Dukagjinasit në ndihmë të Shkodrës së rrethuar (1478-1479)

[Psikologu]

Dukagjinasit në ndihmë të Shkodrës së rrethuar (1478-1479)
(Shkodra në dorë të otomanëve)
Një “sekuencë” nga skena tragjike e Rrethimit të Shkodrës (1478-1479) më ngacmoi për të shkruar këta rreshta, dhe është pikërisht një moment kritik kur pushtuesit e shumtë osmanë i ishin afruar portës kryesore dhe kishin ngritur mbi bedenin e parë flamurin turk. Sulltan Mehmeti II (Fatiu), mbas shumë fitimeve të bëra në Krujë e në Lezhë (Llesh), u nis për Shkodër, e më 20 maj 1478 mbërriti përreth qytetit dhe me atë shpejtësi e shtini në një rrethim të rrebtë. Në Kështjellë nuk kishte brenda veçse 1600 luftëtarë e ndër ta disa venedikas, të gjithë të lidhur në besë me vdekë burrërisht e mos me u dorëzue. Kryepari i tyre ishte Antoni i Lezzes, i cili me Nikollë Monetin, Flor Janinën e Donatin ndërtoi shtigjet e qëndresës. Frat Bartolomeu i Epirit, i Shoqërisë së Domenikanëve, me fjalë të zjarrta u jepte kurajo të ndrymëve për qëndresë të fundit përballë një armiku aq të madh dhe aq mizor, që kishte me vete afro 150.000 luftëtarë e 10.000 kamile (deve) të ngarkuara me topa të mëdhenj, me gjyle e mjete të tjera luftarake. Lëmi ushtarak i otomanëve shtrihej nëpër fusha rreth Shkodrës e nuk shihej tjetër veçse shatorre e ushtarë të paumërt otomanë. Kështjella qe rrahur me topa pa pushim, me të madhe rrebtësi e toka dridhej në çdo anë nën ushtimën që tmerronte botën. Ky bombardim zgjati për disa ditë e në shumë vende ledhet qenë dobësuar e çilur, por luftëtarët e brendshëm, me një shpejtësi të rrufeshme i mëkëmbnin (riparonin-M.B.) me gurë të rinj, me trupa e me grremça për të mos i lënë shteg armikut për të hyrë gjatë sulmeve të tij të shpeshta dhe të furishme. Më 22 korrik qe çarë me topa një krah i ledhit te porta e madhe e Kështjellës, e ushtritë otomane, duke bërë një yrysh të fortë, mundën me u afrue e me ngulë në beden të parë flamurin e Sulltanit, por nuk mundën të qëndronin, se në atë çast ia mbërritën me shpejtësi të rrufeshme luftëtarët e Dukagjinit, të cilët e ndaluan hovin e armikut dhe duke e larguar prej andej në teposhtet e Rozafës, dhe me flamurin e Shën Markut, i cili valëvitej rishtaz, aty ku përpara pak kohe valoi ai i turkoshakëve. Terri i natës e ndaloi furinë e luftëtarëve, por të nesërmen u përsëritën sulmet dhe gjaku shkoi si rrëke, por të ndrymit në Kështjellë, me një qëndresë kreshnike i zbrapsën ushtritë otomane duke i vënë në ikje në teposhten e Kështjellës. Ndër këto ndeshje të rrebta mbetën të vdekur 400 luftëtarë të brendshëm e 12.000 luftëtarë otomanë.
Më 27 korrik u përsëritën mësymjet, por qëndresa e të ndrymëve jo vetëm u rezistoi atyre ndeshjeve të furishme të armikut, por i zbrapsi duke i shkaktuar armikut dëme të pallogaritshme. Ndërsa bëhej luftë e përgjakshme përreth Shkodrës, një pjesë e ushtrisë turke kishte mësyrë Drishtin, i cili nuk mundi t’i qëndrojë furisë otomane e më në fund u dorëzua. Të gjithë të dorëzuarit qenë vënë nën shpatë e kokat e tyre u dërguan para Sulltanit i cili dha urdhër t’i vinin mbi hunj e t’i shfaqnin të rreshtuar përballë Kështjellës, për t’u futur tmerrin të rrethuarve, por Shkodra nuk u tremb, e qëndresa e tyre zgjati aq sa Sulltan Mehmeti i mërzitur, mbasi la Evrenaz Pashën me 40.000 luftëtarë, ai vetë, me pjesën tjetër të ushtrisë u kthye në drejtim të Stambollës. Venediku, me sa mundi, kërkoi të mbledhë princat kristianë të Europës, në bashkim për të ndaluar turrin e Sulltanit, por duke parë se nuk kishte mbetur më asnjë shkëndijë shprese, as për bashkim e as për ndihmë, kërkoi të bjerë në marrëveshje me të dhe kjo marrëveshje u nënshkrua më 25 janar 1479.

