PDA

View Full Version : Korrupcioni


LABI
01-07-07, 15:55
8/05/2004

Nė vorbullėn e shumė , dukurive , qė trajtohen nė lėndėn e sociologjisė, ėshtė edhe korrupcioni si participues objektiv i studimit tė socio-patologjisė. (Kėtė dukuri mė specifikisht e trajton sociologjia patologjike) .
Motivet tė cilat mė kanė shtyrė tė trajtoj kėtė temė , ndėr tė tjera janė :

Prezenca e theksuar e kėti fenomeni nė shoqėrinė tonė , nė Kosovė ;
Prezenca e korrupcionit si fenomen pėrgjatė tėrė historisė sė njerėzimit, e pėrcjellur diku mė pak apo mė shumė .Korrupsioni si dukuri mund tė pėrceptohet si kategori e shumė llojėt ( kategori morale, kategori psikologjike, kategori juridike/ penale, kategori ekonomike ..etj).
Kjo bėnė tė nėnkuptosh, qė korrupsioni si dukuri kriminale ėshtė objekt studimi i shumė shkencave ;megjithėatė ēasjen ndaj kėsaj dukurie do t’a bėjė nga perspektiva saj si kategori shoqėrore (sociologjike).
Tė gjithė mendimtarėt e teorive sociologjike mbi kriminalitetin , shkaqet e kriminalitetit pėrpiqen t’i gjejnė nė vetė shoqėrinė, nė mjedisin konkret shoqėror. Kėshtu , shpeshėherė,nė literaturėn kriminologjike, me arsye citohen disa konstatime tė tyre tė njohura si psh: "<<Vetė shoqėria i krijon dhe pėrgatit krimet e veta>> ose <<ėshtė i rrallė krimineli i lindur, po mos ta krijonte vetė shoqėria >>apo <<shoqėria mė me rregull e paguan taksėn e krimit , sesa vetė qytetari qė paguan tatimin ndaj shtetit>>"[1] (http://dardania.de/vb/upload/newthread.php?do=newthread&f=114#_ftn1)
“Korrupsioni nė kuptimin etimologjik rrjedh nga fjala latine “corrumpere”, qė do tė thotė: rryshfet, blerje me para , e ngjashėm . Ky term deri diku ėshtė i ngjashėm me fjalėn latine “corruptus” – i poshtėr.”[2] (http://dardania.de/vb/upload/newthread.php?do=newthread&f=114#_ftn2)
Mirepo, nė essencė korrupsioni manifestohet me devijimin e qėllimit . Gjėrat pėr cfarė janė tė krijuara apo destinuar tė funksionojnė, devijojnė nga qėllimi . Dhe nė kėtė mėnyrė konsiderohet qė qėllimi i objektit apo subjektit ėshtė i korruptuar ( se kryen funksionin e dėshiruar).

Korrupsioni si dukuri ka qenė pėrcjellės i zhvillimit tė shoqėrisė dhe ka ekzistuar qė nga kohėrat antike duke u manifestuar nė forma tė ndryshme, deri te ato forma tė cilat kanė shkaktuar implikime institucionale, politike, sociale etj . Korrupsioni si dukuri futet mė thellė nė strukturat e aparatit shtetėror , i cili vepronte nėpėrmjet nėnpunėsve shtetėror…Shkalla pranisė sė tij nė njė shoqėri ėshė pasqyrė e gjendjes politike-juridike dhe tė sigurisė sė ati shtetit .

Prandaj me zhvillimin e civilizimit, korrupsioni edhe mėshumė vepronte nė mėnyrė shkatėrruese nė tė gjitha sferat e jetės shoqėrore , kėshtu qė mund t’thuhet qė sot nuk ekziston njė vend ku nuk ka thurr fole korrupsioni.
Pranimi i korrupsionit si sjellje deviante mund tė shpjegohet me shprehjet ne vazhdim, si: jep rryshfet mjekut qė tė ofron ndihmė mjekėsore, paguan gjykatėsin pėr t’mos shqiptuar denimin , jep rryshfet qė ta regjistrosh fėmijėn nė shkollė, paguan qė tė sigurosh punė, paguan tatim mbledhėsit qė t’mos paguash tatim..etj.
Edhe pse nuk ekziston njė definicon unik lidhur me korrupcionin, pėrshkak tė tipologjisė dhe formave tė shumė llojta tė shkallės sė korrupcionit , “njė prej definimeve mė tė gjėra lidhur me korrupsionin e ka dhėnė Zyra Federale Kriminalistike e Gjermanis, tė cilėn e pėrbėjnė kėto kritere:”[3] (http://dardania.de/vb/upload/newthread.php?do=newthread&f=114#_ftn3)



[1] (http://dardania.de/vb/upload/newthread.php?do=newthread&f=114#_ftnref1) R.Halili, vep e cit. “Kriminologjia, fq.90

[2] (http://dardania.de/vb/upload/newthread.php?do=newthread&f=114#_ftnref2) R. Masllesha, vep e cit. “Teoritė dhe Sistemet e Sigurisė , fq.284

