Jana
09-05-08, 00:11
http://www.letersia.fajtori.com/Letersi/Moderne/Jakov_Xoxa/xoxa.gif
Jakov Xoxa lindi mė 1923, nė qytetin e Fierit. Qė i ri mori pjesė nė Luftėn Antifashiste. Pas Ēlirimit tė vendit vazhdoi studimet e larta pėr filologji dhe njėkohėsisht bėri hapat e para nė poezi dhe nė prozė. Mė 1949 botoi veprėn e parė nė prozė "Novela". Krijimtarinė letrare nė kėtė zhanėr e vazhdoi dhe gjatė viteve '50, kėshtu nė vitin 1958 botoi veprėn e dytė, po me atė titull "Novela". Ndėrkohė botoi dhe dy drama "Buēet Osumi" dhe "Zemra". Qė nga viti 1957 punoi profesor nė Fakultetin e Historisė dhe tė Filologjisė nė Universitetin e Tiranės, ku pėr shumė vite dha lėndėn "Teoria e letėrsisė". Pėr nevojat e studentėve, nė formėn e dispencės, botoi nė katėr vėllime veprėn "Bazat e teorisė sė letėrsisė", qė ishte nga veprat mė serioze tė kohės (si degė e shkencės mbi letėrsinė). Pikėrisht se nė tė autori ofronte dije dhe pėrvojė teorike letrare tė gjerė, qė dilte jashtė kornizave tė teorive zyrtare tė kohės, kjo vepėr e rėndėsishme pėr shkencėn letrare shqiptare, nuk u botua kurrė. Autori i saj u qortua dhe ai pa bujė dhe zhurmė, ashtu siē ishte gjatė tėrė jetės, i qetė dhe i mbyllur nė vete, u tėrhoq nė vetmi. Natyrisht, vlerėsimi dhe kritika (zyrtare) qė nuk ishte e kėnaqur me bindjet e tij, me vizionin pėrmes tė cilit Jakov Xoxa e shihte dhe e projektonte artin nė pėrgjithėsi, bėnė qė sa qe gjallė, tė mos botohej vepra e tij e plotė; ajo u botua nė Prishtinė ("Rilindja" 1971).
Pjesėn mė tė madhe tė jetės krijuese Jakov Xoxa e kaloi nė njė fshat myzeqar afėr Fierit, ku, nė vetmi tė plotė krijoi romanet: "Lumi i vdekur" (1965), "Juga e bardhė" (1971) dhe "Lulja e kripės" (1978), qė hynė nė rrethin e romaneve artistikisht mė cilėsorė, tė letėrsisė shqiptare.
Asnjė roman para tij nuk e pasqyron nė mėnyrė aq komplekse botėn shqiptare nė prag tė Luftės sė Dytė Botėrore, si "Lumi i vdekur" apo dhe periudhėn gjatė luftės, si romani "Lulja e kripės", ku gjejmė njė shtrirje tė pakufishme tė rrėfimit qė mbulon plotėsisht hapėsirėn e jetės dhe tė ekzistencės sė mjedisit shqiptar. Jakov Xoxa ėshtė nga romancierėt mė nė zė tė gjysmės sė shekullit XX. Nė krijimtarinė e tij letrare ai individualizohet me parimin krijues-realist: fati individual do tė jetė ai qė do tė hedhė dritė mbi kontestin tėrėsor tė mjedisit dhe tė kohės sė fokusuar nė rrėfime. Shėmbėllyeshėm me romanet e shquara realiste, Jakov Xoxa do ta vendosė dramėn jetėsore tė personazheve dhe tė familjeve nė sfond tė njė kolektiviteti, tė njė gjendjeje apo tė njė rrjedhe historike.
Parashenja mė karakteristike e prozės sė Jakov Xoxės ėshtė stili. Gjuha e tij vėrehet dhe veēohet si e njė individualiteti tė fuqishėm dhe tė papėrsėritshėm nė letėrsinė shqiptare: nga njėra anė ėshtė e pranishme fryma e urtisė popullore me tėrė thellėsinė e shpirtit kolektiv; nga ana tjetėr, kemi njė rrėfim tė rrjedhės sė qetė, tė shtrirė nė gjerėsi, por edhe nė thellėsi.
Autori rrėfimin e vet e ndien si njė bashkėbisedim nė mes tregimtarit dhe lexuesit: Desha tė shkruaj njė roman jo sikur lexuesin iks ose ipsilon ta kem larg, jo, desha ta shkruaj sikur lexuesin ta kem para meje, gjatė ēdo radhe, sikur tė hyj nė bisedė me tė, sikur t'ia tregoj jo letrės, por lexuesit me mend nė kokė, qė, duke lexuar, do tė kundėrshtojė, tė flasė, tė thotė ki mendjen, mos gėnje! E desha romanin tim qė tė jetė sa mė realist, se realizmi nė art ėshtė gjithēka pėr mua.
