bert
21-10-09, 16:26
Do shitet rruga Durrės-Kukės?
Geri Kokalari | 21/10/2009 | Komente | 8 KOMENTE | SHARE | - +
Nuk ka dyshim se njė sistem modern rrugėsh ėshtė thelbėsor pėr zhvillimin ekonomik tė Shqipėrisė. Nevojėn pėr njė korridor rrugor e dallova qartė gjatė vizitės sime tė parė nė Shqipėri. Nuk duhej tė ishe gjeni ta kuptoje kėtė.
Rruga Durrės-Morinė do tė bėhet njė barrė e rėndė ekonomike pėr njė periudhė tė shkurtėr pasi po hap njė gropė tė madhe nė buxhetin shqiptar.
Dhe problemet ekonomike qė shoqėrojnė kėtė janė rezultat i shkeljeve dhe moskompetencės sė S.Berishės, tė cilin, e paraprin prej kohėsh reputacioni pėr gjykim tė dobėt. Te shifra 1.5 miliardė USD (qė ende duket nė ngritje), problemi i parė qė bie nė sy ėshtė trefishimi i parashikimit fillestar tė kostos. Dhe kostoja do tė vazhdojė tė ngrihet sepse megjithė hup-lalanė e Berishės projekti ėshtė larg pėrfundimit.
Shqipėria qė tani ėshtė e detyruar tė paguajė 50 milionė dollarė nė vit pėr borxhin e krijuar nga shpenzimet e pamatura tė Berishės. Pėr ta krahasuar: Autostrada e shtetit tė Nju Jorkut (The Neė York State Thruėay) ėshtė 1,030 km e gjatė dhe ka njė kosto financimi prej 163 milionė dollarė nė vit - ose 158,000 dollarė pėr kilometėr rrugė.
Rruga Durrės-Morinė ėshtė vetėm 170 km dhe ka njė kosto financimi prej 50 milionė dollarėsh. Dmth njė rrugė sa 1/8 e asaj nė Nju Jork ka kosto financiare sa 1/3 e saj. Kostoja pėr kilometėr e rrugės shqiptare ėshtė 294,000 dollarė nė vit - gati dyfishi i kostos prej 158,000 dollarėsh qė ka rruga nė Nju Jork.
Dhe kjo shifėr vlen vetėm duke marrė parasysh qė Shqipėria nuk do marrė borxhe tė tjera, gjė qė duket e vėshtirė, nėse mbahet parasysh deficiti gjigant i punimeve nė Shqipėri dhe gjasat janė qė kostoja e pėrfundimit tė rrugės do tė vazhdojė tė ngrihet.
Mendoni, Berisha qė tani e ka zhytur Shqipėrinė nė njė borxh prej 50 milionė dollarėsh nė vit pėr kėtė rrugė (pa llogaritur kostot e administrimit dhe mirėmbajtjes apo pagesat pėr shpenzimet operative si elektriciteti i ndriēimit dhe rrogat e forcave tė policisė qė do ta patrullojnė).
Pėr ta krahasuar sėrish, Autostrada e Nju Jorkut nė vitin 2008 kishte njė kosto vjetore tė operimit prej 400 milionė dollarėsh, ose 388,000 dollarė pėr kilometėr. Bazuar nė gjatėsinė prej 170 km, nėse rruga shqiptare do tė kėrkonte shėrbime tė ngjashme kostoja e tyre do tė arrijė rreth 66 milionė dollarė nė vit. Disa shpenzime nė Shqipėri, si rrogat, do tė jenė shumė mė tė ulėta se ato qė paguhen nė Nju Jork, por kostot e tjera do tė jenė nė tė njėjtat nivele.
Por edhe nėse supozojmė se nė Shqipėri autostrada mund tė operohet me mė pak se gjysmėn e kostos sė Nju Jorkut, ende na mbetet njė kosto prej 30 milionė dollarėsh nė vit. Nėse ua shtojmė kėto 30 milionė dollarė tė shpenzimeve operacionale atyre 50 milionėve tė kostos sė financimit, kemi njė total prej 80 milionė dollarė shpenzime vetėm pėr vitin e parė tė pėrdorimit tė rrugės. Si do t'i paguajė Shqipėria kėto?
