Si shkruhet një film?

[rilinda]

Si shkruhet një film?


Të gjitha sekretet e teksteve për skenën e madhe (dhe jo vetëm kaq)


E para nga të gjitha është ideja. Kjo është pikënisja e çdo filmi. Është gjithashtu edhe pengesa më e vështirë për t‘u kaluar. Përse? "Nëntëdhjetenëntë filma në 100 nuk janë gjë tjetër veçse një përsëritje e fshehtë", pohon Sergio Donati, skenaristi i vjetër italian, i cili ka firmosur kryevepra të kinemasë si "Na ishte një herë Perëndimi". "Është pothuajse e pamundur të gjesh një histori kaq origjinale, sa të mos ketë në ADN-në e saj një duzinë "të vjetërish" pak a shumë të ilustruar. Në fund dihet që shpëtimi i vetëm i skenaristëve, kur ricikli i një periudhe apo i një debati të përfunduar është shumë i shformuar, është citimi". Por furia e citimeve me kalimin e kohës është bërë e dukshme dhe në kinema qarkullojnë gjithmonë të njëjtat ide. Ndoshta jo vetëm për mungesën e nismës origjinale, por edhe sepse në fund jo të gjitha idetë i përshtaten ekranit të madh dhe jo të gjitha parandjenjat arrijnë të kënaqin publikun.

Sipas Chris Vogler, një nga redaktuesit e skenarëve më të njohur në Hollivud, "të gjithë filmat janë të zëvendësuar nga disa elementë të përbashkët strukturorë, të cilët gjenden në mënyrë universale te miti, në përralla, në ëndrra. Publiku e shikon filmin si ‘Lufta e yjeve‘, apo ‘Takime të afruara të tipit të tretë‘, sepse ripasqyrojnë molet universale të mitit".

Do të mjaftonte kjo për të kuptuar se zanati i skenaristit është më i ndërlikuar, por edhe më tërheqës sesa mund të imagjinohet. "Në pjesën tjetër, vazhdon Vogler në librin e tij "Udhëtimi i heroit" -një bibël e vërtetë për skenaristët e Hollivudit -pasi kam shqyrtuar shumë romane dhe skenarë, nuk jam lodhur kurrë duke eksploruar labirintet e tregimit me modelet e tij që përsëriten, me variantet mahnitëse dhe pyetjet që na shtrohen. Ku lindin historitë? Si funksionojnë? Çfarë tregojnë për ne personalisht? Çfarë do të thonë? Përse e ndiejmë mungesën e tyre? Dhe mbi të gjitha, si ia bëjnë tregimtarët që t‘i japin një domethënie historisë së tyre"?

Dinozauri i çmuar

Nuk është e lehtë t‘u përgjigjesh pyetjeve të Vogler. Por mund të përmblidhen disa nga konceptet bazë mbi të cilat mbështeten skenaristët profesionistë, duke kujtuar gjithmonë që bëhet fjalë për rregullat e studiuara për tregun amerikan (tashmë të pranuara edhe në Evropë) dhe që nuk përfaqësojnë medoemos të gjithë botën e kinemasë. Në vende të tjera, si për shembull në Indi, ndiqen skena të cilat janë të përshtatshme, por kaq të ndryshme për të qenë pothuajse të papërdorshme nga çdo strukturë kinematografike perëndimore.

Për t‘iu kthyer kinemasë së shtëpisë tonë, duhet të mendojmë në fillim për dinozaurin, ose më qartë idenë. Në fakt, ideja kryesore duhet të jetë pikërisht si një dinozaur që njihet menjëherë dhe të jetë mjaft ekzotike e të të bëjë kureshtar.

Kështu që duhet të të godasë menjëherë, pa qenë nevoja të ketë shumë faqe me të dhëna për ta ilustruar, madje fuqia e tij e zakonshme është në përpjesëtim të drejtë me gjatësinë e tekstit, që është impenjuar për ta përshkruar.

"Ka ide të cilat hyjnë fuqishëm vetëm me një rresht", ka shkruar në faqen e tij të internetit Sergio Donati. "Një shembull? Danny De Vito dhe Schwarzenegger zbulojnë se janë binjakë. Ky është një subjekt dhe sigurisht do të ketë çuar me furi nga karrigia regjisorin që na ka marrë në ngarkim".

