PDA

View Full Version : Varesia ndaj droges, prirje personale


Zana_ch
30-08-07, 07:16
http://www.stadt-zuerich.ch/internet/ssd/gesundheit_praevention/home/supz/homesup/fragen___antworten/von_alkohol_bis_zucker/kokain.ParagraphContainerList.ParagraphContainer0. ParagraphList.0001.Image.gif http://www.tirol.com/system/galleries/upload/chronik/international/63055/koks-gross.jpg

Ka mė shumė se 2000 ilaēe pėr trajtimin dhe parandalimin e drogave nė fazėn e eksperimentimit klinik, me ndėrhyrjen direkte ose financimin e "National Institute on Drag Abuse and Alcoholism". Instituti "Picoėer Institute for Learning and Memory" tė "Massachusetts Institute of Technology", qė organizon njė konferencė ndėrkombėtare mbi kėtė temė me pjesėmarrjen e neurologėve dhe biokimistėve mė tė mėdhenj tė botės. "Journal of Neurosience" dėshiron tė reklamojė kėrkimet mbi kėtė temė. Nė Shtetet e Bashkuara tė Amerikės ėshtė hapur lufta kundėr drogave dhe ajo qė e ka deklaruar kėtė ka qenė Nora Volkaw, drejtoreshė e institutit "Drag Abuse" tė Institutit Ndėrkombėtar tė Shėndetit.

Psikiatre dhe neuroshkencėtare me famė botėrore, Volkow ka treguar se te drogat janė verifikuar ndryshime fizike nė reagimet cerebrale, tė cilat janė tė pėrfshira nė arsye, vendosmėri dhe kėnaqėsi. Duke punuar pėr ciklin e dopaminės, njė neurotransmetues ka treguar se sasitė e pranishme nė trurin e njė individi mund tė luajnė njė rol tė rėndėsishėm nė pėrcaktimin e pėrgjegjėsisė sė saj nė marrjen e drogės dhe qė ulja e disa substancave si acidi "gama aminobutyric" dhe "glutamato" mund ta mjekojnė sėmundjen. Rezultati i kėrkimeve tė saj ka shėrbyer pėr tė stimuluar atė qė mund tė jetė pėrshkruar si njė hap ndaj substancės, e cila ėshtė e aftė tė kurojė tė droguarit. Nora Volkaw ka dhėnė njė intervistė pėr ta shpjeguar mė mirė kėtė fenomen.

Droga ėshtė njė sėmundje e trurit?

Mbėrritja e rezonancės magnetike dhe teknika tė tjera tė njė parashikimi tė kompjuterizuar tė proceseve fiziologjike nė jetesė na kanė lejuar tė kėrkojmė nė trurin e personave tė sėmurė nga e keqja. Ėshtė konfirmuar se bėhet fjalė pėr njė shqetėsim fiziologjik, qė influencon nė proceset cerebrale, tė cilat rregullojnė arsyen, mėnyrėn nė tė cilėn merren vendimet dhe mekanizmat qė parandalojnė mėnyrėn e tė sjellurit. Jo vetėm kėtė, por edhe arritjen e pėrparimit nė mėnyrėn e tė mėsuarit. Kėshtu konsolidojmė informacionet dhe arkivojmė eksperiencat.

Cilat janė mosfunksionimet cerebrale qė shkaktojnė drogat?

Nė fillimin e drogės ndėrhyjnė shumė hapėsira tė trurit dhe shumė mosbalancime kimike tė ndryshme. Ndryshimet mė tė fsheha janė ato qė mund t‘i interesojnė sistemit tė dopaminės, njė neurotransmetues shumė i rėndėsishėm, sepse ėshtė i pėrfshirė nė uljen dhe rregullimin e aktiviteteve tė hapėsirave cerebrale tė cilat marrin pjesė nė precizionin e kėnaqėsisė dhe tė dhimbjes dhe drejtojnė pėrgjigjen shpėrblyese tė sjelljes tonė. Dopamina influencon edhe nė hapėsirat e trurit, tė cilat janė pėrgjegjėse tė pėrgjigjes emocionale dhe qė kontrollojnė dėshirat dhe pasionet tona. Gjithashtu dopamina ėshtė e pėrshirė edhe nė pėrgjigjen e menjėhershme tė stimujve emocionalė dhe ambientalė; luan njė rol tė rėndėsishėm nė kujtesė. Pra, dopamina ėshtė njė nga neurotransmetuesit parėsorė dhe njė prej pėrzierėsve kimikė qė goditet mė shumė nga pėrdorimi i drogave. Nėse shqetėsohet dopamina, shqetėsohen tė gjitha hapėsirat pėrgjegjėse tė sjelljeve qė pėrshkruam deri tani.