Njėra nga alternativat e para qė tė vjen ndėr mend ėshtė qė rruga tė bėhet me pagesė pėr ata qė zgjedhin tė udhėtojnė mbi tė. (u sugjeroj atyre qė mendonin se do tė udhėtonin falas qė tė zgjohen nga ėndrrat).
Por as pagesa e udhėtarėve nuk e zgjidh problemin. Nėse do supozojmė qė popullata e Shqipėrisė ėshtė rreth 3.5 milionė dhe se 1 nė 10 shqiptarė zotėron njė makinė kjo d.m.th qė ka rreth 350,000 makina nė vend, dhe ky ėshtė njė numėr bujar.
Por nėse supozojmė se Shqipėria ka 350,000 makina dhe se pagesa pėr tė pėrdorur rrugėn Durrės - Morinė do tė ishte 1 dollar pėr ēdo udhėtim, do tė duhej qė secila makinė shqiptare tė bėnte 228 udhėtime Durrės - Morinė nė vit - njė skenar i pamundur - vetėm pėr tė mbuluar shpenzimet prej 80 milionė dollarėsh.
Ta dyfishojmė pagesėn me 2 dollarė pėr udhėtim, tė gjitha makinave shqiptare do t'u duhej tė udhėtonin 114 herė nė vit pėr tė mbuluar shpenzimet.. Sėrish skenar pa gjasa.
Mund tė ketė disa variacione tė pėrllogaritjeve tė mia dhe mund tė luash me numrat sa tė duash, por tė jeni tė sigurt se sido qė ta bėsh llogarinė, ky projekt pėrfaqėson njė barrė tė rėndė financiare pėr Shqipėrinė, e cila nuk mund tė injorohet.
Nė fakt, nėse problemi nuk adresohet, kėto kosto mund ta falimentojnė Shqipėrinė. Por kjo nuk e shqetėson Berishėn sepse ai e ka falimentuar atė njė herė nė 1997.
Pra si do ta zgjidhė Shqipėria katastrofėn financiare tė shkaktuar? Sigurisht, pagesat pėr pėrdorimin e Rrugės mund tė ngriheshin deri sa tė arrinin njė shumė qė do tė mbulonte kostot financiare tė borxhit. Por pagesat e larta pėr pėrdorimin e rrugės do tė ishin tė dėmshme politikisht, dhe nė ēdo model ekonomik ka njė kufi se deri ku mund tė ngrihen ēmimet, sidomos nė njė vend tė varfėr si Shqipėria.
Qeveria mund tė ngrejė taksat, por edhe ky mbetet njė opsion i dėmshėm politikisht. Njė mundėsi tjetėr ėshtė tė merret njė borxh tjetėr, por do tė kishte njė ndikim negativ tė drejtpėrdrejtė te kostoja financiare, dhe ndoshta as do tė ishte e mundur, duke parė se Shqipėria e pati boll tė vėshtirė sigurimin e borxhit tė fundit.
Ka ende njė tjetėr mundėsi, dhe kjo ėshtė ajo qė Sali Berisha po negocion si pjesė e njė marrėveshjeje sekrete. Kjo kėrkon privatizimin e autostradės sė re, ashtu si Berisha bėri me Albtelecom dhe ARMO.
Paralajmėrova kaosin e skemave piramidale; paralajmėrova pėr skandalin e Neė Ėorld Telekom nė lidhje me tarifat abuzuese tė interkonjeksionit nga Telekomi; ndihmova nė zbardhjen e marrėveshjes tė paligjshme tė armėve nga Fatmir Mediu dhe AEY..
Tani jam duke bėrė njė tjetėr parashikim: nėse Berisha fiton nė zgjedhjet e ardhshme, ai do ta shesė autostradėn e re tė Shqipėrisė. Dhe mos u habisni nėse ndėrmarrja e cila do tė blejė rrugėn ėshtė e ujdisur nga Argita Berisha, apo nėse ndėrmjetės pėr kėtė marrėveshje ėshtė Damir Fazliē.