[Psikologu]

Shkodra u dorëzua me kusht me i lanë me dalë të lirë luftëtarët me armë, e qytetarët me materialet që mund të merrnin me vete. Kështu Antoni i Lezzes (Anton Loredani), Kryepari i luftëtarëve të rrebtë dhe heroi i qëndresës mbinjerëzore, doli prej Shkodrës me 450 burra që kishin tepruar prej asaj lufte të përgjakshme e me 150 gra të ngarkuara me armë e me tesha e takame kishe, e jo vetëm nuk patën trazime, por qenë të nderuar prej armiqve që kishin mbetur të habitur duke parë se një grusht burra kishin bërë për aq kohë gjithë atë qëndresë para një ushtrie aq të madhe. Fitimi i Shkodrës dhe i Drishtit nga ushtritë otomane qe bërë me shumë gjak të turqve, të cilët humbën gjatë kësaj fushate në rrethimin e këtyre kështjellave, mbi 45.000 luftëtarë. Masi ra Kruja, Lezha, Drishti e Shkodra, otomanët mësynë Myzeqenë ku Gjon Muzaka i ngelur vetëm përballë tyre, qëndroi me burrëri, por më në fund, i lodhur prej shumicës së armikut, qe nënshtruar e vdiq në vitin 1510, e kështu Shqipëria nuk mundi të ketë më asnjë shpresë qëndrese. Shumë shqiptarë nuk mundën ta shohin me sytë e vet pushtimin e vendit të rënë në duar të mërishme të atij armiku me të cilin patën luftuar disa vite dhe dolën ndër vende të sundimit të Venedikut, në krahun e Mirditës, Italisë e në Siçili, ku përbënë katunde më vete. Shkodranëve të ikur, Venediku u siguroi mjete jetese e u siguroi dhe punë të ndershme, e u lëshoi toka për t’i punuar. Krahu i Malësisë, Mirditës e Dukagjinit, bashkë me disa zona të tjera nuk iu nënshtruan otomanëve edhe për disa kohë deri sa Sulltani u lidh me jua lanë liritë e lypuna prej tyre. Kushtet e kërkuara ishin këto: me jua lanë armët; mos me i prekë në gja e në doke (zakone); mos me i ngucë në besim. Me këto kushte e njoftën kryesundimin e Sulltanit të Stambollës, por asnjëherë nuk u shua ëndja e lirisë së plotë. (Ref. “Historia e Shqypnies”. Ç’m’kohë të vjetra deri m’tashmet. Shkodër, Shtypshkronja “Nikaj”, viti 1917, fq.89, 90, 91, 92).
Duke shfletuar librat e historisë dhe burime të ndryshme të shkruara nga historianë prestigjiozë vendas dhe të huaj, zemra e çdo atdhetari të vërtetë mbushet me krenari. Po vallë, vetëm me të shkuarën do të mburremi para botës?! Po sot, cilët jemi ne, që përmbysim në mënyrën më të paskrupullt tradicionalizmin dhe krenarinë iliro-arbëre duke ngritur në “piedestale” figurat më të përbuzura të renegatëve dhe duke ngurruar para krenarisë tonë nacionale? A ka turp më të madh se sa të ngresh monument Ali Pashë Tepelenës dhe të projektosh monument për ndonjë të ngjashëm të tij, kur në Shkodër nuk ka përmendore Hodo Sokoli, Dasho Shkreli, Dedë Gjon Luli?! Kur në Tiranë kanë vënë një çallmaxhi turk në vend që të rrezatonte monumenti i Pjetër Bogdanit.
Në Shkodër, Këshilli i Bashkisë heziton për monumentin e Shenjtëreshës famëmadhe, Nënë Terezës!..., dhe së fundi të “zgjuarit” vendosin ta vënë përballë Guakuqit! Mos vallë duan të vënë në “garë” martirin me shenjtëreshën?! “Të vendosësh në drejtim të paaftin ose të pandershmin, është njësoj sikur të vësh mbathjet në vend të kapeles” (Autori - Mark Bregu).
Së fundi: A kanë dijeni për mbretin ilir Agronin, Gentin apo Teutën? Pse i humbën 30.000 dollarë, apo i përvetësuan?!
Mark Bregu

[hawk]

Elektricisti Mark Bregu ka fantazi.

