Kronikat e Tursun Beut

[Alima]

...

Vazhdim...

Kronika nga dyqanet tek kioskat
Për arsyet e sipërshtjelluara Tursun Beu është brendësuar në studimet historike si etapë e pashmangshme në udhëtimin njohës të transformimit perandorak të dinastisë osmane, në sajë të veprimtarisë së Mehmetit II, dhe metodologjia shkencore – e lirë ose e orientuar – ka analizuar aspektet politiko-administrative kundrejt atyre erotiko-fetare. Dobia e veprës mbi ndërtimin e të kaluarës tonë paraqitet mjaft e reduktuar, pasi ajo “ndriçon” pak momente rreth viteve 1466-1468 dhe 1478: ngritja e kështjellës së Elbasanit gjatë sulmit të Krujës, beteja e Buzurshekut, sulmi i Shkodrës dhe rënia e saj në 1478, sulmi ndaj Lezhës dhe marrja e Krujës, Skënderbeu citohet dy herë – si tradhëtar dhe i arratisur (i vdekur) –, nuk mungojnë paqartësitë dhe shkalla sipërore e epiteteve të sulltanit. Këto detaje mund të marrin vlera historike vetëm nëpërmjet filtrimit dhe integrimit me burime të tjera, përndryshe shmangemi drejt letërsisë turke, ku padyshim Kronika është pionieristike.
Kakofonia në fushën e historiografisë e dy dekadave të fundit mundësohet nga syrgjynosja e profesionalizmit, me gjithë karakteristikat e mëparshme nacional-romantike, brenda kamareve. Ndryshimet kryesore janë dy: diversiteti i interesave, që nuk ka prodhuar pluralitetin e shpresuar të hapësirave të fjalës, dhe – duke përdorur një eufemizëm – largimi i mëtejshëm nga metodologjia shkencore.
Përputhet plotësisht me këto dy transformime të tranzicionit sforcimi i Mishës për ta rilexuar Tursun Beun si sfidë ndaj një zinxhiri historianësh të atij Perëndimi që botuesi ka zgjedhur për maskë. Duke pranuar në parantezë që libri është universalisht i frytshëm, nga tendenca e orientimit njëdrejtimor të lexuesit, i cili nënvizon dhunën, fenë dhe stigma të tjera, nuk më duket e rastësishme oferta e tij. Përveç ideve, ndonjë fragment i parathënies së Kronikës është huazuar në mënyrë identike nga artikulli Neootomanizmi dhe Shqipëria, kur Misha shqetësohet nga fryma e rehabilitimit të trashëgimisë osmane, të cilën duhet ta shmangim ashtu «siç po i largohemi përvit e më shumë ndikimit që vazhdon të ketë periudha [...] e Enver Hoxhës», shprehet ai. Rrjedhimisht objektivi i botuesit paraqitet indiferent ndaj kontributit historik, e aq më tepër akademik, teksa ushqen tensionin konstant Lindje/Perëndim, i prodhuar nga rikualifikimi ideologjik i stigmatizimit: nga ideologjia në ideologji, nga manipulimi në manipulim, sikur nga «periudha [...] e Enver Hoxhës» kanë kaluar thjesht ekskluzivisht vetëm vitet.
Së bashku me pretendimet shkencore, të paktën të kursehen akuzat e «interesave të ditës», megjithëse, edhe kjo është pjesë e anomalisë shqiptare ose, më mirë, e fatkeqësisë, sepse vjen nga profetët e trashëgimisë superiore.

D. D.

Fund!


.