Nė cilėn mėnyrė sistemi i dopaminės goditet nga pėrdorimi i drogave dhe ēfarė ndėrhyrjesh mund tė pėrdoren pėr tė ristabilizuar ciklin natyral?

Celulat qė prodhojnė dopaminėn janė zakonisht tė aktivizuara nga ngjarje tė rėndėsishme nga shumė pikėpamje. Njė gjė qė shkakton kėnaqėsi ėshtė njė ngjarje e dukshme, tė njėjtėn gjė mund tė themi edhe pėr atė qė provokon dhimbje. Celulat e dopaminės, tė aktivizuara njė herė, e shtyjnė trurin tė pėrgjigjet ndaj stimulit. Nėse njė fakt ėshtė shumė i kėnaqshėm, celulat e dopaminės aktivizohen dhe i komunikojnė trurit qė ėshtė e nevojshme tė pėrgjigjet nė mėnyrė pohuese tė plotė. Pėr shembull: nėse Ajo, qė ėshtė njė person i shėndoshė, takon njė mik, sistemi i saj i dopaminės aktivizohet dhe i dėrgon njė mesazh trurit duke i komunikuar se ėshtė e nevojshme tė arrijė kėnaqėsinė e plotė nga ai stimul. Sepse ndodh kjo gjė: ajo adopton njė sėrė strategjish- do ta vonojė rikthimin e tij nė vendin e punės, nė shtėpi ose nė shkollė -pėr ta mbajtur veten me mikun. Nėse ndėrhyn me sistemin e dopaminės, ēekuilibrohen edhe sjelljet natyrale, si dashuria pėr fėmijėt ose dashuria pėr nusen, apo instinktet e tjera, tė cilat janė tė rėndėsishme pėr mbijetesėn. Kur pretendohen droga si kokaina, marijuana apo alkooli, krijohet njė konkurrencė e brendshme pėr aktivizimin e sistemit tė dopaminės: aktivizimi i shkaktuar nga drogat ėshtė mė i fuqishėm dhe mė i qėndrueshėm se ai i prodhuar nga stimujt natyralė, aktivizimi i shkaktuar nga droga paraardhėse dhe ajo pasardhėse nga aktivizuesit natyralė. Pėrdoruesi i drogės nė fund nuk i pėrgjigjet mė stimulit natyral, por vazhdon tė reagojė ndaj stimulit tė drogės. Fillon kėshtu njė rreth vicioz dhe pėr tė motivuar njė person duhet tė ndėrhyjnė stimuj mė tė fuqishėm se ata natyralė.

Kėrkuesit janė nė kapje tė molekulave tė afta qė luftojnė kėtė efekt. Ēfarė ka nė horizont?

Dy pėrbėrės shumė premtues, gaba dhe glutamato, qė janė tė afta tė ngacmojnė neuronet. Ndėrsa gaba nė kundėrshtim ėshtė penguesi kryesor i tyre, le tė themi qė glutamato i shėrben trurit si pėrshpejtues i motorit dhe gaba ėshtė njėsoj sikur tė jetė frena. Kėshtu, kur pėrdoret gaba celulat nuk ngacmohen, ndėrkohė qė reagojnė fort kur pėrdoret glutamato. Tė gjithė pėrbėrėsit sė bashku kėrkojnė tė kompensojnė efektin e drogave nė tru. Nė shumė raste gaba arrin tė zvogėlojė kapacitetin cerebral pėr tė reaguar nė mėnyrė graduale ndaj stimulit tė drogės.

