PDA

View Full Version : Temperatura e lartė-udhėzime pėr prindėr


Naki
06-07-06, 19:42
Cila temperaturė llogaritet si normale kur fėmija ėshtė e shėndoshė?
Temperatura trupore normale ėshtė 37 °C. Gjatė ditės mund tė fluktuojė nga 36.1° C nė mėngjes deri 38°C vonė pasdite, por fėmija ėshtė nė gjendje tė mirė shėndetėsore dhe ėshtė i disponuar.

Si matet temperatura?

Me prekje tė rėndomtė tė ballit, fytyrės dhe stomakut, nėnat mund tė orientohen se a ka fėmija temperaturė tė lartė.
Megjithatė, mėnyra e vetme e sigurtė qė tė vėrtetohet se fėmija ka temperaturė tė lartė ėshtė qė tė matet ajo. Temperatura trupore mund tė matet nė zorrėn e trashė (rektum), nė gojė dhe nėn sqetulla (aksilė).
Mos pėrdorni shirita qė vendosen nė ballin e fėmijės ose termometra qė nuk duken tė sigurtė. Cila temperaturė llogaritet si e lartė?

Nė pėrgjithėsi, llogaritet se temperatura ėshtė e lartė nėse temperatura rektale (nė pasdalje) ėshtė mbi 38°C, orale (nė gojė) mbi 37.8°C ose aksilare (nėn sqetulla) mbi 37.2°C.

Lloje tė termometrave

Termometri mė i sigurtė ėshtė elektroniku, ai ėshtė mė i lehtė pėr pėrdorim, por mė i shtrenjtė.
Mė shpesh pėrdoret termomteri prej qelqi me zhivė, i cili ėshtė edhe mė i lirė. Mund tė pėrdoret pėr matje tė temperaturės aksilare, por edhe rektale dhe orale. Para ēdo pėrdorimi, ėshtė e rėndėsishme qė tė shkundet zhiva, ashtu qė vija e zhivės tė bie nėn 37°C. Pas ēdo pėrdorimi lajeni me ujė dhe e thani. E rruani nė vend tė sigurtė larg fėmijėve, nė kėllėf qė tė mbrohet nga thyerja. Matja e temperaturės (udhėzim)

Matja e temperaturės aksilare. E vendosni termometrin nė mesin e sqetullės me njėrėn dorė, ndėrsa me dorėn tjetėr e mbani fortė dorėn e fėmijės. Mbajeni kėshtu 3-4 minuta.
Matja e temperaturės orale. Matni temperaturė nė gojė vetėm nėse fėmija bashkėpunon dhe te fėmijė mė tė mėdhenj se 5 vjet. Fėmijėt mė tė vegjėl mund tė kafshojnė dhe ta thyejnė termometrin. Fėmija mund tė rrijė ulur ose i shtrirė. E vendosni majėn e termometrit nėn gjuhėn e fėmijės i thuani fėmijės qė t'i mbyll buzėt, por tė mos e kafshojė termometrin. Mbajeni kėshtu termometrin 2-3 minuta. Mos e lini fėmijėn vetėm, me termometrin nė gojė.
Pasi qė njėherė konstatohet ngritje e temperaturės, nuk duhet matje e shpeshtė, pėrveēse nė situata kur fėmija duket shumė i nxehtė ose shumė i sėmurė. A ėshtė e rrezikshme pėr fėmijėn temperatura e lartė?

Zakonisht temperatura nuk ėshtė e rrezikshme, as qė mund t'i bėj keq fėmijės me pėrjashtim kur ėshtė e lartė (mbi 41.10), kur mund tė ketė efekte tė padėshirueshme mbi funksionin e trurit.
Nė fakt, temperatura e lartė gjatė infeksioneve ėshtė e dobishme pėr organizmin. Nė kushte tė temperaturės sė lartė, mikroorganizmat (shkaktarėt e infeksioneve) shumėzohen mė ngadalė, dhe krijojnė mė pak produkte toksike.
Temperatura i zmadhon aftėsitė e organizmit tė luftojė me infeksionet dhe e zmadhon efikasitetin e antibiotikėve. Si e rregullon organizmi temperaturėn trupore?

Temperatura trupore rregullohet pėrmes qendrės qė ėshtė e vendosur nė pjesėn e trurit e quajtur Hipotalamus. Temperatura shfaqet kur ky “termostat” ėshtė i zhvendosur, nė vlera mė tė larta se normalja.

Cilat janė shkaqet mė tė shpeshta pėr ngritje tė temperaturės?

