Babilonia

[pokeri]

Duke mos gjetur ndonjë nënforum përkatës ku do të postoheshin shkrimet për: Qytetërimet e lashta, Mitologjinë, Misteret e ndryshme, këtë shkrim vendosa ta postoj këtu. Nëse moderatorët ia gjejnë ndonjë hapësirë më të përshtatshme mund ta zhvendosin diku tjetër.


Babiloni
Historikisht dhe etnikisht Babilonia ishte rezultat i bashkimit të Akadianëve dhe Sumerëve. Bashkimi i tyre gjeneroi tipin babilonas në të cilin vija Akadiano-Semite
u tregua dominante.Lufta e tyre përfundoi me fitoren e Akadianëve dhe themelimin e Babilonit si kryeqytet të gjithë Mesopotamisë së poshtme. Në fillim të kësaj historie qëndron figura e fuqishme e Hamurabit (2123-2081 p.e.s.) sundimtar dhe ligjvënës për 43 vjet me radhë. Në kohën e sundimit të tij shtetet e vogëla që bënin luftëra të ndërsjella u detyruan të bashkohen dhe të lidhin paqe, ndërsa me me një ligj historik iu nënshtruan rregullit dhe rendit.
Ligji i Hamurabit
Ligji i Hamurabit është gjetur në vitin 1902 në gërmimet arkeologjike në Suza. Ai fillon me Hymne Zotërave, por për ta nuk ka asnjë rresht në pjesën e rregullave dhe ligjeve.
Në të përzihen ligjet më të ngritura dhe dënimët më barbare, hetimi përmes torturave bashkë me veprimet e sofistikuara juridike dhe përpjekjet e arsyeshme që të kufizohet tirania bashkëshortore.
Marrë në tërësi, ato 285 ligje janë të radhitura thuajase në mënyrë shkencore, përmes titujve; Prona personale, Paluajtshmëritë, Tregtia dhe puna, Familja, Dëmet dhe puna. Ky kod është më i përparuar se sa ai Asir (1000 vjet më vonë) ndërsa në shumë aspekte është i mirë "si ligj i ndonjë shteti modern evropian"...
Përkundër karakterit popullor të ligjit, Hamurabi ishte mjaft i menqur që pushtetin e vet ta praroj më lejen e perëndive. Ndërtoi tempuj dhe kështjella, ndërsa klerit ia bëri qejfin duke e ndërtuar ne Babilon një faltore gjigante për Mardukun dhe gruan e tij (Hyjni kombëtare), si dhe një hambar të madh për ruajtjen e grurit për Zotëra dhe priftërinj...