Dhe nė kėtė rast ēfarė ndodh?

Marrim si shembull pėrgjigjen normale tė trurit njerėzor ndaj njė dėshire. Shpesh herė na ndodh tė shikojmė diēka qė duam, por jo gjithmonė reagojmė nė mėnyrė tė vetėdijshme; shumė herė vendosim tė bėjmė mė pak gjėra pėr shumė arsye. Nė kėtė moment ėshtė gaba ajo qė vepron. Duke mos lejuar efektet, personi do tė ketė vėshtirėsi pėr tė kontrolluar intensitetin e dėshirės nė zotėrim dhe kjo do tė shkatėrrohet. Njė nga hapėsirat ngacmuese tė kėrkimit pėr ilaēet direkte nė mjekimin e tė droguarve ėshtė ajo relative ndaj pėrdorimit tė ilaēeve qė zhvillojnė koncentrimin e gaba-s nė tru. Nė pėrgjithėsi ilaēet pėr tė trajtuar epilepsinė, apo miorilassanti, si "topiramato" dhe "balclofen" funksionojnė mė sė miri nė ristabilizimin e ekuilibrit tė gaba-s dhe japin rezultate tė kėnaqshme nė mjekimin e tė alkoolizuarve dhe tė atyre qė marrin kokainė.

Kjo do tė thotė qė vetėm njė ilaē mund tė jetė ndihmė nė tė gjithė llojet e vartėsve?

Nėse jo nė tė gjithė, tė paktėn nė njė pjesė tė mirė. Disa pėrbėrės influencojnė nė reagimin e trurit si depresioni, inati. Sigurisht qė tė njėjtat ilaēe mund tė pėrdoren nė luftimin e atyre drogave qė shkaktojnė tė njėjtat reagime. Dhe ndoshta mund tė funksionojnė edhe nė shėrbim tė lindjes sė sėmundjes si iperfagia, loja me zare, mosfunksionimi i sjelljeve seksuale.

Cilat janė hapėsirat e trurit qė ndėrhyjnė nė formacionin e sjelljes sė tė droguarit?

Hapėsirat kyēe janė amigdala, qė gjithmonė luan njė rol tė rėndėsishėm tek emocionet; korja frontale, qė ėshtė e pėrfshirė kur pėrcaktojmė njė eksperiencė ose njė stimul, ėshtė zona orbitale. Kur njė person ėshtė i droguar, kjo e fundit pėrshpejtohet dhe pėrfshin si kujtesėn, ashtu edhe trurin.

Njė ilaē qė arrin tė bllokojė reagimin e amigdaloidit mund tė ndalojė aktivizimin e gjithė punės.

Ju mendoni me tė vėrtetė qė neurofiziologjia mjafton pėr tė shpjeguar tė droguarit kronikė?

Unė mendoj se vetėm duke kuptuar mirė se cilat janė arsyet qė i japin drejtim njė sjelljeje tė varur pas pushimit duhen trajtuar me kujdes. Marrim si shembull tė droguarit kronikė: ka njė ndryshim tė madh mes atyre qė pėrdorin marijuanė dhe atyre qė pėrdorin kokainė ose amfetaminė. Duhet tė kuptojmė jo vetėm trajtimet e pėrgjithshme tė njė vartėsie. Nėse njėri merr amfetaminė, sistemi i dopaminės prishet mė nė thellėsi, sesa me drogat e tjera. Ata qė e pėrdorin janė shumė shkatėrrues dhe aftėsitė e tyre njohėse janė vėrtet komprometuese, por ėshtė njė mėnyrė shumė ndryshe nga ajo e alkoolizimit, qė nė fakt bėn tė vuajė akoma mė shumė memorien.

Mundja e drogimit kronik kalon vetėm me njė pilulė?