Ngritja e temperaturės mund tė shkaktohet nga substanca qė lirohen nė organizėm, si pėrgjigje ndaj infeksionit, kancerit, disa sėmundjeve joinfektive (p.sh..artriti reumatoid juvenil), disa barėra dhe vaksina.
Afatshkurt, temperatura mund tė ngritet gjatė lodhjes, nėse temperatura e jashtme ėshtė shumė e lartė ose nėse fėmija pranon ushqim tė nxehtė dhe pije tė nxehta. Nė kėta raste nuk bėhet fjalė pėr temperaturė tė vėrtetė. Organizmi orvatet qė me djersitje ta ul temperaturėn kah normalja.
Pėrkundrazi nga mendimi i pėrhapur, dalja e dhėmbėve nuk shkakton temperaturė.
Mė shpesh temperature e lartė ėshtė simptomė, e cila shfaqet nė suazat e ndonjė sėmundjeje infektive. Zakonisht bėhet fjalė pėr infeksione virale, temperatura nuk ėshtė mė e lartė se 38.3-40 C dhe zgjat 2-3 ditė. Si tė hetoj qė fėmija im ka temperaturė?

Fėmijėt zakonisht shfaqin simptoma qė janė tė lidhura me sėmundjen ekzistuese, qė ka sjell deri te ngritja e temperaturės (p.sh. kruarje te ethet me rash, kollitje te infeksionet respiratore, dhembje te infeksionet e veshit).
Vetė ngritja e temperaturės shkakton pėrshpejtim tė frymėmarrjes, tė pulsit, ethe dhe djersitje. Ethet janė shenjė se organizmi mundohet ta risin temperaturėn; djersitja tregon se organizmi mundohet ta ul temperaturėn.
Si efekte anėsore mund tė shfaqen plogėshti, dehidrim i lehtė, ndonjėherė ērregullim i vetėdijes dhe konvulsione febrile. A korrespondon lartėsia temperatura me seriozitetin e sėmundjes?
Jo ēdo herė. Pamja dhe gjendja e pėrgjithshme e fėmijės sugjerojnė mė shumė pėr seriozitetin e sėmundjes, se sa lartėsia e temperaturės.

A mund tė sjell temperatura e lartė deri te disa komplikime?

Te fėmijėt normalė, temperatura e lartė rrallė shkakton komplikime.
Nėse fėmija ėshtė tepėr i nxehtė dhe nuk ka mėnyrė qė ta eliminojė nxehtėsinė mund tė shfaqet pika e diellit. Kjo mund tė ndodh nėse fėmijė febril vishet shumė ose nėse vendoset nė afėrsi tė burrimit tė ngrohtėsisė ose nėse lihet nė veturė nė diell direkt, pa ventilim adekuat.
Humbja e tepėrt e lėngjeve qė ndodh pėrmes djersitjes ose pėrmes frymėmarrjes tė pėrshpejtuar, mund tė sjell deri te dehidrimi. Nė atė rast, nėna vėren se pelenat qė zakonisht janė tepėr tė lagura, tani janė tė thata (urinim i pakėt), ndėrsa urina ėshtė shumė e koncetruar dhe ka erė tė fortė. Fėmija i dehidruar ėshtė mė shumė i prirur ndaj pikės sė diellit. A mund tė sjell temperatura e lartė deri te konvulsionet febrile dhe cili ėshtė rreziku?

Me kėtė emėr emėrtohen ngėrēet tė shkatuara nga temperatura e lartė. Vetė ataku duket shumė dramatik. Fėmija pėrnjėherė e humb vetėdijen, sytė janė tė ngulitura kah lart dhe fillon tė dridhet.
Edhe pse sulmet e tilla ngjasojnė nė ato epileptiket, konvulsionet febrile tė pakomplikuara jantė tė parrezikshme. Ata mund tė pėrsėriten gjatė njė situate tjetėr me temperaturė tė lartė, por zakonisht nuk sjellin deri te epilepsia, dhe tepėr rrallė shkaktojnė dėmtim tė trurit. Shfaqen te rreth 4% e fėmijėve, mė shpesh nė moshė prej 1-3 vjet. Zakonsiht zgjasin mė pak se 15 minuta.
Kujdes! Ndonjėherė konvulsionet e shoqėruara me temperaturė sinjalizojnė inflamacion tė cipave tė trurit (meningjit) dhe prandaj fėmijėt me konvulsione febrile duhet tė dėrgohen te mjeku, i cili do ta kėrkojė shkakun dhe do ta fillojė tretmanin.