Sigurisht, ja një ide e fortë, ekzotike, e cila të ngjall kureshtje, që fsheh në thellësi dinozaurin e saj, elementin origjinal që e dallon. Merrni "Jurassic Park". Cila është historia e atij filmi? Si mund ta përmbledhim? Nuk është e nevojshme të flasim për personazhet, por të papriturat që janë të detyruara të heqin, për ishullin ku shkencëtari i turnit ka realizuar një nga parqet më të mrekullueshëm të argëtimit. Jo i gjithë "Jurassic Park" përmblidhet në një ide të vetme: dinozaurët janë kthyer në jetë. Ky mekanizëm mund të aplikohet shumë lehtë në pjesën më të madhe të prodhimeve kinematografike të suksesshme. Mendoni për filmat që njihni më mirë, që ju kanë pëlqyer më shumë, dhe do të shihni që në thellësinë e tyre ata fshehin një dinozaur të vogël, por shumë të çmuar.

I përmbledhur është më mirë

Hapi tjetër, kur ideja kthehet në një film, është subjekti ose më saktë zhvillimi i tij në pak letra (dy ose tre maksimumi) të një ideje mjaft të fortë që rrotullohet përreth personazheve të karakterizuar mirë, të zhytur nën një ambient interesant. E thënë kështu duket e gjitha shumë e thjeshtë, por në fakt nuk është kështu. Dhuntia e përmbledhjes është shpërblim i rrallë dhe jo gjithmonë arrijnë të dalin në letër rrethanat origjinale të një historie.

Siç thotë edhe Sergio Donati, "subjekti (për një film) ‘fokusohet‘ në objektivin e tij". Me kolegun e tij, Luciano Incenzoni, kur punonim për Dino De Laurentiis, kishim shpikur "një stil-Dino". Periudha rrëqethëse, maksimalisht 6 ose 7 fjalë dhe asnjë çudi si mbiemra, thonjëza, pika dhe pikëpresje. Pra një lloj abetareje. Kjo ka ndodhur jo sepse De Laurentiis kishte vërtetë nevojë, por sepse e dinim që letërsia do të përgjysmohej mes mbledhjeve, debateve, projektimeve dhe 1 milion telefonatave. Me stilin tonë lapidar nuk humbiste kurë filli dhe na jepte maksimumin".

Në këtë fazë të shkrimit nuk kurohet shumë stili, as nuk kërkohet të tërheqë lexuesin me një prozë mahnitëse. Mjafton të kuptohet se në çfarë pike qëndron historia, si fillon, si zhvillohet e si përfundon. Duhet të nxirren në pah disa elementë domethënëse të filmit, si personazhet përreth të cilëve sillet çështja, ambientet që janë shumë të rëndësishme dhe ndodhitë që ndodhin në skenë. Një pikë themelore e subjektit është "incipit". "Dikush lexon vetëm tri rreshtat e parë të skenarit", thotë Donati. Dhe ndoshta ai dikush është i bindur se mund të gjykojë nga ato 3 rreshta që ka lexuar. Kështu nuk duhet të dështosh, por duhet të tërheqësh menjëherë vëmendjen e lexuesve, duke u përfshirë në histori. Një objektiv që skenaristët profesionistë e dinë mirë.

Realiteti dhe monoliti

Një ushtrim argëtues për të kuptuar se sa i rëndësishëm është mekanizmi i përmbledhjes për subjektin e një historie, mund ta bëjnë edhe këtu. Për shembull, arrini të lexoni përshkrimet rrëqethëse që vijojnë për të kuptuar se për çfarë filmi bëhet fjalë? "Një burrë zbulon në moshë madhore se ka lindur dhe ka jetuar për gjithë jetën nën syrin e një telekamere, si aktor protagonist i pavetëdijshëm i një ‘reality show‘ në rang botëror". Bëhet fjalë sigurisht për filmin "The Truman Show". Kuptoni se nuk është e nevojshme për diçka më shumë për të përshkruar fuqinë e idesë që ndodhet pas një filmi të ngjashëm. Dhe diçka tjetër, çfarë ju sugjeron ky përshkrim? "Një lapidar i zi drejton evolucionin e njeriut mbi tokë, mbi Hënë e më pas në hapësirë, deri në takimin me krijuesin e tij".