Njerëzit kishin pamje semite, me flokë dhe fytyra të errëta, kryesisht me mjekrra, e kohë pas kohe edhe me paruke. Pjestarët e të dy gjinive bartnin flokë të gjatë, bile ndonjëherë edhe mashkujt kishin kaçurrela dhe shpesh, sikurse edhe gratë përdornin erëra të mira (parfume). Veshja e zakonshme për të dy gjinitë ishte tunika e bardhë nga pambuku që arrinte deri te shputat e këmbëve. Te gratë njëri sup ishte i pambuluar, ndërsa mashkujt përdornin pelerinë dhe veshje shtesë për pjesën e epërme.
Me shtimin e pasurisë tek njerëzit u zhvillua edhe shija për ngjyrat, prandaj filluan t'i ngyrosnin rrobat me ngjyrë të kaltër mbi të kuqen, të kuqen mbi të kaltrën edhe atë në vija, katrorë apo pika. Këmbët e zbathura nga periudha sumere u zëvendësuan me sandala, ndërsa mashkujt në kohën e Hamurabit në kokë bartnin edhe turbanë. Gratë bartnin bylyzykë, qafore, hajmalia dhe rradhë perlash në flokët e krehura me kujdes. Burrat i zbukuronin shkopinjtë me gravura të ndryshme ndërsa në rripa bartnin vulat me të cilat i vërtetonin letrat dhe dokumentet.
Priftërinjtë bartnin kapela në formë kupe për ta "fshehur" natyrën e tyre njerëzore.
Si duket është ligj i pashkruar historik që ajo pasuri që e ngritë një qytetërim, njëkohësisht edhe e paralajmëron shkatërrimin e saj. Në kufijtë lindor të shtetit të ri, Kasitët, një fis malëosrësh me zili po shikonin pasuritë dhe fuqinë e Babilonisë.
8 vjet pas vdekjes së Hamurabit, Kasitët e vërshuan Babiloninë, e plaçkitën, u tërhoqën, sërish e sulmuan dhe kështu vazhdimisht derisa nuk u vendosën si pushtes dhe sundues.
Disa shekuj Babilonia jetoi në një kaos etnik dhe politik i cili e frenoi zhvillimin e shkencës dhe artit. Kasitët u dëbuan pas gati 5 shekujve sundimi në të cilin pati vetëm rrënim dhe shkatërrim, ngjashëm me pushtetin e Hiksëve në Egjipt.
Kaosi vazhdoi edhe 400 vjet të tjera nën sundimin e perandorëve më pak të njohur Babilonas, derisa fuqia në rritje e Asirisë në veri, nuk e shtriu dorën dhe e vendosi Babiloninë nën pushtetin e mbretërve të Ninivës.
Kur Babilonia u rebelua, Senakeribi gati e shkatërroi deri në themele, mirëpo dhespotizmi gjenial i Esarhadonit e rindërtoi deri në një shkallë të lartë të mirëqenies dhe kulturës. Ngritja e Medeasve e dobësoi Asirinë dhe me ndihmën e tyre Nabopolasari e çliroi Babiloninë, e krijoi dinastinë e pavarur dhe pak para vdekjes, perandorinë ia la amanet birit të tij Nabukodonosorit të II-të.
Edhepse ishte analfabet dhe mentalisht jo aq i shëndoshë, ai u bë një ndër sundimtarët më të fuqishëm të kohës së vet, në lindje të afërt, dhe ndërtimtari e prijësi më i shquar në vargun e shumë perandorëve Babilonas, pas Hamurabit.
Kur Egjipti dhe Asiria bënë pakt me qëllim që Babiloninë ta shndërrojnë sërish në një shtet vazal, Nabukodonosori i priti armiqtë Egjiptas në Karkemis (në rrjedhën e epërme të lumit Eufrat) dhe i shkatërroi. Me atë rast, Palestina dhe Siria ranë në pushtetin e tij, ndërsa tregtarët Babilonas e kontrollonin gjithë tregëtinë që zhvillohej nëpërmjet Azisë perëndimore deri në Gjirin Persik, dhe në perëndim deri në Detin Mesdhe...
Gjatë 30 vjetëve pas vdekjes së Nabukodonosorit, perandoria e tij u copëtua tërësisht. Nabonidusi, i cili e mbajti fronin për 17 vjet, më shumë e pëlqente arkeologjinë se sa pushtetin dhe iu përkushtua gërmimeve të gërmadhave Sumere, ndërsa në anën tjetër perandoria e tij po fundosej...

Banorët kishin harruar shkathtësitë luftarake pasiqë ishin dhënë shumë pas tregtisë, priftërinjtë kishin uzurpuar sa më shumë pushtet perandorak dhe kishin rritur pasuritë e tyre, të cilat thuajase ftonin në invazion dhe pushtim. Së shpejti Babiloninë e pushtuan Persianët dhe e sunduan për gati dy shekuj.
Mandej erdhi Leka i Madh, e pushtoi kryeqytetin i cili nuk bëri kurrfarë rezistence, pushtoi tërë Lindjen e Afërt, dhe "u deh si tokë" në pallatin e Nabukodonosorit...

[pokeri]

Bujqësia, Tregëtia, skllevërit

Tokën kryesisht e punonin pronarët, qiraxhinjtë apo skllevërit, ndërsa një pjesë edhe fshatarët që e posedonin. Lumejve, niveli i të cilëve rritej nuk u lejohej që ta vërshonin tokën pjellore sikur në Egjipt, përkundrazi, tokat ishin të mbrojtura me togje (penda anësore). Derdhja e ujit të tepërt orientohej në një sistem kompleks të kanaleve apo akumulohej nëpër rezervoare, prej nga uji sipas nevojes lëshohej nëpër ara. Në tokën e tillë, të ujitur rriteshin drithëra të ndryshëm, bimët bishtajore, pemishtet e ndryshme, e sidomos hurmat.

Nga Mesopotamia, rrushi dhe ullinjtë erdhën në Greqi dhe Romë, dhe prej këtu edhe në Evropën perëndimore. Nga Persia e ka origjinën pjeshka, ndërsa nga brigjet e Detit të Zi u soll qershia në Romë. Qumështi, atëbotë i rrallë në Orientin e largët, tashmë u bë njëri nga bazat e ushqimit të përditshëm. Mishi ishte i rrallë dhe i shtrenjtë, ndërsa peshku mund të blihej nga të gjithë, pa dallim. Pihej vera e bërë nga hurma si dhe birra nga drithërat.
Ndërkohë, të tjerët e gërmonin tokën, gjenin naftë dhe nxjerrnin bakër, plumb, hekur, argjend dhe ari. Mjetet të cilat ishin nga guri, që nga koha e Hamurabit, kah mbarimi i mijvjeqarit të fundit p.e.s. filluan të zëvendësohen me mjete nga metali, sepse tashmë shkrirja e metaleve kishte marr hov të madh.