Venediku i paskeka leshuar toka shqipetareve ne Itali por nga ana tjeter mbante te pushtuara toka shqipetare sebashku me Shkodren. Ky qytet kur erdhen osmanet nuk ishte i lire por ne duart e nje pushtuesi te njohur per sistem te rende taksash ne te gjithe Mesdheun. Jo me kot shume qytete mesdhetare i hapen dyert osmaneve per t'u cliruar nga venedikasit.
Marku eshte verbuar ng aflamuri fetare dhe pushtuesit venedikas i duken vellezer ashtu si vellezerit serb me te cilet marku ndan te njejtin Zot.

Jusuf pashe Bargjini ishte shqipetare qe thelemoi Tiranen. I takon busti Pjeter Bogdanit qe nuk eshte nga Tirana dhe qe luftoi per te pushtuar tokat shqipetare nga austrohungarezet sepse ketoi valevitnin flamurin me kryq ?? Jo o Mark...

Marku e ka ndertuar historine me ngjyra hollivudiane. Turqit fituan sipas Markut por u vrane 12.000 kundrejt 400 luftetareve te Shkodres !!!
Alia Pashai eshte turp ndersa Bogdani bashkepuntore i pushtuesit austriak na qenka hero. Dede Gjon Luli i armatosur dhe i nxitur nga Mali i Zi qenka me patriot se Ali Pashai !! O Mark Bregovic, Ali Pashai ishte diplomat dhe burre shteti qe synoi krijimin e nje province shqipetare. Kjo perben ndonje turp ?!

[Psikologu]

Ah ty o hawk , cdo histori të nxenë rrugen , cdo figurë e krishterë , por se besoj qe dikush ushqehet me helmin tendë islam .
Paske kundershtuarë Markun sepse qenka katolik , dhe se simbas teje, shqiptaret janë qyqar dhe spaskan mundur të i rezistojnë forces turke.
Por , po të sjelli një shkrim qe vetë turku shkuran per ketë luftë, ndersa autori është shqiptar i besimit musliman , por jo si ti.

Lexo më poshtë,për hirë të lexusit , jo tenden.


Rethimi i Shkodrës më 1478
1968 - Selami Pulaha


Ata që kishin për fe kryengritjen...


Ndonëse populli shqiptar me vdekjen e Skënderbeut humbi në çastet më kritike udhëheqësin e vet më të shquar, prapëseprapë ai e vazhdoi, po me atë vrull e zjarr, luftën për të mbrojtur lirinë dhe pavarësinë. Kjo solli si rezultat që Shqipëria të jetojë e lirë edhe për dhjetë vjet të tjerë. Krahas Krujës, një rezistencë të vendosur po i bënte sulmeve të sulltanit edhe Shkodra.

Pas pushtimit të Krujës më 1476, sulltan Mehmeti II iu drejtua Shkodrës. Për më tepër se dy muaj turqit u përpoqën që të pushtonin Shkodrën, por nuk mundën t'ia arrinin qëllimit. Nuk ishte pozicioni i vendit as edhe fortësia e mureve të kështjellës, një pjesë të të cilëve ata i rrëzuan me goditjet e topave, por qëndresa, heroizmi, trimëria e shqiptarëve ishte faktori kryesor që solli si pasojë disfatën e ushtrisë turke, e cila i kalonte të 100 mijë vetët. Pas përpjekjeve të dështuara, sulltan Mehmeti II u bind se nuk ishte e mundur që të mposhtte shqiptarët me anën e forcës së armëve, prandaj ndërroi taktikë. Pjesën kryesore të ushtrisë ai e dërgoi për të pushtuar Drishtin, Zhabjakun e Lezhën, ndërsa vetë me gardën perandorake mbajti të rrethuar Shkodrën. Mbas pushtimit të kështjellave të sipërpërmendura, ai, pa ia arritur qëllimit, u detyrua të largohet për në Stamboll, duke lënë një pjesë të madhe të ushtrisë nën komandën e Ahmet bej Evrenozit për të vazhduar rrethimin. Qëllimi i sulltanit ishte që të thyente qëndresën e mbrojtësve me anën e urisë. Vetëm pas 6 muaj rrethimi, me paqen turko-veneciane të vitit 1479, shkodranët, të mbetur tashmë pa asnjë ndihmë të brendshme e të jashtme, u detyruan të dorëzonin kështjellën me kusht që të liheshin të lirë. Me rënien e Krujës e të Shkodrës, nuk u shua lufta për liri e popullit shqiptar, pas kësaj ajo vazhdoi në krahinat malore të vendit.

