Kontracepsioni?

[Naki]

Ç'është kontracepsioni?
Kontracepsioni është mënyra si ta pengoni shtatzëninë dhe të mbroheni nga sëmundjet të transmetura seksualisht. Ekzistojnë më shumë lloje të kontracepsionit.

Pse duhet të shfrytëzohet kontracepsion?

• Që të mbroheni nga shtatzënia e padëshiruar.
• Të mbroheni nga sëmundjet të transmetura seksualisht.

Ajo mund të ndodh edhe gjatë eksperiencës së parë seksuale.
Ç'duhet paraprakisht të qartësoni?

• A jeni të përgatitur për marëdhënje seksuale?
• Cila metodë e kontracepsionit është më e përshtatshme për ju? (Duke e pasur parasysh çmimin, efikasitetin, mbrojtjen, efektet e padëshiruara etj).
• Si të mbroheni (vehten/partnerin) nga shtatzënia e padëshiruar?
• Si të mbroheni nga sëmundjet të transmetura seksualisht (STS)?
• A jeni të testuar ti/partneri yt nga sëmundjet që transmetohen seksualisht?
• Kush është përgjegjës për mbrojtjen?
• Si mund të planifikoni paraprakisht që të jeni të përgatitur.
• Ç'të bëni nëse ju/partnerja juaj mbetet shtatzënë?

Cilat lloje të kontracepsionit ekzistojnë?
Ekzistojnë më shumë lloje të ndryshme. Me disa sigurohet mrojtje e përhershme nga shtatzënia (siç është ndërhyrja kirurgjike). Me metodat tjera që janë përshkruar më poshtë arrihet mbrojtje e përkohshme.

• Abstinenca
• Spermicidet
• Prezervativi
• Tabletat kontraceptive
• Diafragma
• Injeksionet
• Implantet
• Kontracepsioni urgjent

Ç'duhet të dini për këto metoda?
Disa nga këto metoda do t'ju mbrojnë nga shtatzënia dhe nga sëmundjet të transmetura seksualisht , të tjerat vetëm nga shtazënia.