Pëlhurat bëheshin nga pambuku dhe leshi; materialet ngjyroseshin dhe thureshin me shumë shkathtësi gjë që bëri që tekstili të bëhej një nga artikujt më të rëndësishëm të eksportit në Babiloni.
Babilonasit nuk kishin monedha të metalta. Mirëpo, që para kohës së Hamurabit, përveç grurit dhe elbit, përdornin edhe shufra ari dhe argjendi si Vlera standarde dhe mjete këmbimi. Metali ishte pa vulë, prandaj matej në peshore në secilin rast.
Njësia më e vogël e "valutës" ishte SHEKELI. 60 Shekel krijonin njësinë e quajtur MINA, ndërsa 60 mina e përbënin një TALENT (vlera e sotme 10 mijë-20 mijë dollarë).
Religjioni
Më të rëndësishmit ishin Zotërat qiellorë
-ANU- qemeri i palëvizshëm qiellor
-SHAMASH- Dielli
-NANAR- Hëna dhe
-BEL apo BAAL- toka ku të gjithë Babilonasit ktheheshin pas vdekjes.
Secila familje kishte perëndi shtëpiake, të cilëva çdo mëngjes e mbrëmje u drejtoheshin lutje, derdhej vera për nder të tyre. Secili njeri e kishte Zotin e vet mbrojtës.
Gradualisht numri i perëndive u pakësua, ashtu që perënditë e vogla filluan të shpjegohen si forma apo atribute të Perëndive të mëdha. Kështu, Zoti i Babilonit, MARDUKU, fillimisht Zoti i Diellit u bë sundimtar i të gjithë Zotrave tjerë, dhe mori titullin BEL-MARDUK, apo MARDUKU-ZOT I VËRTETË. Atij dhe Hyjneshës Ishtar, Babilonasit u drejtonin lutjet më të rëndësishme.
ISHTAR ishte hyjnia e luftës si dhe e dashurisë, prostituteve dhe nënave. Vetvetën e quante Kurtizanë mëshiruese. Ndonjëherë paraqitej si Hyjni dygjinore me mjekërr, e ndonjëherë si grua lakuriqe e cila gjinjtë e saj i ofronte për qumësht.

Të vdekurit, kryesisht varroseshin nëpër varreza. Një numër më i vogël digjeshin dhe hiri i tyre ruhej nëpër urna. Trupi i të vdekurit nuk balsamosej, mirëpo "vajtoret profesioniste" e lanin dhe e parfumosnin, e vishnin bukur, ia ngjyrosnin faqet, ia nxinin kapakët e syve, ia vendosnin unazat në gishtrinjë...
Kur kufoma ishte femër, ajo "furnizohej" me shishe parfumi, krehër, lapsa kozmetik dhe ngjyrën për sy, që edhe në atë botë të "kujdesej" për trupin e vet.
Prostitucioni i shenjtë
Segmenti më mbresëlënës për të huajt ishte zakoni të cilin e gjejmë në Historinë e Herodotit.
"Secila grua në Babiloni ishte e detyruar, një herë në jetë, të ulej në Tempullin e Venerës dhe të kishte marëdhënie seksuale me një mashkull të panjohur...." Gratë e pasuar që nuk donin të përziheshin me të tjerat, vinin me karroca të mbuluara dhe nën përcjelljen e shërbëtorëve.
Por, numri më i madh vepron kësisoj; Shumë prej tyre ulen në Teëmpullin e Venerës, me një kurorë litari në kokë, gratë hynë e dalin. Kalimet ishin të shënuara ndërsa të huajt kalojnë atypari dhe zgjedhin. Kur një grua ulej, ajo nuk guxonte të kthehej në shtëpi derisa i huaji të mos i hidhte një copëz argjendi në prehër dhe të bëntë seks para tempullit. Gruaja duhej të shkonte me burrin e parë që i hidhte argjendin dhe nuk kishte të drejtë ta refuzonte. Ky ishte detyrimi i secilës grua në Babiloni, ndaj Hyjneshës Venerë.
Ky "prostitucion i shenjtë" në Babiloni u ruajt deri në vitin 325 të e.s. kur e hoqi Perandori Konstantin.