Naki
03-12-06, 19:44
Termi junk ushqim i dedikohet njė llojit specifik tė ushqimit, qė pėrndryshe ėshtė shumė i njohur nė kohėn e sotme dhe kryesisht konsumohet jashtė shtėpisė. Ky ushqim pėrmban shumė sheqer dhe yndyra dhe llogaritet si jo i shėndetshėm. Kėtu marrin pjesė ėmbėlsira tė ndryshme, produkte me ēokollatė, akullore, ēips, hamburger, hot-dog, patate tė fėrguara dhe ngjashėm (i a.q. ushqim i shpejtė). Nė qoftė se ushqimi i tillė konsumohet shpesh, nė llogari tė ushqimeve tė tjera, mund tė shfaqet trashėsi, deficit mineralesh dhe vitaminash dhe probleme tjera shėndetėsore.
Pse ushqimi junk llogaritet si jo i shėndoshė?
Yndyrat e ngopuraUshqimi qė preferohet nė restorantet e njohura pėr ushqim tė shpejtė (mish pule i fėrguar, hamburgerė dhe patate tė fėrguara) pėrmban sasi tė madhe tė yndyrave tė ngopura. Kėt o yndyra preferohen nė industrinė e prodhimit tė ushqimit pasi qė janė tė lira dhe mund tė qėndrojnė temperatura tė larta gjatė gatuarjes. Vetėm njė ushqim i tillė pėrmban mė shumė se 50% tė nevojave tė pėrgjithshme ditore pėr yndyrė.Sipas rekomandimeve pėr ushqim tė ekuilibruar, nėse konsumimi energjetik ditor ėshtė 2000 kilokalori, yndyrat duhet tė jenė prezente mė pak se 20 gr. Kjo sasi (20 gr) e yndyrave tė ngopura pėrmbahet nė njė ushqim tė vetėm tė tillė, siē janė ushqimet qė vijojnė:
Peshk i fėrguar, me pomfrit
Katėr copa picė
Hamburger me ēips
Mish pule i fėrguar, me ēips Yndyrat kanė vlerė tė madhe energjetike pėrmbajnė dy herė mė shumė kiloxhula nė gram (37 kJ) nė krahasim me proteinat (17 kJ) ose karbohidratet (16 kJ). Nėse nė organizėm rregullisht futen mė shumė kiloxhula se sa ėshtė nevoja e tij, do tė vijė deri te trashja. Ėshtė vėrtetuar se yndyrat e ngopura sjellin deri te rritja e peshės mė shumė se yndyrat e pangopura, bile edhe nė raste kur kanė njėlloj kiloxhula. Yndyrat e ngopura e zmadhojnė rrezikun pėr sėmundje tė zemrės, pėrmes rritjes sė nivelit tė kolesterolit nė gjak.
KripaTipike pėr ushqimin Junk ėshtė se ėshtė shumė i kripur. Konsumimi i tepėrt i kripės mund tė sjell deri te rritja e tensionit, qė gjithashtu paraqet rrezik pėr sėmundjet e zemrės. Sasia maksimale e lejuar e kripės tek tė rriturit me tension normal tė gjakut ėshtė 2500 mg nė ditė. Kuzhina jonė, tradicionalisht ėshtė e kripur (futen dy herė mė shumė sasi tė kripės). Duhet ditur se vetėm rreth 20% e kripės futet me hedhjen pėrsipėr mbi ushqim pjesa tjetėr ėshtė e fshehur nė ushqimin e gatshėm, siē ėshtė buka, drithėrat qė pėrdoren si mėngjez, simita tė ndryshėm dhe biskota, qė pėrdoren si zemėr. Nėse duam ta zvogėlojmė marrjen e kripės, duhet tė ndėrpritet marrja e ushqimit tė gatshėm.