Është filmi "2001: Odisea në hapësirë", i regjisorit Stanley Kumbrick, një film i ndërlikuar që tashmë bën pjesë në historinë e kinemasë me shumë domethënie, mistere, përgjigje që kërkohen nga publiku. Një film i cili mund të jetë përmbledhur në 2 rreshta, pa qenë e nevojshme që të ndihet forca origjinale e idesë.

Përpunimi dhe skaleta

Hapi tjetër, pasi një subjekt është lexuar dhe aprovuar, është zhvillimi i tij në diçka konkrete, ku skenaristi mund të shkrijë të gjithë kapacitetin e tij letrar duke përdorur dialogë dhe përshkrime të personazheve dhe të ambienteve. Po flasim për përpunimin. Në këtë fazë, me pak fjalë, tregohet filmi me të gjitha detajet, duke u futur thellë në përshkrime e duke strukturuar një histori e cila ka ndodhur me karakteristikat ekzakte, rrjedhë e asaj që ndodh, të papriturat e skenës dhe në fund një konkluzion efikas. Në këtë pikë mund të kalohet në fazën tjetër, ose më saktë në nxjerrjen e skaletave të filmit.

[rilinda]

12 pikët "magjike"

Meqë skenografia nuk është gjë tjetër veçse përshkrimi i çdo skene të asaj që shohim në ekran, sepse nëse arrin në këtë fazë studimi ndodh që skenaristi, regjisori dhe prodhimi të kenë ide të qarta se cilat do të jenë "lëvizjet" e historisë, ndodh që të shkruash një skaletë e cila mund të përmbledhë hap pas hapi pikat e rëndësishme të ngjarjes dhe të gjithë nyjat kryesore: "incipit" momentet e kontrastit dhe zgjidhjen e problemeve, takimet me antagonistin e mundshëm dhe arritjen në zgjidhjen finale. Ky proces ndjek pothuajse gjithmonë një skemë të shpjeguar mirë, që shkrimtarët e quajnë "Udhëtimi i heroit" dhe që Chris Vogler e ka përmbledhur në 12 pika:

Bota e thjeshtë (gjithçka fillohet duke përshkruar botën e thjeshtë të protagonistit)
Referimi i aventurës (është lëvizja në të cilën protagonisti duhet të përballojë një sfidë)
Refuzimi i referimit (protagonisti e kupton të shkuarën që po luan dhe ka frikë prej saj)
Takimi me drejtuesin (protagonisti gjen mitin e tij në aventurën që po përballet)
Kalimi i pragut të parë (protagonisti del nga bota e tij e zakonshme për të filluar aventurën)
Prova, aleatë dhe armiq (fillon aventura, do të ketë shumë prova për t‘u kaluar)
Afrimi (protagonisti përgatitet për të përballuar provën më të vështirë)
Prova e mesme (është momenti tipik i historisë: protagonisti gjendet përballë vështirësisë që duken të pakalueshme dhe arrin t‘i kalojë me sforco të madhe)
Shpërblimi (si efekt i provës së madhe, protagonisti merr një formë të parë pagese)
Rruga e kthimit (përveç fitores, nuk është e lehtë që të kthehesh përsëri në botën e zakonshme. Shumë dyshime e ngacmojnë protagonistin)
Ringjallja (kundërshtari kërkon të tërheqë përsëri protagonistin në humnerë dhe prova do të jetë shumë impenjative, por do të shërbejë për t‘u dhënë miratim ngjarjeve të mëvonshme)
Rikthimi me eliksir (është akti përfundimtar, festimi i heroit që kthehet në botën e tij dhe e bën duke marrë diçka me vete një objekt, një person, një moral që do të justifikojnë ndryshimin e tij dhe vështirësitë e provuara).
Një strukturë e përshtatshme

Sigurisht që këto pika janë shumë të domosdoshme për t‘u ndjekur. Skema e filmit "Udhëtimi i heroit" duket sikur është përqendruar mbi pikat klasike në zhvillimin e një filmi të tillë fantastik (si "Mbreti i unazave" për shembull). Në të vërtetë mund të aplikohet në çdo lloj filmi që mund të jetë film "vestern", me luftë ose dashuri.