[3] (http://dardania.de/vb/upload/newthread.php?do=newthread&f=114#_ftnref3) R.Masllesha, vep. Cit. “Teoritė dhe Sistemet e Sigurisė, fq.286

[4] (http://dardania.de/vb/upload/newthread.php?do=newthread&f=114#_ftnref4) Ibid

LABI
01-07-07, 15:58
· Keqpėrdorimi i funksionit zyrtarė, si dhe funksioneve krahasuese nė ekonomi ose gjatė mandatit poltik
· Ofrimi i shakut ose iniciativė personale
· Pėrfitimi personal , pėrpjekja qė ajo tė arrihet
· Shkaktim i dėmit tė drejtpėrdrejt apo tė tėrthortė, gjegjėsisht, i pavolitshėm pėr bashkėsi (nė funksion zyrtar ose politik), gjegjėsisht pėr ndonjė ndėrmarrje.
· Mbulimi ose kamuflimi i kėtyre veprave .

“Disa autorė korrupsionin e shohin si process shkėmbimi tė paligjshėm nė mes kryesit dhe sferės publike (politike apo administrative ).”[4] (http://dardania.de/vb/upload/newthread.php?do=newthread&f=114#_ftn4)
Siq u cek mė lartė fjala korrupcion ka prejardhje latine qė ngėrthen nė vete kuptim tė gjėrė. Nė jetėn e pėrdishme ajo pėrdorėt aq shumė sa qė tingėllon si emėrtim i zakonshėm,si diq normale edhe pse kuptimi i saj i drejt nė thelb ngėrthen epitete ndėr mė tė ndyra.

Praktikat tregojnė se edhe vendet mė tė zhvilluara , me organe gjyqėsore tė efektshme , humbin jo pak beteja nė pėrballje me korrupsionin . Kjo ndodhė kėshtu, sepse korrupsioni zė vend nė dobėsit e njeriut, si:etja pėr pushtet, etja pėr tė pasur, pėr t’u shfaqur etj . Pėr kėtė arsye edhe korrupsioni merr trajta tė ndryshme dhe shėrbimet e tyre paguhen nė tė gjitha format e mundshme : me para, me kundėrshpėrblim , me dhurata-rryshfete etj .
Nė vendet nė tranzicion siē ėshtė Kosova ,nė mungesė tė institucioneve tė efektshme dhe me probleme tė shumta sociale, korrupsioni lulėzon nė tė gjitha sferat e jetės dhe bėhet kėshtu jo vetėm pengesė serioze pėr zhvillimin e vendit, por edhe kopsht i krimit tė organizuar .
Nėse i bėjm njė retrospektivė dukurisė sė korrupsionit nė Kosovė , do tė vėrejmė se me njė farė mėnyre korrupsioni nuk ėshtė problem i pasluftės nė shoqėrinė kosovare. Korrupsioni nė Kosovė ėshtė vazhdimėsi e njė tradite tė gjatė…Mbi dhjetė vjet pjesa dėrmuese e qytetarėve tė Kosovės janė larguar nga puna,nga administrate, kolektivisht janė privuar nga mundėsia pėr tė ndėrtuar njė ekonomi tė qėndrueshme dhe pėr tė pasur njė jetesė sadopak tė siguruar . Nė fakt, Kosova ka mbijetuar kryesisht duke ju falėmndėruar financimit nga tė afėrmit nė mėrgatė .

Pos tjerash , Kosova, pa llogaritur kėtu tatimet dhe taksat e shumfishta ka ushqyer gjithė aparatin represiv serb nė Kosovė: policinė dhe gjithė administratėn shtypėse . Sepse pa paguar majėm nuk ka mundur tė mbijetoj as shitėsi i cigareve , as taksisti,as tregtari me tezgėn e tij . Askush nga shqiptarėt nuk ka mundur tė nxjerrė njė document ēfardo ēoftė, nuk ka mundur tė ketė minimumin e shėrbimit mjekėsor.. pa paguar xhepin e pafund serb.
Lirisht mund tė thuhet prandaj se Kosova e pasluftės ishte njė vend me traditė tė qėndrueshme tė korrupsionit. Dhe duke qenė krejt e zhveshur, pra duke mos pasur asnjė organ vendor mbrojtės, korrupsioni mori pėrmasa marramendėse .
Pas luftės, nė Kosovė vėrshuan ndihmat e gjithllojshme nga tė gjitha anėt e botės. Nė mungesė tė institucioneve tė mirėfillta vendore ndihmat shpėrndaheshin nė mėnyrė krejt anarkiste. Pėr pasojė shumė donacione nuk kanė pėrfunduar nė vendin pėr ku janė dhėnė. Ardhja e ndėrkombėtarėve nė Kosovė kėrkonte dhe punėsimin e njė numri tė madh vendorėsh qoftė si pėrkthyes, shoferė, apo kuadro tė tjerė tė specializuar. Duke qenė se papunėsia ishte dhe vazhdon tė jetė shumė e madhe, punėsimi nė organizata ndėrkombėtare ishte njė privlegj i madh, prandaj edhe u kthye nė njė biznes tė leverdishėm.Ēmimi pėr njė vend pune sillej perj njė rrogė pėr ndėrmjetėsuesin ndėrsa mė vonė u shtua ēmimi: dy, tri , e ndoshta edhe mė shumė rroga.

