Psikologu
28-12-09, 19:08
Gjik Gjini kapedani furtunė
Nga: Thodori Miho
Kush ishte kapedan Gjik Gjini? Ēu kujton seniciotėve e rrėzomasve ky emėr i ndritur qė vjen nga thellėsia e kaq e kaq viteve deri nė ditėt tona?! Kishte lindur nė vitin e largėt 1750. Gjik Gjini ishte pėr njė kohė tė gjatė kryeplaku i fshatit Senicė, tė cilin e thirri Ali pashė Tepelena nė sarajet e tij qė ndėrmjet tij tė kthente tėrė fshatin nė fenė islame e cila po e hidhte vallen hapur nėpėr Shqipėri. Ishte pranvera e vitit 1810 kur u gjend pėrballė luanit tė Epirit, tė atij burri qė kishte gjunjėzuar kaq e kaq krahina e qė kishte marė kaq e kaq kala si nė trojet shqiptare ashtu dhe nė ato greke duke u bėrė tmerr nė Ballkan e i njohur nė perandorinė turke tė asaj kohe nė Eropėn kristiane qė shikonte tek ai njė pengezė gati tė pakalueshme tė Portės sė Lartė. U nis i menduar por me mendjen top Gjika seē pėrgjigje do ti jepte pashait dinak atje nė qytetin e bardhė ndanė liqenit nė qendėr tė vilajetit nė Janinė. I dinte mirė historitė e tė tjerėve kur ishin ndodhur pėrpara tepelenlliut, dinte fundin e tyre tė tmerrshėm. E kishte biseduar gjerė e gjatė kėtė pėrgjigje me pleqėsinė e me gjithė burrat e shquar tė fshatit e mė tej. Pėrgjigja e vetme do tė ishte : jo dhe vetėm jo sikur tė shuheshin tė tėrė fshatshe nga mė i vogli tek mė plaku. I kujtohej fundi i keq i priftit tė Hormovės tė cilit Aliu i premtoi se do ta bėnte caush vetėm tė ndėrronte fenė duke e quajtur Caush Hormova, tė cilin e poqėn tė gjallė e mė pasė duke shkuar nė hell. Edhe nė ēastet e fundit ai se pranoi kushtin e Aliut duke u martirizuar. Nėpėr fshatra aty kėtu kėndohej njė kėngė pėr tė, dhe atij i vinin papushim ato vargje makabre me fjalėt helm tė pashait pėr fundin e Caushit, i cili ishte paralajmėrim i hidhur pėr tė tjerė e tė tjerė burra.
Ēaush bej Ēaush Hormova,
Dhjamė e dyllė tė kullova
Dhe nė hell qė tė shkova...
Dot besėn sta ndėrrova
Fillimisht e dinte dhe e kishte tė qartė se do ta mernin me tė mirė e mė tė butė pastaj do tė pėrdornin kėrbaēin. Dihej mirė praktika dhe dredhitė e hiletė e Aliut, por Gjika ishte pregatitur edhe pėr njė fund sido tė ishte ai, ndoshta edhe mė zi se Caushi i Hormovės. Tre muaj ndejti Gjika nė Janinė duke e turturuar barbarisht deri dhe tej futja nė gropėn e gėlqeres sė pashuar dhe nuk pranoi tė ndrronte fenė. Aliu se vrau, por i ēuditur me vetmohimin e Gjikės i tha tė shkonte, por kjo kokėfortėsi do ta merte mė qafė Senicėn se do ta hanin tė gjallė turqit. Lėnia lirė nga pashai i Janinės ndikoi dhe zgjuarsia e tij siē tregohet ende nė popull. Tregojnė se njė ditė prej ditėsh i kishin nxjerrė tė burgosurit e kalasė burg tė Janinės nė diell. Nė njė prej bedenave qėndronte kryeneē ashtu siē njihej Aliu i tmerrshėm. Pasi thithi njė herė nargjilenė Aliu u ngrit nga froni apo divani ku e kishin ēuar dhe ju drejtua tė burgosurėve qė beheshin me qindra:
-Hė jezitėr, ēna thoni, mirė ia kaloni kėtu, patjetėr mirė, mė mirė kėtu se tė vdekur, mė mirė kėtu se sa nė hell, mė mirė kėtu se nė fund tė liqenit. Pasi u soll disa herė vėrdallė duke i kundruar tė burgosurit me radhė ku shumė syresh prej tyre i njihte me emėr qė nė kohė tė kaēakllėkut tė tij foli:
-Kush mi zbėrthenė kėto fjalė do ta lė tė lirė, do ti jap pasuri, por edhe me njė kiusht kush ėshtė i krishterė tė ndėrri fenė.
Kemi dhjetė nishanė, njėzet dyfeqe, tridhjetė ujqėr, dyzet kandarė,
pesėdhjetė dele, gjashtėdhjetė dhelpra, shtatėdhjetė qėnė, tetėdhjetė pula, nėntėdhjetė zogj, dhe e mbyllim me njėqind vezė.
Pėr ca ēaste ra njė heshtje e thellė, njė heshtje varri. Atė heshtje tė rėndė e theu zėri burrėror i Gjikė Gjinit tė Senicės, i thirrur nga pashai pėr ndėrrimin e fesė dy muaj mė parė.