Le të marrim për shembull filmin "Pretty Woman", për të cilin mund të thuhet gjithçka përveç se bëhet fjalë për një film fantazi. Edhe në këtë rast skema e "Udhëtimi i heroit" është aplikuar në letër, duke shfrytëzuar pikat në bazë të zhvillimit të historisë.

Vivian Ward, prostituta bukuroshe, interpretuar nga Julia Roberts, po ecën në rrugë kur ftohet në makinë nga Edward Lewis, interpretuar nga Richard Gere. Kjo është bota e zakonshme ku lëvizin protagonistët.

Referimi ndaj aventurës vjen kur Edward i kërkon Vivian të qëndrojë gjithë javës me të, në suitën e tij në hotel. Dhe kështu Vivian pranon. Refuzimi i thirrjes vjen kur ai i kërkon ta shoqërojë në një darkë të rëndësishme pune me magnatin e vjetër James Morse. Vivian është e shqetësuar, nuk ndihet në lartësinë e duhur, vjen vërdallë në "Berverly Hills" duke kërkuar rroba, por kur hyn nëpër dyqane njihet menjëherë që është një prostitutë dhe shitëset nuk i shërbejnë. Më pas ajo kthehet e trishtuar në hotel. Gjen drejtuesin e saj në hotel, zotin Thomson, i cili e dërgon në butikun e një mikeshës së tij, ku i jep leksione edhe për kodet e mirësjelljes. Kalimi i pragut të parë ndodh kur Vivian shoqëron Edward në darkën me Morse-n. Më pas… më pas mund të vazhdoni ju, duke kujtuar atë që mbani mend nga "Pretty Woman". Ky film i ndjek të gjitha pikat që janë cituar më lart.

Në atë "libër" është gjithçka

Tashmë nuk ka mbetur asgjë nga hapi i fundit: ta përmbledhësh filmin në një skenë të vetme, me ndihmën e dialogëve të personazheve dhe përshkrimit të ambienteve e të skenarëve. I jepet jetë asaj që quhet skenar ose dokument.

Në këtë fazë të punës, autorët kërkojnë të sjellin mbi letër jo vetëm të gjithë ngjarjet e përshkruara në zhvillim, por edhe të bëjnë të gjallë personazhet nëpërmjet dialogëve, shprehjeve dhe mënyrës së të sjellurit. Me pak fjalë, një skenar sillet rreth 120 letrave të shtypura me makinë shkrimi nga 2000 batuta secila dhe mund të jetë i përshtatur në gjuhën amerikane.

Pas përkthimit të një rreshti për të stabilizuar koordinatat e përkohshme, në të cilat zhvillohet një skenë, është një përshkrim i asaj që ndodh me gjithë të dhënat e regjisë dhe ecurisë së punës (për shembull shkalla e inkuadrimit, lëvizja e telekamerës). Në këtë rast skenat ndiqen pa ndërprerje, duke pasur parasysh se çdo faqe e skenarit duhet t‘i korrespondojë rreth 1 minute xhirimi. Pra, një film 2 orë duhet t‘i korrespondojë një skenari 120 fletësh.

Një fjalor shumë i saktë

Një skenar u adresohet autorëve, të cilët duhet të interpretojnë personazhet e përshkruara. Për këtë, përveç dialogëve që do të përdoren dhe prezantimeve realiste të personazheve, skenaristi duhet të mendojë për ambientet magjepsëse dhe interesante e që në të njëjtën kohë nuk duhet të shtrëngojnë prodhimin në investime të ekzagjeruara. Pika e fundit është shumë e rëndësishme dhe mjaft delikate, sepse kërkon që skenaristi ta përpunojë mjaft mirë gjuhën kinematografike që të dijë ta vendosë me kujdes në kopjet e tij.

Dhe tani i takon regjisorit


iliriaplus