Ky biznes me kohėn u kthy nė industri tė vėrtetė, e cila u pėrhap nė tė gjitha institucionet e mundshme , si nė pranimin e kadetėve nė polici, gardianėve nėpėr burgje , punonjėsve nėpėr administrateė etj ..Dhe kėshtu njerėzit mėsohen tė jetojnė me korrupsionin, mėsohen tė bashkėjetojnė me tė pa ndonjė siklet madje edhe ata qė janė tė thirrun ta luftojnė atė !!
Shtrohet pyetja tjetėr: ata qė bėjnė sot publikisht gjėra tė tilla, a nuk do tė shkojnė nesėr edhe me larg; t'ua hapin, pėr shėmbull, dyert e burgjeve bosėve tė krimit tė organizuar, tė cilėt rrjeti edhe ashtu i rrallė i gjyqėsisė mund t'i ketė hudhur prapa grilave?
Me kohėn, korrupsioni, i kapėrceu kufinjtė dhe u kthye nė plaēkitje publike, ku pjesėn e luanit pėrpinin dhe, ndoshta, vazhdojnė tė pėrpijnė dhe sot "ekspertėt" ndėrkombėtarė qė u instaluan nė vendet udhėheqėse nė ndėrmarrjet e mėdha publike si KEK-u, PTK-ja , Dogana,etj.

Veē kėsaj korrupsioni ka prekur rėnd edhe sisteme tė tjera jetike pėr Kosovėn, siē janė pėr shėmbull arsimi e shėndetėsia.Thjeshtė, sot ata qė nuk kanė tė holla pėr tė korruptuar punonjėsit shėndetėsorė, nuk kanė pse ia mėsyejnė spitalit pėr njė operacion sado i thjeshtė qoftė.Korrupsioni ėshtė gjithpėrfshirės edhe nėpėr shkolla, e sidomos nė universitet. Ndėrkaq shumė fakulteteve tashmė nga disa herė u ka dalur nami i zi pėr korrupsion nė provime por sidomos gjatė procedurave tė pranimit nė fakultete. Nė administratėn lokale korrupsioni pėrfshin jo pak struktura: entin urbanistik, kadastrėn, ndėrmarrjet publike etj. dhe institucionin tashmė krejt tė pėrdalė tė 'tenderit' (Legalizim i hajnisė).
Nė kohė tranzicioni dhe krizash viktima e parė ėshtė sistemi i vlerave, qė pėrmbyset, sepse imponohet kudo pasaniku i dyshimtė, zyrtari hipokrit, administratori plaēkiktės, 'patrioti' matrapaze, shtetari i blerė …Prandaj, krahas forcimit tė ngutshėm tė institucioneve dhe nxjerrjes sė ligjeve rigoroze, lufta kundėr korrupsionit nuk mund tė mendohet dhe pa media tė fuqishme e tė papėrlyera. Nė kėtė vijė ndoshta puna e parė qė duhet bėrė ėshtė insistitimi nė regjistrimin dhe bėrja publike e pasurisė sė politikanėve dhe personave publikė, qė janė kryet e punės, pastaj edhe pasurinė e tė tjerėve me radhė.
Shteti shtrin pushtetin e tij pėrmes ligjeve, organeve dhe kontrollit gjithpėrfshirės qė ndryshe i thonė llogaridhėnie, e cila ėshtė vetė thelbi dhe kuptimi i shtetit. Me njė polici tė pakompetenca, me njė gjyqėsi poashtu tė pakompetenca dhe tė paligje, me institucione tė brishta, korrupsioni nė Kosovė ndihet krejt i paprekshėm.

pirro
02-07-07, 15:09
Pershendetje.

Mendoj qe korrupsioni eshte kategori Juridiko-sociologjike.Ne aspektin juridik tarjtohen masat ndeshkuese dhe parandaluese te personave te korruptuar,dhe natyrisht korrupsioni ndeshkohet si veper penale ne baze te ligjit penal te perkoshem te kosoves.

Une mendoj qe njerzit shtyhen qe te korruptohen vetem per shkak te perfitimit te te mirave matriale per shkak te leshimeve te ndryshme qe i bejn ne pune.Eshte me rendesi qe tani eshte veper e njejt penale dhe denohet njet parimisht sikur dhensi i mitos po ashtu edhe marrsi(ne Kosove).

Mendoj qe vendet me korrupsion me te zhvilluar jan ati vende ne zhvillim,per shkak qe perfitoj shume mjete te ndryshme donative,dhe mundesit per keqporderime jan shume te medha.