Jakov Xoxa lindi mė 1923, nė qytetin e Fierit. Qė i ri mori pjesė nė Luftėn Antifashiste. Pas Ēlirimit tė vendit vazhdoi studimet e larta pėr filologji dhe njėkohėsisht bėri hapat e para nė poezi dhe nė prozė. Mė 1949 botoi veprėn e parė nė prozė "Novela". Krijimtarinė letrare nė kėtė zhanėr e vazhdoi dhe gjatė viteve '50, kėshtu nė vitin 1958 botoi veprėn e dytė, po me atė titull "Novela". Ndėrkohė botoi dhe dy drama "Buēet Osumi" dhe "Zemra". Qė nga viti 1957 punoi profesor nė Fakultetin e Historisė dhe tė Filologjisė nė Universitetin e Tiranės, ku pėr shumė vite dha lėndėn "Teoria e letėrsisė". Pėr nevojat e studentėve, nė formėn e dispencės, botoi nė katėr vėllime veprėn "Bazat e teorisė sė letėrsisė", qė ishte nga veprat mė serioze tė kohės (si degė e shkencės mbi letėrsinė). Pikėrisht se nė tė autori ofronte dije dhe pėrvojė teorike letrare tė gjerė, qė dilte jashtė kornizave tė teorive zyrtare tė kohės, kjo vepėr e rėndėsishme pėr shkencėn letrare shqiptare, nuk u botua kurrė. Autori i saj u qortua dhe ai pa bujė dhe zhurmė, ashtu siē ishte gjatė tėrė jetės, i qetė dhe i mbyllur nė vete, u tėrhoq nė vetmi. Natyrisht, vlerėsimi dhe kritika (zyrtare) qė nuk ishte e kėnaqur me bindjet e tij, me vizionin pėrmes tė cilit Jakov Xoxa e shihte dhe e projektonte artin nė pėrgjithėsi, bėnė qė sa qe gjallė, tė mos botohej vepra e tij e plotė; ajo u botua nė Prishtinė ("Rilindja" 1971).
Pjesėn mė tė madhe tė jetės krijuese Jakov Xoxa e kaloi nė njė fshat myzeqar afėr Fierit, ku, nė vetmi tė plotė krijoi romanet: "Lumi i vdekur" (1965), "Juga e bardhė" (1971) dhe "Lulja e kripės" (1978), qė hynė nė rrethin e romaneve artistikisht mė cilėsorė, tė letėrsisė shqiptare.
Asnjė roman para tij nuk e pasqyron nė mėnyrė aq komplekse botėn shqiptare nė prag tė Luftės sė Dytė Botėrore, si "Lumi i vdekur" apo dhe periudhėn gjatė luftės, si romani "Lulja e kripės", ku gjejmė njė shtrirje tė pakufishme tė rrėfimit qė mbulon plotėsisht hapėsirėn e jetės dhe tė ekzistencės sė mjedisit shqiptar. Jakov Xoxa ėshtė nga romancierėt mė nė zė tė gjysmės sė shekullit XX. Nė krijimtarinė e tij letrare ai individualizohet me parimin krijues-realist: fati individual do tė jetė ai qė do tė hedhė dritė mbi kontestin tėrėsor tė mjedisit dhe tė kohės sė fokusuar nė rrėfime. Shėmbėllyeshėm me romanet e shquara realiste, Jakov Xoxa do ta vendosė dramėn jetėsore tė personazheve dhe tė familjeve nė sfond tė njė kolektiviteti, tė njė gjendjeje apo tė njė rrjedhe historike.
Parashenja mė karakteristike e prozės sė Jakov Xoxės ėshtė stili. Gjuha e tij vėrehet dhe veēohet si e njė individualiteti tė fuqishėm dhe tė papėrsėritshėm nė letėrsinė shqiptare: nga njėra anė ėshtė e pranishme fryma e urtisė popullore me tėrė thellėsinė e shpirtit kolektiv; nga ana tjetėr, kemi njė rrėfim tė rrjedhės sė qetė, tė shtrirė nė gjerėsi, por edhe nė thellėsi.
Autori rrėfimin e vet e ndien si njė bashkėbisedim nė mes tregimtarit dhe lexuesit: Desha tė shkruaj njė roman jo sikur lexuesin iks ose ipsilon ta kem larg, jo, desha ta shkruaj sikur lexuesin ta kem para meje, gjatė ēdo radhe, sikur tė hyj nė bisedė me tė, sikur t'ia tregoj jo letrės, por lexuesit me mend nė kokė, qė, duke lexuar, do tė kundėrshtojė, tė flasė, tė thotė ki mendjen, mos gėnje! E desha romanin tim qė tė jetė sa mė realist, se realizmi nė art ėshtė gjithēka pėr mua.