshon nga jeta e trupit e që një ditë prej ditësh do ta rifitojë pavarsin e tij të plotë”[4].
Pra shpirti është i cili ka këto aftësi që pasi të vdes njeriu ai del nga trupi i tij shkon dhe rrinë në vendin e shpirtrave deri sa nuk e gjenë trupin tjetër apo bashkëudhëtarin e rradhës .
Sipas Spencerit dhe Gillenit shpirtrat ndjekin këtë rrugë : “Shpirtrat që vijnë të gjallërojnë truprat e porsalindurve nuk janë product krijimesh origjinale dhe të veçanta , pra kur vdes një individ shpirti i tij e braktis trupin në të cilën ka pasur vendqëndrim dhe më pas shkonë e rimëshirohet dhe ky rimëshirim në fakt paraqet një lindje të re”[5].
Ndërsa Strehëllovi thotë : “Mbasi ritet e zisë e çlirojnë përgjithëmon prej trupit , shpirti nuk mëshirohet më sërish .Ai shkonë ishullin e të vdekurve , ku i kalon ditët duke fjetur dhe netët duke hedhur valle deri sa të bjerë shi në tokë në atë qastë ai në mesin e të gjallëve dhe luan rolin e mbrojtësi për të bijtë në moshë të vogël, apo kur s’ka bijë ma për nipërit e tij , hyn në trupat e tyre dhe i ndihmon që të rritën . Kështu mbetet për një vit a dy mes familjës e pastaj përsëri kthehet në vendin e shpirtrave .Pas një periudhe e braktisë sërish dhe kthehet për një qëndrim të ri mbi tokë e që do të jetë qëndrimi i tij i fundit në tokë dhe pasi të vjen koha për të rimarrë përsëri rrugën për te vendi i shpirtrave por kësaj radhe pa mundësi rikthimi”[6].

Kështu Dyrkheim sqarojë nocionin e shpirtit dhe me argumentet që ofron duke u nisur qysh nga arsyet e krijimit të idesë mbi shpirtin dhe mëpas sqarimin e tyre , analiza që u bëhet me marrjen e shembujve që nga shoqërit më primitive e deri te ato të ditëve të tij . Marrë përbazë të gjitha faktet historike dhe etnografike duke mos lanë anash as pikëpamjet dhe opinionet e autorëve tjerë dhe analiza e komentimi i tyre në veçanti është nisur nga pikëpamjet e Spenserit , Gilleut dhe Strehllowit . Edhe pse si libër i shkruar shumë vite më parë ende vazhdon një udhërrëfyes i mirë mbi fillet e religjioneve të ndryshme , ai vazhdon të mbetet një libër shumë i studiuar edhe nga autorët e kohëve moderne përveq tjerash me vepren e tij Dyrkheim ka bërë një shërbim të rëndësishëm edhe shkencave të feve botërore .

[hasanmehmeti]

Pershendetje Labi ,

Teme e madhe padyshim qe dija mbi te mungon e theme kete me plotekuptimin e fjales.

Se pari ceket:

qysh nga njerzit primitiv e njerz të tjerë laik

shume interesant si e trajton primitivizmin dhe laicizmin qe mund te thuhet si ane e kundert e primitivizmit si diqka e perparuar. Ne qka e perparuar , pse nje ndarje e tille?
mos valle ne mendjen e hapur qe lundron ne hapisre te pakontrolluar dhe nuk ka mbeshtetje mbi ndonje argument qendron ky laicizem i perparuar. Kete na vertetojne edhe pikat 5 dhe 6 te psiko-filozofeve te sipercekur.

Por ti kthehemi pikave te mehershme.Pika 2 quditerisht mundohet te sqaroj primitivizmin e njeriut duke e futur thelle ate ne materializem dhe dukshmeri.Mirpo ne anen tjeter ne kete primitivizem ne baze te ndarjes se sipercekur terthore i bije qe edhe fetaret te hyne ne te , e qe nuk eshte aspak e vertet pasi ata nuk besojne vetem materialen.Pastaj qka don me thane ai me termin Natyra Njerezore , mos valle laiket qenkan mbinatyrore apo ku ti fusim ne ata.
Pyetje te shumta ne nje definicon qe eshte kontradikte ne mes veti te pakten sipas meje.