SheqeriUshqimet ?unk qė vijojnė pėrmbajnė shumė sheqer tė bardhė: biskotat, pastat, bonbonet, akullorja dhe ėmbėlsirat tjera. Dihet se ushqimi i tillė mund tė sjell deri te trashja dhe te shfaqja e sėmundjes sė sheqerit. Pėrveē kėsaj, konsumimi i madh i sheqerit ėshtė shkak i shpeshtė pėr paraqitjen e shpeshtė tė kariesit tė dhėmbėve, prirjes ndaj trombozės, e zvogėlon nivelin e kolesterolit tė mirė, e zmadhon nivelin e yndyrave qė lidhen me zhvillimin e sėmundjes sė sheqerit dhe sėmundjeve tė zemrės, e zmadhon rrezikun pėr kancer kolorektal.
AditivetAditivet qė shtohen nė ushqimin junk kanė rol ta zgjasin afatin e produkteve, ta pėrmirėsojnė ngjyrėn, erėn dhe shijen. Disa njerėz tregojnė ndjeshmėri ndaj aditivėve, por kjo nuk ėshtė aq shpesh sa qė mendohet. Si rezultat i ndjeshmėrisė mund tė paraqitet diarre dhe shpėrthim nė lėkurė.
A duhet tė mėnjanohet komplet ushqimi junk?
Ėshtė shumė rėndė gjeneratat qė praktikisht janė rritur me ushqim tė shpejtė tė binden se duhet ta largojnė komplet. E arsyeshme ėshtė tė jemi mė tė rezervuar nė pritjet tė paktėn tė bėhet njė zgjedhje mė e mirė e ushqimit. Ndoshta mėnyra mė e thjeshtė tė kėnaqeni nė ushqimin e shpejtė, duke mos konsumuar shumė yndyra, ėshtė tė mos merrni ēips ose pomfrit. Sasi e madhe e ēipsit pėrmban rreth 50 gr yndyrė. Nėse doni ta zvogėloni peshėn, nuk duhet tė konsumoni mė shumė se 40 gr yndyra nė ditė. Ata qė janė aktiv fizikisht mund tė marrin 70 gr yndyra nė ditė. Ushqimet qė vijojnė tė ushimit tė shpejtė pėrmbajnė relativisht mė pak yndyra:
Picė vegjetariane, picė me fruta deti, mish pule pa lėkurė.
Pulė nė skarė, mish peshku nė skarė, sufllaki, qofte nė skarė etj. Edhe ushqimi junk ka vlerė tė caktuar nutritive dhe ky mund tė konsumohet kohė pas kohe. Ēelsi ėshtė te vetėkontrolli. Rekomandimi gjeneral ėshtė qė rreth 90% e ushqimit tė jetė i freskėt dhe i shėndoshė, ndėrsa ushqimi junk tė mos jetė i pėrfaqėsuar mė shumė se 10%.
marrė nga shėndeti
Pse ushqimi junk llogaritet si jo i shėndoshė?
Yndyrat e ngopuraUshqimi qė preferohet nė restorantet e njohura pėr ushqim tė shpejtė (mish pule i fėrguar, hamburgerė dhe patate tė fėrguara) pėrmban sasi tė madhe tė yndyrave tė ngopura. Kėt o yndyra preferohen nė industrinė e prodhimit tė ushqimit pasi qė janė tė lira dhe mund tė qėndrojnė temperatura tė larta gjatė gatuarjes. Vetėm njė ushqim i tillė pėrmban mė shumė se 50% tė nevojave tė pėrgjithshme ditore pėr yndyrė.Sipas rekomandimeve pėr ushqim tė ekuilibruar, nėse konsumimi energjetik ditor ėshtė 2000 kilokalori, yndyrat duhet tė jenė prezente mė pak se 20 gr. Kjo sasi (20 gr) e yndyrave tė ngopura pėrmbahet nė njė ushqim tė vetėm tė tillė, siē janė ushqimet qė vijojnė:
Peshk i fėrguar, me pomfrit
Katėr copa picė
Hamburger me ēips
Mish pule i fėrguar, me ēips Yndyrat kanė vlerė tė madhe energjetike pėrmbajnė dy herė mė shumė kiloxhula nė gram (37 kJ) nė krahasim me proteinat (17 kJ) ose karbohidratet (16 kJ). Nėse nė organizėm rregullisht futen mė shumė kiloxhula se sa ėshtė nevoja e tij, do tė vijė deri te trashja. Ėshtė vėrtetuar se yndyrat e ngopura sjellin deri te rritja e peshės mė shumė se yndyrat e pangopura, bile edhe nė raste kur kanė njėlloj kiloxhula. Yndyrat e ngopura e zmadhojnė rrezikun pėr sėmundje tė zemrės, pėrmes rritjes sė nivelit tė kolesterolit nė gjak.