Sigurisht qė njė ilaē tė ndihmon, tė paktėn tė bllokojė dhunėn e sėmundjes. Por vetėm nuk mundet. Duhet tė ndėrhyjmė me zgjidhjet e sjelljeve dhe kjo fazė e dytė arrin mė shumė nėse personi nuk ėshtė i burgosur mendėrisht nė domosdoshmėrinė pėr tė marrė dozėn e pėrditshme. Ilaēet anti-varėsi mund tė jenė protagonistė tė anti-dhimbjes: pėrdoren pėr tė qetėsuar dhimbjen dhe mė pas pėr tė kuruar pacientin. E njėjta gjė mund tė ndodhė me pilulėn kundėr varėsisė: bllokohet dėshira qė mė pas tė ndėrhyhet me terapinė.

Metadone, naltrexone dhe bruprenorfina nuk zhvillojnė kėtė funksion?

Jo, ato janė molekula tė cilat aktivizojnė receptorėt e dopaminės, siē bėjnė drogat e tjera. Ėshtė njėlloj sikur loja me shkallėt muzikore tė zėvendėsohet si njė drogim kronik me njė tjetėr. Objektivi ynė duhet tė jetė ai pėr tė kuruar sėmundjen, jo ta zėvendėsojmė.


Nga alkooli te kokaina

Nė pritje pėr tė ardhur ilaēet, tė cilat janė tė afta pėr tė reaguar nė mėnyrė tė drejtpėrdrejtė mbi mekanizmin e formacionit tė drogave, psikiatrit dhe neurologėt pėrdorin njė sėrė molekulash, tė cilat reagojnė mbi stimujt e vetė drogave kronike dhe mund tė ndihmojnė nė terapi.

ja disa prej tyre:

Antidepresivė
Shpesh pėrdoren edhe pėr tė trajtuar varėsitė ndaj substancave: nė veēanti "amitriptillina" ėshtė efikas kundėr varėsisė ndaj duhanit.

ACAMPROSATO

Ilaē anti-dėshirė (pėrshkruhet kėshtu dėshira e thellė dhe e pafrenueshme pėr tė pranuar njė substancė specifike) pėrdorur nė Evropė nė trajtimin e alkoolizmit, qė ėshtė aprovuar vonė nė Shtetet e Bashkuara tė Amerikės. Mekanizmi i aksionit vazhdon tė jetė pak i njohur dhe ka efekte tė rėnda anėsore.

Balcofen

Ėshtė pėrdorur pėr qetėsimin e muskujve, ėshtė shfaqur efikas pėr trajtimin e alkoolizmit dhe nė disa raste tė varėsisė nga heroina dhe kokaina. Duket se ėshtė i aftė pėr tė ndaluar ēlirimin e neurotransmetuesve qė janė tė pėrfshirė nė sjelljen abuzive dhe varėsinė (dopamina, noradrenalina, seteronina dhe glutamato).

BENZODIAZEPINA

Ilaē me veprim qetėsues-hipnotik. Ėshtė pėrdorur nė shumė raste pėr tė kuruar efektet e substancave abuzive, pėr shembull pėr tė trajtuar toksikimin e menjėhershėm nga "Lsd" dhe varėsinė nga kokaina.

Buprenorfina

Molekulė e sintezave qė ka karakteristikė nė pjesė tė ngjashme, nė pjesėt e kundėrta ndaj atyre narkotike. Ėshtė pėrdorur pėr vite pėr trajtimin e varėsisė nga lėndėt narkotike dhe kokaina.

Bupropione

Ka lindur si antidepresiv. Ėshtė pėrdorur pėr trajtimin e varėsisė nga duhani, vetėm ose nė lidhje me leukoplastin nė bazė tė nikotinės.

Clonudina
Antidepresiv qė reagon mbi sistemin nervor. Ėshtė shfaqur efikas kundėr krizave tė maturisė nga nikotina dhe nga substanca tė tjera, edhe pse shfaq efekte anėsore tė papėrfillshme.

http://www.lastampa.it/redazione/cmssezioni/cronache/200703images/cannabis01g.jpghttp://www.channel4.com/health/microsites/A/addiction/images/heroin/heroin_gallery_10.jpg