Pjesa mė e madhe e kostove tė ndėrtimit dhe financimit (huadhėnies) mund tė mbulohen vetėm nga 60 km segment tė rrugės Rrėshen-Kalimash, dhe kjo na jep mundėsinė tė krijojmė pėrshtypjen se me avancimin e mėtejshėm tė projektit situata do tė pėrkeqėsohet.
Dhe pėr sa kohė qė Berisha ėshtė nė pushtet, pavarėsisht nga gėnjeshtrat e tij tė pėrsėritura, nuk do tė ketė transparencė. Padyshim, do tė ketė nga ata qė do tė vėnė nė dyshim vlerėsimet e mia, dhe unė do tė jem i pari tė pranoj qė ato mund tė mos jenė tė sakta. Disa gjithashtu do tė pretendojnė se pėrfitimet e ekonomisė shqiptare do tė tejkalojnė shpenzimet, por kjo ėshtė diēka qė mbetet pėr t'u parė.
Pėr momentin, nuk ka dyshim se ka gjėra qė nuk shkojnė si duhet nė ekonominė shqiptare, dhe se kjo situatė ėshtė krijuar si shkak i keqmenaxhimit dhe shpėrdorimeve pa kriter.
Gjithēka mund tė ishte evituar nėse Kryeministri do tė ishte treguar mė i arsyeshėm; gjė qė mė duket e tepėrt tė kėrkohet prej njeriut i cili u tha shtetasve tė vet se paratė e tyre ishin tė sigurta nė skemat piramidale. Gjetja e zgjidhjeve do tė kėrkonte njė strategji financiare vizionare, e cila nuk mund tė hartohet nga njė si Berisha apo hajdutėt qė e rrethojnė atė.
*Shėnim i redaktorit: *Njė version mė i plotė i kėtij artikulli ėshtė botuar nė Shekulli nė 25 qershor tė kėtij viti. Parashikimi pėr pagesėn nga udhėtarėt e rrugės, dje u bė realitet. Mbetet tė shpresojmė qė nuk do bėhet realitet pjesa tjetėr e parashikimeve ekonomike tė bėra nė kėtė artikull.
Geri Kokalari | 21/10/2009 | Komente | 8 KOMENTE | SHARE | - +
Nuk ka dyshim se njė sistem modern rrugėsh ėshtė thelbėsor pėr zhvillimin ekonomik tė Shqipėrisė. Nevojėn pėr njė korridor rrugor e dallova qartė gjatė vizitės sime tė parė nė Shqipėri. Nuk duhej tė ishe gjeni ta kuptoje kėtė.
Rruga Durrės-Morinė do tė bėhet njė barrė e rėndė ekonomike pėr njė periudhė tė shkurtėr pasi po hap njė gropė tė madhe nė buxhetin shqiptar.
Dhe problemet ekonomike qė shoqėrojnė kėtė janė rezultat i shkeljeve dhe moskompetencės sė S.Berishės, tė cilin, e paraprin prej kohėsh reputacioni pėr gjykim tė dobėt. Te shifra 1.5 miliardė USD (qė ende duket nė ngritje), problemi i parė qė bie nė sy ėshtė trefishimi i parashikimit fillestar tė kostos. Dhe kostoja do tė vazhdojė tė ngrihet sepse megjithė hup-lalanė e Berishės projekti ėshtė larg pėrfundimit.
Shqipėria qė tani ėshtė e detyruar tė paguajė 50 milionė dollarė nė vit pėr borxhin e krijuar nga shpenzimet e pamatura tė Berishės. Pėr ta krahasuar: Autostrada e shtetit tė Nju Jorkut (The Neė York State Thruėay) ėshtė 1,030 km e gjatė dhe ka njė kosto financimi prej 163 milionė dollarė nė vit - ose 158,000 dollarė pėr kilometėr rrugė.
Rruga Durrės-Morinė ėshtė vetėm 170 km dhe ka njė kosto financimi prej 50 milionė dollarėsh. Dmth njė rrugė sa 1/8 e asaj nė Nju Jork ka kosto financiare sa 1/3 e saj. Kostoja pėr kilometėr e rrugės shqiptare ėshtė 294,000 dollarė nė vit - gati dyfishi i kostos prej 158,000 dollarėsh qė ka rruga nė Nju Jork.