KripaTipike pėr ushqimin Junk ėshtė se ėshtė shumė i kripur. Konsumimi i tepėrt i kripės mund tė sjell deri te rritja e tensionit, qė gjithashtu paraqet rrezik pėr sėmundjet e zemrės. Sasia maksimale e lejuar e kripės tek tė rriturit me tension normal tė gjakut ėshtė 2500 mg nė ditė. Kuzhina jonė, tradicionalisht ėshtė e kripur (futen dy herė mė shumė sasi tė kripės). Duhet ditur se vetėm rreth 20% e kripės futet me hedhjen pėrsipėr mbi ushqim pjesa tjetėr ėshtė e fshehur nė ushqimin e gatshėm, siē ėshtė buka, drithėrat qė pėrdoren si mėngjez, simita tė ndryshėm dhe biskota, qė pėrdoren si zemėr. Nėse duam ta zvogėlojmė marrjen e kripės, duhet tė ndėrpritet marrja e ushqimit tė gatshėm.
SheqeriUshqimet ?unk qė vijojnė pėrmbajnė shumė sheqer tė bardhė: biskotat, pastat, bonbonet, akullorja dhe ėmbėlsirat tjera. Dihet se ushqimi i tillė mund tė sjell deri te trashja dhe te shfaqja e sėmundjes sė sheqerit. Pėrveē kėsaj, konsumimi i madh i sheqerit ėshtė shkak i shpeshtė pėr paraqitjen e shpeshtė tė kariesit tė dhėmbėve, prirjes ndaj trombozės, e zvogėlon nivelin e kolesterolit tė mirė, e zmadhon nivelin e yndyrave qė lidhen me zhvillimin e sėmundjes sė sheqerit dhe sėmundjeve tė zemrės, e zmadhon rrezikun pėr kancer kolorektal.
AditivetAditivet qė shtohen nė ushqimin junk kanė rol ta zgjasin afatin e produkteve, ta pėrmirėsojnė ngjyrėn, erėn dhe shijen. Disa njerėz tregojnė ndjeshmėri ndaj aditivėve, por kjo nuk ėshtė aq shpesh sa qė mendohet. Si rezultat i ndjeshmėrisė mund tė paraqitet diarre dhe shpėrthim nė lėkurė.
A duhet tė mėnjanohet komplet ushqimi junk?
Ėshtė shumė rėndė gjeneratat qė praktikisht janė rritur me ushqim tė shpejtė tė binden se duhet ta largojnė komplet. E arsyeshme ėshtė tė jemi mė tė rezervuar nė pritjet tė paktėn tė bėhet njė zgjedhje mė e mirė e ushqimit. Ndoshta mėnyra mė e thjeshtė tė kėnaqeni nė ushqimin e shpejtė, duke mos konsumuar shumė yndyra, ėshtė tė mos merrni ēips ose pomfrit. Sasi e madhe e ēipsit pėrmban rreth 50 gr yndyrė. Nėse doni ta zvogėloni peshėn, nuk duhet tė konsumoni mė shumė se 40 gr yndyra nė ditė. Ata qė janė aktiv fizikisht mund tė marrin 70 gr yndyra nė ditė. Ushqimet qė vijojnė tė ushimit tė shpejtė pėrmbajnė relativisht mė pak yndyra:
Picė vegjetariane, picė me fruta deti, mish pule pa lėkurė.
Pulė nė skarė, mish peshku nė skarė, sufllaki, qofte nė skarė etj. Edhe ushqimi junk ka vlerė tė caktuar nutritive dhe ky mund tė konsumohet kohė pas kohe. Ēelsi ėshtė te vetėkontrolli. Rekomandimi gjeneral ėshtė qė rreth 90% e ushqimit tė jetė i freskėt dhe i shėndoshė, ndėrsa ushqimi junk tė mos jetė i pėrfaqėsuar mė shumė se 10%.
marrė nga shėndeti