Naki
06-07-06, 19:50
Si tė veprojnė prindėrit kur fėmija ka temperaturė tė lartė?

Te shumica e fėmijėve me temperaturė tė lartė nė pyetje ėshtė infeksion viral banal, pėr tė cilin mė shpesh nuk ėshtė e nevojshme konsultė mjekėsore. Prindėrit duhet tė dijnė t'ia japin fėmijės ndihmėn e parė tė vėrtetė dhe mė tutje tė vendosin a ėshtė e nevojshme ta dėrgojnė te pediatri. Masat qė duhet t'i ndėrmerr prindi ndahen nė tė a.q. suportive – pa pėrdorim tė barnave dhe ulje tė temperaturės me pėrdorim tė barėrave.
Nėse fėmija ka temperaturė, por ėshtė i disponuar, i lumtur, ha, pi ose luan, nuk ka nevojė pėr barėra. Visheni me veshje tė lehtė ose ia hiqni teshat, qė tė lejoni ngrohtėsia tė eliminohet pėrmes lėkurės. Nėse ka ftohtė ose ka ethe e mbuloni me mbulesė ose batanie tė hollė. Mundohuni tė pushojė – aktiviteti e rrit temperaturėn. I jepni lėngje plotėsuese qė ta pengoni dehidrimin (ujė, pije tė ftohta, lėngje frutash ose ēfardo tjetėr qė do tė pijė). Nė mesin tonė metodė e njohur ėshtė vendosja e kompresave tė ftohta nga alkooli ose masazh i trupit me alkool. Prindėrit duhet tė dijnė se alkooli, sidomos te fėmija i vogėl (foshnja) mund tė shkaktoj helmim me alkool, pėrmes inhalimit tė avullit tė alkoolit ose pėrmes lėkurės.
Barėrat qė jepen pėr uljen e temperaturės nuk shėrojnė, por vetėm i ndihmojnė fėmijės tė ndjehet mė mirė. Jepni Acetaminophen (emra komercial Panadon, Paracet, Febricet, Paracetamol etj.) Doza fillestare ėshtė 15 mg/kg, e pastaj nė ēdo 6 orė nė dozė prej 10 mg/kg, por asnjėherė mė shpesh se 5 herė pėr 24 orė. Nėse gjatė natės lėshohet njė dozė, nė mėngjes doza fillestare ėshtė sėrish 15 mg/kg. Nėse vendoseni pėr Ibuprofen (Brufen), e jepni nė ēdo 6-8 orė. Doza ėshtė 7 mg/kg nė ēdo 8 orė.
Mos pėrdorni aspirinė pėr temperaturė – lidhet me sėmundje serioze siē ėshtė sindromi i Rejit.
Zakonisht me barėrat antipiretike temperatura do tė ulet, por nuk do tė normalizohet. Nė rrjedhėn e mėtutjeshme tė sėmundjes, temperatura zakonisht varion dhe mė shpesh barėrat do tė duhet tė pėrsėriten. Por jeni tė kujdesshėm, pa konsultė me mjekun mos jepni vetė antipiretikė, mė gjatė se 3 ditė. Nė qoftė se jepen gjatė kohė ose nė doza mė tė mėdha, kėta barėra janė toksike. I rruani larg nga fėmijėt. Nėse temperatura ėshtė mbi 40° C edhe pse ka kaluar gjysmė ore pasi qė keni dhėnė antipiretik, lajeni fėmijėn me ujė tė vakėt. Mos pritni temperatura tė bie nėn 38°C. Mos shtoni alkool te uji, nėse thithet alkooli mund tė shkaktoj helmim me alkool. Asnjėherė mos e lini fėmijėn vetė na vaskė, aksidente mund tė ndodhin edhe kur priten mė sė paktu. Udhėzime speciale pėr fėmijėt me konvulsione febrile