Mbi luftën heroike të shqiptarëve gjatë vitit 1478, të. cilën e përshkruan gjerë e gjatë historiani i Skënderbeut M. Barleti, japin të dhëna edhe kronistët e historianët bashkëkohës osmanë. Edhe nëpërmjet fjalëve të tyre, të cilat dalin nga goja e armiqve pushtues, lexuesi mund të shohë trimërinë dhe heroizmin që treguan paraardhësit tanë për të mbrojtur lirinë e vet. Një ndër këta historianë është edhe Ibu Kemali. Ky historian osman i shekullit XV — fillim i shek. XVI, duke vjellë sharje kundër shqiptarëve, është i detyruar të pohojë shpesh herë se shqiptarët ishin njerëz trima, të fortë si çeliku dhe me natyrë si të divit. Lufta heroike e këmbëngulëse e shqiptarëve e ka detyruar këtë autor osman që t'i konsiderojë ata si njerëz që kanë për fe kryengritjen, si tigra të luftrave malore, etj.

Më poshtë po japim në përkthim shqip një pjesë nga kapitulli mbi rrethimin e Shkodrës, nxjerrë nga vepra “Historia e dinastisë osmane”, nga autori i lartpërmendur.

[Psikologu]

“...Komandantët e sprovuar gatitën armatimet dhe mjetet e tjera të luftës. Topat të cilët djegin si vetëtima... u vendosën në disa vende përbri kështjellës dhe filluan ta godasin. Të katër anët e murit të qytetit, të cilët ishin të fortë si muri i Aleksandrit, u shkatërruan dhe me goditjen e njëpasnjëshme të topave që vjellin zjarr, gurët e brezat prej dërrase të murit u shkëputën nga njëri-tjetri. Gjatë kohës kur murin e rrihnin me topa dhe kur gurët e dheu shëmbej e binte anash, kështjella bëhej më e padepërtuesbme... Gjithashtu të pafetë (shqiptarët) nga kështjella, spërkatnin si shiu me anën e përdredhoreve dhe lëshonin breshër me anën e dyfeqeve. Me anën e bombardave dhe topave goditës hapnin dritare në pjesët e sipërme të shatorreve të komandantëve dhe në çadrat e ushtarëve. Fushat jehonin nga gjëmimi i topave goditës, qielli ushtonte nga fishkëllima e bombardave, kupa e kaltër e qiellit u mbush me tymin e zjarrit të topave...

Kokat e njerëzve (turqve) që prekeshin nga gurët e hedhur me bombarda fluturonin në qiell si topa. Gjatë luftimit, kur nga kështjella shtinin me gurë, shumë bele (të luftëtarëve) përkuleshin dhe (trupat e tyre) merrnin formën e një çengeli. Në një mënyrë të tillë u zhvillua lufta dhe gjakderdhja. Një muaj të tërë vazhdoi përleshja. Çdo ditë vdisnin qindra njerëz prej të pafeve dhe myslimanëve dhe qindra të tjerëve u mbetnin kokat me xhunga.



Ushtarët, të cilët ndodheshin në gatishmëri në pusinë e ngrehur pranë llogoreve të kështjellës, një ditë prej ditëve sulmuan papritmas, duke thënë se duhet bërë një punë. Mirëpo shumica e ushtrisë nuk kishte dijeni për këtë. U ngrit pazari i luftës (filloi lufta), u ranë burive dhe daulleve. Ata që dëgjuan shkuan. Por të pafetë që ishin brenda në kështjellë, qenë të shumtë. Ata i kishin të gatitura mjetet e luftës, prandaj kundërshtuan menjëherë. U bë një gjakderdhje e madhe. Ata nuk i përkëdhelën njerëzit që kërkuan të pushtonin atë virgjëreshë të shkëlqyer (kupto: kështjellë të papushtuar ndonjëherë), por i pritën ashpër, duke u copëtuar si pambuku çallmat që ata mbanin në kokë. Ata rrukullisnin nga lart gurë të mëdhenj si shkëmbinj dhe atë turmë ushtarësh pjesë-pjesë e dërguan në botën tjetër. Ata keqdashësa shpërngulën nga majat e maleve të kësaj bote për në fundin e detit të botës tjetër, shumë nga komandantët, të cilët kishin çuar atje nga një repart. U bë një luftë e tillë sa që e gjithë ajo kështjellë e madhe u fsheh brenda në një re të zezë tymi. Repartet e panumërta si yjet të ushtrisë e panë atë luftë dhe morën mësim prej saj...

