Si të plakemi sa më ngadalë dhe pa trauma

[Naki]

Si të plakemi sa më ngadalë dhe pa trauma

Plakja nuk vjen përnjëherësh. Te disa shfaqet më shpejt e te të tjerë, më vonë. Por ajo asnjëherë nuk harron. Organizmi i njeriut, me kalimin e viteve të jetës shoqërohet me një varg ndryshimesh komplekse strukturore fiziologjike dhe psikologjike, të cilat bëhen shkas i mjaft dukurive të ndryshme që ulin ndjeshmërinë apo shoqërohen me sklerotizimin e organeve jetëdhënëse. Sipas shkencës së gerontologjisë, jo të gjitha pjesët e trupit të njeriut vjetërohen në të njëjtën kohë dhe në të njëjtën shkallë. Çdo individ ka specifikën e tij të moshimit. Disa herë plakja ndërthurret me sëmundje që çojnë deri në humbje jete.
Kur fillon të plaket njeriu
Për t’i dhënë përgjigje kësaj pyetjeje, shërbejnë kriteret kronologjike të moshimit biologjik, social dhe atij psikologjik. Sipas biologjisë, vjetërimi fillon atëherë kur mbaron procesi i rritjes që është rreth moshës 22-25 vjeç. Në këtë interval moshe duhet kërkuar edhe procesi i vjetërimit të njeriut. Plakja është një kompleks ndryshimesh sasiore dhe cilësore, në të cilat organizmi i njeriut zvogëlohet nga ana vëllimore dhe humb gjithnjë e më tepër në mënyrë progresive, funksionet e veta. Shpesh, në jetën e përditshme për moshën flitet në bazë të shenjave të veçanta, siç janë rrudhat dhe thinjat. Nuk janë të pakta rastet që, një person i moshuar të ruajë karakteristikat vitale të një të riu, përsa i përket potencialit psikik, kujtesës, vëmendjes, logjikës, ndjenjës krijuese etj. Pra, kriteri kronologjik për fillimin e fazës së vjetërimit, nga pikëpamja biologjike dhe fizike nuk është shumë i saktë.
Ç’ndodh kur del në pension
Sipas kriterit social, fillimi i plakjes përputhet me lënien e veprimtarisë në punë dhe me daljen në pension. Në shtete të ndryshme, kjo moshë është e fiksuar zakonisht te 60-65 vjeç. Prandaj, thënia “i moshuar”, nga pikëpamja sociale do të thotë “pensionist”. Si të moshuar konsiderohen “të pushuar nga puna”, duke nënkuptuar me këtë, se nuk mund të ecin me hapin e kohës. Te pensionisti, dalja nga puna krijon idenë se ai nuk është më i vlefshëm. Dhe një ndjenjë e tillë mund të jetë shkatërrimtare për mazhin që krijon një i moshuar për veten. Dalja në pension nuk bëhet për të pushuar. Pushimi dhe inaktiviteti shpejtojnë procesin e degradimit. Ndërsa vëmendja që i kushtohet një të moshuari e shtyn atë ta mbajë veten më mirë, të kujdeset për veshjen etj. Të moshohesh do të thotë t’i bësh ballë kushteve të reja. Dalja në pension në një kohë me ndryshime, siç mund të jetë vdekja e të dashurve, ose ndërrimi i vendbanimit, çojnë njëkohësisht edhe në ndryshime të karakterit.
Të dish të plakesh
Plakja duhet të bëhet një etapë pozitive e jetës dhe të orientohet mirë brenda mundësive, ashtu siç kanë bërë shumica e njerëzve të dëgjuar. Kushtet e ndryshme, si banesa, gjendja ekonomike, shëndetësore, situata familjare etj kushtëzojnë ecurinë e plakjes së njeriut. Por plakja nuk është vetëm një dukuri biologjike, por edhe sociale, madje edhe ekologjike. Studimet në fushën e gerontologjisë tregojnë se nuk ka rënie të aftësisë intelektuale për shkak të moshimit. Ka një pakësim të rendimentit intelektual, pasi vështirësohet kapja e një informacioni të ri, por, nga ana tjetër, një pjesë e të moshuarve mund të zgjidhin shumë më mirë disa probleme, siç janë ato që kërkojnë sintezë mendimi. Personat që kanë përballuar në jetë detyra delikate, kur plaken e ruajnë më mirë gjallërinë, sesa ata që kanë bërë një jetë me ngarkesë më të pakët mendore e fizike. Është një mendim i gabuar se të mësuarit në moshën e tretë është i pamundur. Biologjia dhe mjekësia flasin për një “atrofi” nga inaktiviteti dhe rekomandojnë stërvitje intelektuale të kombinuar e ushtrime fizike. Poeti i madh, Gëte, thoshte: “Plakja nuk duhet të jetë një fazë e vdekur e jetës, e pritur në mënyrë pasive, por kur hynë në të, duhet të pranosh role të reja.”


Marrë nga Gazeta Ballkan