Nėse fėmija juaj ka histori tė mėparshme pėr konvulsione febrile, atėherė barėrat pėr uljen e temperaturės duhet tė jepen menjėherė pas ēdo ngritje tė temperaturės. Jepni acetaminofen ose ibuprufen sipas dozave tė rekomanduara pėr 48 orė (ose mė gjatė nėse perziston temperatura).
Nėse fėmija fiton konvulsione uleni temperaturėn sa mė shpejtė qė mundeni, me atė shkurtohen konvulsionet. Zhvisheni fėmijėn dhe vendosni lecka tė lagura nė fytyrė dhe nė qafė. Me pjesėn tjetėr tė ujit tė ftohtė lageni barkun. Pasi qė njėherė temperatura do tė bie nėn pragun pėr ngėr?e, ata do tė ndalen.
Kur do tė zgjohet fėmija, ia jepni dozėn pėrgjegjėse tė acetaminofenės dhe tė ibuprufenės. E lini tė pushojė. Mos u frikėsoni, pėrskaj konvulsioneve, fėmija nuk ėshtė nė rrezik derisa nuk ėshtė e kompromituar frymėmarrja dhe derisa ngjyra e lėkurės ėshtė rozė (te fėmijė me ten tė errėt tė lėkurės orientohemi nga ngjyra e buzėve dhe shuplakave).
Sa i pėrket tretmanit tė mėtutjeshėm, konsultojeni pediatrin tuaj.
Nėse ngėrēet zgjasin mė shumė se 5 minuta ose nėse fėmija ėshtė mė i vogėl se 1 vjet ose nėse ngėrēet shfaqen pėr herė tė parė, menjėherė e dėrgoni fėmijėn te mjeku. Kur tė drejtoheni te mjeku?

Dėrgojeni fėmijėn tuaj urgjent te mjeku nė situatat qė vijojnė: nėse fėmija ėshtė mė i vogėl se 2 muaj, nėse temperatura ėshtė mė e lartė 40.4° C, nėse zgjohet rėndė, nėse ėshtė konfuz ose me vetėdije tė ērregulluar, nėse qan dhembshėm, nėse duket shumė i sėmurė, nėse ėshtė prezent rrezik pėr infeksion serioz (p.sh. fėmijė me abnormalitet tė imunitetit), nėse ka konvulsione, nėse e ka qafėn e shtangur, nėse nė lėkurė janė prezente njolla tė kuqe (pika), nėse merr frymė vėshtirė, dhe kjo nuk korigjohet edhe pasi ia pastroni hundėn.
Nė situatat qė vijojnė edhe pse nuk ėshtė urgjente, prapė se prapė duhet ta kosultoni pediatrin tuaj: nėse fėmija ėshtė i moshės prej 2-4 muaj, nėse temperatura ėshtė e lartė (40°C) sidomos nėse fėmija ėshtė mė i vogėl se 2 vjet, nėse gjatė urinimit ndjen djegie ose dhembje, nėse i dhemb veshi, nėse shqepon gjatė tė ecurit (paraprakisht ka ecur normalisht), nėse ankohet pėr dhembje barku, nėse temperatura zgjat mė shumė se 72 orė, nėse ka temperaturė mė shumė se 24 orė pa arsye tė qartė, nėse temperatura ėshtė ulur mė gjatė se 24 orė dhe pastaj ėshtė shfaqur sėrish. Ku tė drejtoheni pėr ndihmė?


Pediatri juaj
Klinika e Pediatrisė, Ambulanca e Pėrgjithshme

Drinni
06-07-06, 19:59
Shumė shume falimenderit i nderuar Naki.

Me duhet te them se jeni duke dhene nje kontribut te jashtzakon. ne ket drejtim sidomos.

Unė gati bera nje liber nga i gjith ky materjal qe na e keni sjellur, se ka dikush qe se ka internetin ne shtepi dhe me eshte lutur ti sjelle materjale te tilla, ne gjuhen shqipe!
Edhe nje lutje kisha, Nga juve Naki, apo kush te dije te pergjigjet.
Mundesisht percjelljen prej diteve te para te shtatezanis e deri te lindja.


F.l.m paraprakisht

Naki
07-07-06, 18:14
Shumė shume falimenderit i nderuar Naki.

Me duhet te them se jeni duke dhene nje kontribut te jashtzakon. ne ket drejtim sidomos.

Unė gati bera nje liber nga i gjith ky materjal qe na e keni sjellur, se ka dikush qe se ka internetin ne shtepi dhe me eshte lutur ti sjelle materjale te tilla, ne gjuhen shqipe!
Edhe nje lutje kisha, Nga juve Naki, apo kush te dije te pergjigjet.
Mundesisht percjelljen prej diteve te para te shtatezanis e deri te lindja.


F.l.m paraprakisht

Sė pari ju faliminderit pėr pėrkrahjen,motivimin,sjellja e temave tė ndryshme shėndetsore nė gjuhen amtare shqipe kėrkonė kohė,vullnetė dhe njohuri profesionale.

Sė shpejti do tė sjelli njė kronologji pėr temen e kėrkuar,mė duhet tė pėrkthejė nga gjuha Gjermane.

Naki