Dhe kjo shifėr vlen vetėm duke marrė parasysh qė Shqipėria nuk do marrė borxhe tė tjera, gjė qė duket e vėshtirė, nėse mbahet parasysh deficiti gjigant i punimeve nė Shqipėri dhe gjasat janė qė kostoja e pėrfundimit tė rrugės do tė vazhdojė tė ngrihet.
Mendoni, Berisha qė tani e ka zhytur Shqipėrinė nė njė borxh prej 50 milionė dollarėsh nė vit pėr kėtė rrugė (pa llogaritur kostot e administrimit dhe mirėmbajtjes apo pagesat pėr shpenzimet operative si elektriciteti i ndriēimit dhe rrogat e forcave tė policisė qė do ta patrullojnė).
Pėr ta krahasuar sėrish, Autostrada e Nju Jorkut nė vitin 2008 kishte njė kosto vjetore tė operimit prej 400 milionė dollarėsh, ose 388,000 dollarė pėr kilometėr. Bazuar nė gjatėsinė prej 170 km, nėse rruga shqiptare do tė kėrkonte shėrbime tė ngjashme kostoja e tyre do tė arrijė rreth 66 milionė dollarė nė vit. Disa shpenzime nė Shqipėri, si rrogat, do tė jenė shumė mė tė ulėta se ato qė paguhen nė Nju Jork, por kostot e tjera do tė jenė nė tė njėjtat nivele.
Por edhe nėse supozojmė se nė Shqipėri autostrada mund tė operohet me mė pak se gjysmėn e kostos sė Nju Jorkut, ende na mbetet njė kosto prej 30 milionė dollarėsh nė vit. Nėse ua shtojmė kėto 30 milionė dollarė tė shpenzimeve operacionale atyre 50 milionėve tė kostos sė financimit, kemi njė total prej 80 milionė dollarė shpenzime vetėm pėr vitin e parė tė pėrdorimit tė rrugės. Si do t'i paguajė Shqipėria kėto?
Njėra nga alternativat e para qė tė vjen ndėr mend ėshtė qė rruga tė bėhet me pagesė pėr ata qė zgjedhin tė udhėtojnė mbi tė. (u sugjeroj atyre qė mendonin se do tė udhėtonin falas qė tė zgjohen nga ėndrrat).
Por as pagesa e udhėtarėve nuk e zgjidh problemin. Nėse do supozojmė qė popullata e Shqipėrisė ėshtė rreth 3.5 milionė dhe se 1 nė 10 shqiptarė zotėron njė makinė kjo d.m.th qė ka rreth 350,000 makina nė vend, dhe ky ėshtė njė numėr bujar.
Por nėse supozojmė se Shqipėria ka 350,000 makina dhe se pagesa pėr tė pėrdorur rrugėn Durrės - Morinė do tė ishte 1 dollar pėr ēdo udhėtim, do tė duhej qė secila makinė shqiptare tė bėnte 228 udhėtime Durrės - Morinė nė vit - njė skenar i pamundur - vetėm pėr tė mbuluar shpenzimet prej 80 milionė dollarėsh.
Ta dyfishojmė pagesėn me 2 dollarė pėr udhėtim, tė gjitha makinave shqiptare do t'u duhej tė udhėtonin 114 herė nė vit pėr tė mbuluar shpenzimet.. Sėrish skenar pa gjasa.
Mund tė ketė disa variacione tė pėrllogaritjeve tė mia dhe mund tė luash me numrat sa tė duash, por tė jeni tė sigurt se sido qė ta bėsh llogarinė, ky projekt pėrfaqėson njė barrė tė rėndė financiare pėr Shqipėrinė, e cila nuk mund tė injorohet.
Nė fakt, nėse problemi nuk adresohet, kėto kosto mund ta falimentojnė Shqipėrinė. Por kjo nuk e shqetėson Berishėn sepse ai e ka falimentuar atė njė herė nė 1997.
