PDA

View Full Version : Historia e Preshevės


Guri i madh
28-04-08, 02:18
Treva e Preshevės nė kohėrat antike ka qenė nėn sundimin romak. Provinca e Dytė, Provincia Dardanium (http://wapedia.mobi/sq/Provincia_Dardanium) ka qenė poashtu nėn sundimin romak me kryeqytetin e saj Scup (http://wapedia.mobi/sq/Scup), Shkupi i sotėm. Gjat dyndjeve sllave, gjat shek. VI dhe VII, nė rajonin e Preshevės janė ndėrtuar ca kėshtjella pėr t'u mbrojtur nga barbarėt sllav. Pėr kėto fortesa mė sė miri flet historiani bizantin Prokopie (http://wapedia.mobi/sq/Prokopie). Kėto kėshtjella ishin Kalaja e Preshevės (http://wapedia.mobi/sq/Kalaja_e_Preshev%C3%ABs) si dhe ca tė tjera nė Karadak (http://wapedia.mobi/sq/Karadak) (Malėsia e Preshevės). Gjer nė shekullin IX, rajoni i Preshevės mbetet nėn pushtimin Bizantin (http://wapedia.mobi/sq/Bizanti). Nga gjysma e dytė e shek. IX gjer nė shek X rajoni i Preshevės pushtohet nga ana e Mbretėrisė Bullgare. Prej shek. XI e deri nė shek XII, Presheva me rrethinė gjendet nėn sundimin Bizantin. Nė fund tė shek. XII, sipas dokumenteve sėrbe, Preshevėn e gjejmė tė pushtuar nga ana e Nemanjiqėve deri mė vitin 1455 (http://wapedia.mobi/sq/1455). Gjat kėsaj kohe, popullsia autoktone i takonte religjionit tė krishterė tė pėrhapur nga romakėt. Krahas popujve tjerė, edhe shqiptarėt e kėtyre trevava u bėnin rrezistencė pushtimit osman-turk. Si rrjedhojė e rrezistencės shpeshėherė, popullsia e kėtyre anėve iu nėnshtrohej zullumeve dhe represaljeve nga ana e barbarėve tė ardhur nga azia. Presheva, emrin qė ka edhe sot, ka nga fjala latine qė d.m.th. PRESH-Purri (http://wapedia.mobi/sq/Allium_porum) dhe EVA-fushė, pra Preshevė d.m.th Fusha purrinjėve.
Tabela e pėrmbajtjeve:
1. Rilindja Kombėtare (http://wapedia.mobi/sq/Historia_e_Preshev%C3%ABs#1.)
2. Arkeologji (http://wapedia.mobi/sq/Historia_e_Preshev%C3%ABs#2.)
3. Presheva nėn sundimin Osman (http://wapedia.mobi/sq/Historia_e_Preshev%C3%ABs#3.)
4. Shiko dhe kėtu (http://wapedia.mobi/sq/Historia_e_Preshev%C3%ABs#4.)
5. Lidhje te jashteme (http://wapedia.mobi/sq/Historia_e_Preshev%C3%ABs#5.)

1. Rilindja Kombėtare

Gjat Rilindjes Kombėtare Presheva dhe preshevarėt kanė qenė mjaft aktiv pėr ēlirimin Kombėtar Shqiptarė. S'bashku me bashkėkombasit e vet anė e mbanė trojeve shqiptare, i kundėrshtuan me forcė ēdo ligj tė dhunshėm tė imponuar nga armiqt e sidomos Reformat e Tanzimatit tė vitit 1939 (http://wapedia.mobi/sq/1939), deri mė vitin 1912 (http://wapedia.mobi/sq/1912), pastaj pjesmarrės nė luftėrat dhe kryengritjet e ndryshme si atė tė Lidhjes sė Prizrenit (http://wapedia.mobi/sq/Lidhja_e_Prizrenit) (1878 (http://wapedia.mobi/sq/1878)), Lidhja e Pejės (http://wapedia.mobi/sq/Lidhja_e_Pej%C3%ABs) (1898 (http://wapedia.mobi/sq/1898)) si dhe kryengritjet e njėpasnjėshme tė viteve 1908 (http://wapedia.mobi/sq/1908), 1910 (http://wapedia.mobi/sq/1910), 1912 (http://wapedia.mobi/sq/1912) etj.
2. Arkeologji