Shumë fytyra (të turqve) që u prekën nga goditjet e gurëve u bënë gropa-gropa dhe xhunga-xhunga, ashtu siç duket sipërfaqja e hënës... Gjaku i njerëzve të vrarë në luftë nga shigjetat që binin si breshër nga qielli, rridhte si rrëkeja që zbret prej atyre kodrave poshtë në lumenj. Luftëtarët (e furishëm) si lumi, të veshur me parzmore dhe trimat e zjarrtë i kapërcyen si era llogoret dhe luftuan shpat më shpat me të pafetë e mallkuar, por nuk hynë dot në kështjellë. Sado që u përpoqën nuk i shkulën dot nga vendi ata (njerëz) me kthetra të mprehta e me trup prej bronxi që rrinin në kullat e muret e kështjellës. Ata ishin tigra të luftës në majat e maleve. Aty u zhvillua lufta deri sa perëndoi dielli. Ata zgjatën dorën në jakën e pushtimit dhe panë se nusja e re e fitores nuk u buzëqeshi... S'kishin ç'të bënin dhe u kthyen prapa.

Madhëria e tij (sulltani) urdhëroi dhe kështjella u rrah për një farë kohe me topa; pjesa e drunjtë e mureve u bë shkrumb e hi kurse gurët e tyre u bënë copa-copa si bëhen kokrrat e hashashit...

[Psikologu]

Mbasi muret e fortë të kësaj kështjelle të qëndrueshme u goditën... ditë e natë nga disa mijëra gjyle topash, padishahu... dha urdhër dhe në një mëngjes u sulmua përsëri kështjella... Ushtria e Rumelisë dhe e Anadollit grupe-grupe mbushi rrethet e kështjellës. Garda perandorake dhe jeniçerët e armatosur më së miri u rreshtuan reparte-reparte dhe sulmuan mbi të pafetë në drejtime të ndryshme. Grupet e ushtarëve të veshur me çelik i mbuluan rrethet e kështjellës si një det me valë të hekurta. Gjithashtu edhe nga të pafetë keqbërës, njerëzit që ishin të fortë si çeliku e me natyrë si të divit, u vendosën në radhë njëri pas tjetrit me të gjitha armatimet e tyre dhe zunë e qëndruan në të çarat e mureve, të cilat ishin si muret e Shedadit. 1)

Luftëtarët (e furishëm) si lumi, të veshur me parzmore dhe që lëshoheshin si një re, iu përgjegjën armikut duke hedhur shigjetat që binin si gurë nga qielli. Ata vringëlluan shpatat e tyre që të përzhitnin si vetëtima dhe ngritën si çarqe harqet e tyre. Ata nga sipër dhe këta nga poshtë, hidhnin mbi njëri tjetrin shigjeta dhe mjete të tjera goditëse. Tymi plot flakë i naftës dhe i ziftit, që ishte reja plot vuajtje e përleshjes qiellore, bënte që të zjente kupa e qiellit. Ata që kishin për fe kryengritjen (shqiptaret) hidhnin nga sipër poshtë mbi ushtrinë ngadhnjimtare (turqit) gurë të mbushur me barut topi dhe sepete të lyer me naftë të ndezur. Ata e çrregulluan këtë grumbull (luftëtarësh) që ishin fluturat e qiririt të islamit disave iu dogjën sytë dhe fytyra dhe disa i përfshiu flaka që nga koka deri tek këmbët, ashtu siç digjet fitili i kandilit...

Gjokset e disave morën flakë si kandili dhe disa u dogjën shpejt si pisha. Ata demona që ndodheshin brenda atyre mureve treguan një mjeshtëri të tillë në hedhjen e zjarrit që nuk ishte parë asnjëherë. Trupat e njerëzve (turqve) digjeshin si qiriri prej kamfuri dhe ajo fushë lufte u shndërrua në një kuvend dëfrimi që nuk ishte parë kurrkund. Kokat e të vrarëve... u bënë themelet e kësaj skene argëtuese. Kafkat e kokave të sa e sa komandantëve u mbushën me gjakun e tyre të kulluar si vera. Ai kuvend për një kohë u ngroh me zjarrin e shpatave të mprehta, të cilat dërguan në botën tjetër sa e sa njerëz.