Pra si do ta zgjidhė Shqipėria katastrofėn financiare tė shkaktuar? Sigurisht, pagesat pėr pėrdorimin e Rrugės mund tė ngriheshin deri sa tė arrinin njė shumė qė do tė mbulonte kostot financiare tė borxhit. Por pagesat e larta pėr pėrdorimin e rrugės do tė ishin tė dėmshme politikisht, dhe nė ēdo model ekonomik ka njė kufi se deri ku mund tė ngrihen ēmimet, sidomos nė njė vend tė varfėr si Shqipėria.
Qeveria mund tė ngrejė taksat, por edhe ky mbetet njė opsion i dėmshėm politikisht. Njė mundėsi tjetėr ėshtė tė merret njė borxh tjetėr, por do tė kishte njė ndikim negativ tė drejtpėrdrejtė te kostoja financiare, dhe ndoshta as do tė ishte e mundur, duke parė se Shqipėria e pati boll tė vėshtirė sigurimin e borxhit tė fundit.
Ka ende njė tjetėr mundėsi, dhe kjo ėshtė ajo qė Sali Berisha po negocion si pjesė e njė marrėveshjeje sekrete. Kjo kėrkon privatizimin e autostradės sė re, ashtu si Berisha bėri me Albtelecom dhe ARMO.
Paralajmėrova kaosin e skemave piramidale; paralajmėrova pėr skandalin e Neė Ėorld Telekom nė lidhje me tarifat abuzuese tė interkonjeksionit nga Telekomi; ndihmova nė zbardhjen e marrėveshjes tė paligjshme tė armėve nga Fatmir Mediu dhe AEY..
Tani jam duke bėrė njė tjetėr parashikim: nėse Berisha fiton nė zgjedhjet e ardhshme, ai do ta shesė autostradėn e re tė Shqipėrisė. Dhe mos u habisni nėse ndėrmarrja e cila do tė blejė rrugėn ėshtė e ujdisur nga Argita Berisha, apo nėse ndėrmjetės pėr kėtė marrėveshje ėshtė Damir Fazliē.
Pjesa mė e madhe e kostove tė ndėrtimit dhe financimit (huadhėnies) mund tė mbulohen vetėm nga 60 km segment tė rrugės Rrėshen-Kalimash, dhe kjo na jep mundėsinė tė krijojmė pėrshtypjen se me avancimin e mėtejshėm tė projektit situata do tė pėrkeqėsohet.
Dhe pėr sa kohė qė Berisha ėshtė nė pushtet, pavarėsisht nga gėnjeshtrat e tij tė pėrsėritura, nuk do tė ketė transparencė. Padyshim, do tė ketė nga ata qė do tė vėnė nė dyshim vlerėsimet e mia, dhe unė do tė jem i pari tė pranoj qė ato mund tė mos jenė tė sakta. Disa gjithashtu do tė pretendojnė se pėrfitimet e ekonomisė shqiptare do tė tejkalojnė shpenzimet, por kjo ėshtė diēka qė mbetet pėr t'u parė.
Pėr momentin, nuk ka dyshim se ka gjėra qė nuk shkojnė si duhet nė ekonominė shqiptare, dhe se kjo situatė ėshtė krijuar si shkak i keqmenaxhimit dhe shpėrdorimeve pa kriter.
Gjithēka mund tė ishte evituar nėse Kryeministri do tė ishte treguar mė i arsyeshėm; gjė qė mė duket e tepėrt tė kėrkohet prej njeriut i cili u tha shtetasve tė vet se paratė e tyre ishin tė sigurta nė skemat piramidale. Gjetja e zgjidhjeve do tė kėrkonte njė strategji financiare vizionare, e cila nuk mund tė hartohet nga njė si Berisha apo hajdutėt qė e rrethojnė atė.
*Shėnim i redaktorit: *Njė version mė i plotė i kėtij artikulli ėshtė botuar nė Shekulli nė 25 qershor tė kėtij viti. Parashikimi pėr pagesėn nga udhėtarėt e rrugės, dje u bė realitet. Mbetet tė shpresojmė qė nuk do bėhet realitet pjesa tjetėr e parashikimeve ekonomike tė bėra nė kėtė artikull.