Meqė Presheva nuk ka patur mundėsi tė krijojė instuticione tė veta tė pavaruara kombėtare, gjithėherė kanė shfrytėzuar format prej mė tė ndryshme pėr t'i ruajtur vlerat kulturore-kombėtare dhe etnicitetin e vet kombėtar. Kėshtu njė ndėr kėto me vlerė jashtėzakonisht tė madhe ėshtė edhe Muzeu i shkollės nė Preshevė. Nė kėtė muze gjendet njė numėr i konsiderueshėm i eksponateve qė flasin pėr kulturėn dhe tė kaluarėn e shqiptarėve tė kėtyre viseve. Aty gjenden eksponate qė i takojnė kohėrave tė lashta parahistorike, nė keramikė, armė, filigranologji etj. Prej armėve janė gjetur eksponate tė cilat i takojnė viteve 30 tė e.s. nė katundin e Ilincės (http://wapedia.mobi/sq/Ilinca) (Malėsia e Preshevės). Unaza dhe stoli tjera nga filigranologjia janė gjetur nė katundin e Zhunicės (http://wapedia.mobi/sq/Zhunica) e qė i takojnė viteve 35-ta, mė qartė nė kohėn e Oktavian Augustit. Nė Zhunicė dhe Preshevė janė gjetur edhe monedha tė po kėsaj kohe (vitet e 35-ta). Nga keramika janė zbuluar objekte apo pajisje tė ndryshme qė i takojnė periudhave tė lashta parahistorike rreth 3500 vjet p.e.s
3. Presheva nėn sundimin Osman

Presheva gjat kohės sė sundimit Osman nė Ballkan, ishte e pėrfshirė nėn pashallėkun e Shkupit. Struktura nacionale nė kėtė trevė ishte pothuajse e 100% shqiptare, e qė gjat shpalljes sė pavarsisė sė Serbisė nga Turqia ishin shpėrngulur edhe njė pjesė e madhe e shqiptarėve nga viset Veri-Lindore tė Arbėrisė ( Vranja (http://wapedia.mobi/sq/Vranja), Leskovci (http://wapedia.mobi/sq/Leskovci), Nishi (http://wapedia.mobi/sq/Nishi), Piroti (http://wapedia.mobi/sq/Piroti), Surdulica (http://wapedia.mobi/sq/Surdulica) etj.). Si dėshmi e kėsaj shpėrnguljeje ėshtė fakti se sot shumė familje dhe fshatra tė tėra dijnė prejardhjen e tyre nga viset Veri-Lindore tė Arbėrisė. P.sh. Banorėt e fshatit Kokaj (Malėsi) vijnė nga rrethina e Leskovcit nga fshati Klajiq, Seferėt (fsh. Sefer, malėsi) vijnė nga rrethina e Pirotit, Familja e Dodajve (Dodallarėt, Preshevė) vijnė nga Nishi, banorėt e fshatit Depce (malėsi) poashtu vijnė nga rrethina e Leskovcit.
Nga zullumet e turqve qė i bėnin shqiptarėve tė kėtyre viseve, ēonin drej pėrleshjeve dhe kryengritjeve tė kohėpaskohėshme tė shqiptarėve kundėr turqve. Kėshtu psh. Mė vitin 1843 (http://wapedia.mobi/sq/1843), shqiptarėt e rrethinės sė Kumanovės , Preshevės, Bujanocit dhe Gjilanit nėn udhėheqjen e Bajram Vaksincės (http://wapedia.mobi/sq/Bajram_Vaksinc) ēuan krye kundėr zullumve dhe shtypjes sė Hysen Pashės (http://wapedia.mobi/sq/Hysen_Pasha). Hysen Pasha i plagosur, iku te miqt e vet nė Pēinjė (http://wapedia.mobi/sq/P%C3%A7inja) ku atje edhe vdiq.
Kėtu nuk duhet harruar edhe kryengritjet e njėpasnjėshme tė shqiptarėve nė pėrgjithsi ku si pjesmarrės tė rregullt ishin edhe shqiptarėt e Preshevės, Bujanocit dhe tė Medvegjes.

Preshevar
29-04-08, 07:59
Pėrshėndetjet e mia Guri,

Per ata qė dėshirojn ti thellojn dijėt e tyre sa i perket historis sė Luginės,:

http://presheva.com/histori/index.html