• Abstinenca. Abstinenca do të thotë që të mos keni kontakt seksual. Mbron nga shtatëzania rreth 100% dhe nga STS. Aktiviteti seksual është i mundshëm edhe pa kontakt. Shtatëzania pengohet ashtu që partneri mashkull ejakulon (e derdh spermën) jashtë në afërsi të vaginës. Kjo është mënyrë e pranuar e kontracepsionit te shumë religjione dhe kultura. Për disa çifte paraqet vështirësi gjatë të abstinojnë nga kontakti seksual. Nuk ka efekte anësore dhe nuk kushton. Mos haroni të përdorni mbrojtje nëse vendosni të keni kontakt seksual.
• Spermicidet. Spermicidet gjenden në formë të pastave, kremave, xhelatin ës dhe supozitorëve (si kapsula). Ata ndikojnë ashtu që e pengojnë spermën të lëviz e me atë që të mos mbërrij deri te qeliza vezë. Mbrojnë nga shtatëzania. Pjesërisht mbrojnë dhe nga STS, por nuk mbrojnë nga HIV-i. Përveç spermicidit që të mbroheni nga HIV-i shfrytzoni dhe prezervativ. Mund të blihen në shitore, pa recetë dhe nuk janë shumë të shtrenjta. Para kontaktit, preparati futet në vaginë. Mund të jetë e pakëndshme.
• Prezervativi. Prezervativi është gomë e bërë nga lateksi ose nga material tjetër. Mbron nga shtatëzania dhe nga STS. Mund të blehet në shitore pa recetë. Ka edhe për meshkuj edhe për femra. Që mbrojtja të jetë efikase duhet të përdoret sipas udhëzimit. Lexoni instrukcionet. Kontrolloni a ka kaluar afati i përdorimit. Meshkujt duhet ta venë kondomin kur penisi është në erekcion para se të penetrojë në vaginë. Gjatë nxjerrjes së penisit jashtë e mbani prezervativ me dorë që të mos u dalë. Më efikas është në prevencën e shtatëzanisë kur mashkulli e nxjerr penisin jashtë para se të ejakullojë. E gabueshme është të mendohet se dy kondome një mbi një mbrojnë më mirë. Ekziston prezervativ për femra, që vendoset në vaginën e femrës, para kontaktit. Nëse njëkohësisht përdoret edhe spermicid mbrojtja është më e mirë. Mos përdorni vaj e as vazelin në prezervativ. Për lubrikim mund të përdoret xhelatin ë speciale. Mund të ndjeheni pakëndshëm. Ekziston mundësia prezervativi të këputet. Më së miri është të ruhet në vend të ftohtë dhe të errët. Nëse ruhet në të ngrohtë (p.sh. në xhepin e pantalonave, më gjatë kohë) mund të jetë më pak efikas. Nuk kushton shumë. Prezervativi për femra kushton diçka më shumë.
• Tabletat kontraceptive. Ato janë tableta hormonale, që e pengojnë lirimin e qelizësvezë te femra. Mbrojnë nga shtatëzania por jo dhe nga STS. Që të mbroheni nga STS, përveç tabletave shfrytëzoni dhe prezervativ. Tabletat nuk mund të merren pa recetë nga mjeku. Duhet të pihen çdo ditë në të njejtën kohë. Janë më pak efikase nëse nuk merren ashtu si duhet. Te disa gra shfaqen efekte të padëshiruara. Gratë që pinë tableta duhet të mos pinë duhan. Çmimi është më i lartë se sa i metodave tjera.
• Diafragma. Diafragma ndikon si një cipë e hollë mbuluese, që konvenon në brendësinë e gruas. Ajo e pengon që sperma të vijë deri te qeliza vezë. Mbron nga shtatëzania por jo dhe nga STS. Përveç diafragmës si mbrojtje nga STS duhet të përdoret prezervativ. Para se të vendoset difragmë duhet t'ju kontrollojë mjeku. Diafragma duhet të mbulohet me spermicid. Ka disa efekte të padëshirueshme. Mund të jetë e pakëndshme. Mund të ketë afat disa vjeçar.
• Injeksionet. Bëhet fjalë për injeksione hormonale me të cilat pengohet lirimi i qelizës vezë. Më së shpeshti jepen Depo-Provera. Mbron nga shtatzënia, nuk mbron nga STS. Përveç injeksionit për mbrojtje nga STS duhet të përdoret edhe prezervativ. Është e papërshtashme se duhet të shkoni në mjek në 2-3 muaj që ta pranoni injeksionin. Gruaja nuk e ka doemos që çdo ditë të marrë tableta apo të vendos diçka para kontaktit. Disa gra mund të kenë efekte të padëshirueshme.
• Implantet. Mjeku vendos (implanton) 6 kapsula të vogla nën lëkurën e pjesës së sipërme të dorës së gruas. Kapsulat lëshojnë hormone të cilat e pengojnë lirimin e qelizës vezë. Mbrojnë nga shtatëzania. Nuk mbrojnë nga STS. Që të mbroheni nga STS duhet të përdorni edhe prezervativ. Nga implantet shpesh përdoret i ashtuquajturi Norplant. Përparësi është që nuk është patjetër që gruaja çdo ditë të marrë tableta apo të vendosë çfarëdo qoftë para kontaktit. Ndikon 5 vjet. Disa gra mund të kenë efekte të padëshirueshme. Është e mundshme, te vendi ku vendosen kapsulat të mbetet varrë. Kapsulat mund të nxirren nëse ndërkohë gruaja do ashtu.
• Kontracepsioni urgjent. Shpesh quhet tableta për mëngjesin-pastaj. Shfrytëzohet në formë të tabletës apo barit që vendoset në vaginë. Disa gra e shfrytëzojnë në rast kur supozojnë se kanë mbetur shtatzënë (seks pa mbrojtje, kondom i këputur, ose gruaja ka harruar ta marr tabletën, përdhunim etj). Nëse llogaritni se është e nevojshme, kontaktoni gjinekologun tuaj tre ditët e para pas ngjarjes. Te disa gra mund të shfaqen efekte të padëshirueshme. Nuk duhet të përdoret si zëvendësim për llojet tjera të kontracepsionit. Ky lloji kontracepsioni shfrytëzohet vetëm si masë urgjente.

Kur të paraqiteni te mjeku?

• Paraqituni nëse keni pyetje në lidhje me kontrollin e lindjes ose kontracepsionit.
• Nëse keni pyetje rreth shtatëzanisë ose STS.
• Nëse keni vendosur për ndonjë metodë të kontracepsionit, për të cilën është e nevojshme ta japë mjeku.
• Nëse keni efekte të padëshirueshme nga metoda e kontracepsionit që e keni zgjedhur.
• Nëse mendoni se jeni shtatëzënë.
• Nëse mendoni se keni fituar STS.
• Nëse jeni viktimë e përdhunimit.
• Nëse mendoni se keni nevojë për kontracepsion urgjent (mëngjesin-pastaj).
• Nëse keni çfarëdo pyetje apo paqartësi.

Ku të drejtoheni për ndihmë?

• Mjeku juaj
• Gjinekologu juaj
• Qendra për Planifikim të Familjes