Dhe fillon ky "i perparuari " te na sqaroj shpirtin dhe ku valle mund ti gjeshe keto mendime sigurisht se i gjene tek ata primitivat fetare. Pra vetem se ceke se une si "i perparuar" mundohem ta spjegoj shpirtin e si qka , si primitivizem e asgje tjeter , te pakten nese nuk me beson pyeti Gjysherit tane se si ta spjegojne shpirtin ide e njejt tek disa e tek disa tjere e perafert.
Por edhe me teje nuk pashe sqarim te nocionit Shpirte , perveq disa cilesive qe kane rrenje fetare apo me mire me thene ne kete ndarjen interesante primitive.

Edhe pika 5 dhe 6 nuk jane gje vetem se perralla te paragjumit qe na tregonin gjyshet. Madje sipas pikes 5 por edhe deri diku 6 i bije qe po te marrim statistikat tona te vertetsis se qe nga Krijimi e deri me tash paskemi nje numer njerezish te atyre Miliardave qe ekzistojne sote te gjalle . Pse e theme kete , e theme se sipas pikave te lartecekura (pra 5 dhe 6) shpirti i cili largohet nga nje person shkon tek tjetri dhe "rimeshirohet" duke pasur ne materialin e ndryshem (pra trupat edhe pse vdes njeri hyn tek tjeteri ne aspektin shpirteror ) ndersa kemi te njejtin shpirte . Pra shume trupa ka nderruar sipas keti mendimi shpirti ime qe eshte tek une .Dhe sipas keti mendimi(5 dhe 6) femijet e mije do kene shpirtrat e atyre qe kane vdekur materialisht. Por valle a nuk eshte kontradiktor pra Proporcioni i trupave dhe Shpirtave. Po valle shpirti i pare nga erdhi sipas "te perparuarve"?

Pra keto jane "mendje te hapura te perparuara" qe mundohen ti dhejne nje nocion shpirtit pa asnje njohur e qe shpesh here mendimet e tyre jane ose me burim primitiv , ose jane te pabazuara gjenkundi qe ta qon mallin e nje budalleku te skajshem.

Po ti Labi i dashur a e kuptove gje se qishte Shpirti ?

me respekt
nga ai qe ka pak apo hiq dije mbi shpirtin.
hasani

[4peace]

*
Shpirti (nocioni i shpirtit)?!

Siç e kuptova nga shkrimi i postuar nga LABI, jo qe jipet ndonje "nocion" apo definim mbi shpirtin por puna nderlikohet aq shume sa qe nuk din te dalesh nga xhungla e fjaleve ("nocioneve") te permendura aty.

S'di ku bejne pjese keta "shkencetaret" e njohur qe jane permendur aty: ne primitivë apo laik apo te dyjat bashkë?! Kjo e fundit po me duket me e logjikshme.


Me t'mira!


*

[LABI]

Postimi origjinal është bërë nga hasanmehmeti

Pershendetje Labi ,

.

Po ti Labi i dashur a e kuptove gje se qishte Shpirti ?

me respekt
nga ai qe ka pak apo hiq dije mbi shpirtin.
hasani

Cdo njeri mund t'jep nje shpjegim per shpirtin, por s'do te thote qe njera perjashton tjetren. Perkundrazi vetem cka plotesojne njera tjeteren. Ke shpjegime prej me te ndryshmeve mbi kete ceshtje... Gjate studimeve kam pas lende te vecante studimi per religjionin... Pos veprave, dhe vepres se larte cituare, nder tjera kam lexu edhe Kuranin edhe Biblen edhe nje pjese te Vedes (per qellime studimi dhe kureshtje) . Mirepo, ne asnjeren prej ketyre tri burimeve te fundit s'mund te gjesh ndonje perkufizim (shpjegim) te vecant per shpirtin. Bile , bile ato shpjegime nga nje here nga faqja ne faqe i hasim ne shpjegime te ndryshme, e qe bene te tingellojne kontradiktore .