Qylafët prej hekuri dhe parzmoret prej çeliku të ushtarëve që u përleshën me atë armik u shkrinë si qiri dylli nga fuqia e zjarrit te luftës... Këta krokodilë të lumit të luftës (turqit), megjithëse bënë shumë përpjekje nuk mundën të arrijnë fitore mbi tigrat e luftës malore (shqiptarët). Ata nuk mundën të gjejnë shteg hyrjeje në murin e hekurt, dmth, në radhët e të pafeve, të këtyre njerëzve trima, veshjet e të cilëve ishin prej çeliku... Ata pasi e panë se të goditurit (e kështjellës) me hekur të ftohtë nuk dha ndonjë rezultat, u kthyen dhe u larguan. Ata u kujdesën për të mjekuar shokët e tyre të plagosur dhe varrosën ata që dhanë jetën në luftë...

Sulltani (Mehmeti i II) e kuptoi se nuk jepte rezultat të mbajturit e mureve të kështjellës nën goditjen e topave dhe se nuk mund të shtiheshin në dorë ata... që ndodheshin brenda, duke goditur me dorën shkatërruese të luftës kullat e muret e kështjellës, të cilat kanë formën e një kutie të pacopëtuar...”

[King_Gentius]

Leter e Fior Jonimes qe flet per shkretimin e Shqiperise nga osmanet.


1470
Fior Jonima:
A Ravaged Land

Much of northern and central Albania was under Venetian control before the Ottoman conquest of the fifteenth century. The Ottoman military campaigns of 1466 and 1467 ravaged most of the country. It was the sultan’s policy to empty the land of its native inhabitants, should they put up resistance. Fior Jonima of Shkodra, scion of the noble Albanian Jonima family that owned much land between the Mat and Ishëm rivers, wrote this response to the Venetian tax authorities who had inquired of him as to why so little revenue had been arriving from Albania. The short chronology of cataclysms that Jonima provides here shows that much of Albania was a wasteland at the time. It is the earliest personal account given by an Albanian about the state of his country.
*
I, Fior Jonima, citizen of Skutari [Shkodra] and presently ambassador of this community, was asked, on the orders of the Magnificent Lord Administrator of Revenues, what I knew about the deeds of the Turks in this part of Albania for the years 1466 and 1467.

I can state that around the end of April 1466, the Grand Turk arrived in this country in person and sent his captain forth who scoured the country and pillaged it. He stole many animals and kidnapped many people.

When he departed, Ballaban arrived to besiege Croia [Kruja]. He too robbed and pillaged the towns of the Signoria, and kidnapped many people.

Soon thereafter, Sinan Bey arrived, who brought about even greater ruin and destruction. He had animals and people kidnapped and put the country to the torch.

After this came the Voyvod of Serbia, called Amur Bey, who caused great destruction. Not only did he steal endless numbers of animals, he also put the country to the torch and kidnapped quite a few people.

Then came Lord Progon Dukagjin, who also robbed and put to the torch whatever was left over.

The Grand Turk came back to this country in 1467 and sent the Pasha of Romania [Roumeli] out with a strong army [to subdue it]. He robbed, pillaged and took endless numbers of people off with him. When he had had his fill of robbing and pillaging, he continued on to the region of Skutari where he came to blows with the people. He finally got into the open town outside the fortress, which he robbed and pillaged.

Then came a Voyvod called Feriz Bey who also robbed and pillaged.

Then came Nikola Dukagjin, who also robbed, pillaged and kidnapped many people.

After this, the Voyvod of Serbia came back a second time to rob and pillage and kidnap more people.

Then came the Voyvod of Dibra who robbed, pillaged and kidnapped many people.

In conclusion, I can say that in the period in question, this country was turned into a wasteland. It has remained as such up to the present day. Gone are not only the settlements, but also the people, with the exception of those few villages that have been rebuilt. It would thus be necessary for prisoners who have been convicted or banned to be pardoned and sent to this country [to repopulate it].

28 December 1470
*



[from: Archivio di Stato di Venezia, Governatori delle pubbliche entrate, registri multorum B. 145 (vol. 35), 13r-v; reprinted in Oliver Jens Schmitt: Das venezianische Albanien (1392-1479), Munich 2001, p. 646. Translated from the Venetian Italian by Robert Elsie.]


http://www.albanianhistory.net/texts15/AH1470.html