Me kete shkrim , vetem kam sjelle nje pjese te permbajtjes se vepres "Format Elementare te Jetes Fetare" , ne te cilen pos shume cka trajtohet edhe Shpiriti si nocion .

Me siguri poqese lexon kete veper do t'gjesh , do t'i shtosh informacionet lidhur me kete ceshtje.... Thjesht ishte nje shkrim i sjelle i punuare kohe me pare , casje interpretimi mbi kete nocion duke ju referuar vepres se autorit te lartecituare .

[Naki]

Shpirti është zgjimi i brendshëm. Ai është drita jonë e brendshme e padukshme, por e cila na ndriçon rrugën e të vërtetës dhe nëpërmjet së cilës e dallojmë të shëmtuarën prej të bukurës, të mirën prej të keqes.
Shpirti është horizont nga i cili e vështrojmë rrjedhën e kohës dhe i njohim (kuptojmë) lëvizjet e saj. Nga ai e shohim edhe kalueshmërinë e kësaj bote.
Shpirti është pika qendrore e rrethi, qendra rreth të cilit lëvizin ndodhitë kohore të kësaj bote derisa ai qëndron stabil në vendin e vet, i palëvizshëm dhe i përhershëm.
Shpirti, edhe pse është e vërteta jonë absolute, prapë se prapë është sekret. Jo në kuptimin se a ekziston, sepse këtë e argumentuam, por a është i përjetshëm apo vazhdimësia e tij është shënuar me disa kritere tjera kalendarike dita e të cilit është si një mijë vjet tonat? Kjo është sekret...


Marrë nga Libri Prej dyshimit deri në besim të autorit Dr.Mahmud Mustafa

[hasanmehmeti]

Labi , nuk ishte tema tek bibla apo Kurani , mirpo me vjen mire qe hyre edhe atu pak , se pse nuk ka spjegim ne Kuran kete do ta argumentoj me nje fjale te Zotit pikerisht per kete qeshtje , por kur ti vije momenti. Mirpo kjo pjesa e meposhtme

Postimi origjinal është bërë nga LABI

Bile , bile ato shpjegime nga nje here nga faqja ne faqe i hasim ne shpjegime te ndryshme, e qe bene te tingellojne kontradiktore .

filloj te me bej kurioz dhe sipas mundesis te na ofrosh diqka qe do na shuaj kuriozitetin e qe ka te bej me Kuranin ne lidhje gjithmon me temen e shpirtit dhe kontradiktat ne sqarim.

Une thjeshte te pyeta ne menyre direkte shpresoj te mos jesh dalur i fyer nga pyetja se si e perkufizon ti ate.

E qe secili njeri ka mundesi te jap spjegime ke te drejte , e jo vetem per shpirtin mirpo per te gjitha gjerat , por sa jane te dishem ne ate fushe ateher kemi te bejme me diqka tjeter.

hasani

[LABI]

Postimi origjinal është bërë nga hasanmehmeti

Une thjeshte te pyeta ne menyre direkte shpresoj te mos jesh dalur i fyer nga pyetja se si e perkufizon ti ate.

E qe secili njeri ka mundesi te jap spjegime ke te drejte , e jo vetem per shpirtin mirpo per te gjitha gjerat , por sa jane te dishem ne ate fushe ateher kemi te bejme me diqka tjeter.

hasani

Jo , jo aspak !! Per ate qe nuk ndihem kompetent ne interpretim te ketij nocioni ne kontekstin e interpretimit fetare , nuk eshte e publikuare si e tille... Une sjella vetem nje qasje filozofike-sociolgjike, per kete nocion .

Te pershendes.