-Pasha i madh, di unė ti zgjidh fjalėt e tua.
-Hė! Tu zgjidh gjuha, mirė, mirė merreni nė saraje tė mi shkoqit atje. Aliu iku dhe pas disa orėsh pasi u la dhe u ndėrrua Gjikėn e paraqitėn tė dėrguarit e pashait para tė madhėrishmit Ali. Pasi u rehatua pėrballė vezirit Gjika tashmė mė i qetė e mė me kurajo u pėrgjigj:
Dhjetė nishanė, nėnkuptojmė se fėmija kur mbush dhjetė vjeē merr njė njė shkop nė dorė , e bėnė si pushkė, merr nishan e thotė tė vrava. Njėzet dyfeqe, atėhere kur djali shkon njėzet vjeē ėshtė i zoti i vėrtet i pushkės, vete nizam mer hakun e dajos a tė xhaxhait. Tridhjetė ujqėr me sa kuptoj unė pa s tė njėzetave deri nė tridhjetė djali martohet, blen tokė, bagėti me n jė fjalė ka forcėn e tridhjet ujqėrve. Dyzet kandar, ah aty burri fillon thyerjen dhe nga tė anojė kandari pastaj o do bėhet plak e me mjekėrr o do na lėrė shėnden(jeta mesatare atėhere ishte tek tė dyzezat). Pesėdhjetė dele , domosdo kur kap tė pesdhjetat burri i zbardhet floku mė keq se i deleve. Gjashtėdhjetė dhelpra, nė moshėn gjashtėdhjetvjeēare nga qė ska forcė mė zė e bėnė dhelpėritė duke urdhėruar gjithandej si ti nuse shko nė arė, ti djalė prashit pemėt,ti ēupė mil lopėt. Shtatėdhjetė qėnė, ah nė kėtė moshė njeriu i gjorė bėhet sherret, grindet dhe me veten e tij si ai qeni nė zinxhir. Tetėdhjetė pula, them se nė tė tetėdhjetat njeriu kruset, bėhet si pulė e lagur. Nėntėdhjetė zogj, nėntėdhjetvjeēari nuk ka takat as tė hajė bukė, e ushqejnė si ushqehen zogjtė e detit. Njėqind vezė, kur vete njėqind vjeē bie nė shtrat i njori njeri dhe lėvizjet i bėnė aq tė ngathta si tė ketė nėpėr duar shportė me vezė. Kėto ishin pasha i madhėrishėm. Kėshtu them unė tė jetė.
Aliu u ngrit nė kėmbė duke i thėnė:
-Qerrata Gjikė, qenke shumė i zgjuar, ndėrroe fenė, bėhu mysliman, e do tė shikosh tė mirat si do tė vijnė, do tė japė shumė toka e male e kullota ku tė duash ti.
Pasi vuri re njė farė simpatie nga pashai pėr tė Gjika i kthehet nė fund tė fjalės.
-Pasha nuk mund ta bėj kėtė kėtė gjė, kam lindur Gjikė e Gjikė do tė vdes
-Mirė o Gjikė mirė,- i kthehet Aliu, -mė hyre nė zermėr me pėrgjigjet e tua, por do ta marėsh nė qafė atė fshat, do tė punojnė tokat e turqėve, do tė jenė bujq tė tyre.
Gjika erdhi nė fshat i shoqėruar nga ai qė e ēoi fillimisht nė Janinė Kito Miho dhe me krenarinė e ruajtjes sė besimit tė tė parėve. Nuk rrojti shumė pas kėsaj ngjarje tė bujshme, mosha e shkuar, vuajtjet, plagėt e mara nga ikja para kohe e shtatė djemėve tė tij nė betejėn e Zhulatit kishin lėnė gjurmė tė thella. Vdiq nė Piks dhe nė fshat erdhi i vdekur i rrethuar e i pėrcjellė me nder.
Marrė nga ZSH
Nga: Thodori Miho
Kush ishte kapedan Gjik Gjini? Ēu kujton seniciotėve e rrėzomasve ky emėr i ndritur qė vjen nga thellėsia e kaq e kaq viteve deri nė ditėt tona?! Kishte lindur nė vitin e largėt 1750. Gjik Gjini ishte pėr njė kohė tė gjatė kryeplaku i fshatit Senicė, tė cilin e thirri Ali pashė Tepelena nė sarajet e tij qė ndėrmjet tij tė kthente tėrė fshatin nė fenė islame e cila po e hidhte vallen hapur nėpėr Shqipėri. Ishte pranvera e vitit 1810 kur u gjend pėrballė luanit tė Epirit, tė atij burri qė kishte gjunjėzuar kaq e kaq krahina e qė kishte marė kaq e kaq kala si nė trojet shqiptare ashtu dhe nė ato greke duke u bėrė tmerr nė Ballkan e i njohur nė perandorinė turke tė asaj kohe nė Eropėn kristiane qė shikonte tek ai njė pengezė gati tė pakalueshme tė Portės sė Lartė. U nis i menduar por me mendjen top Gjika seē pėrgjigje do ti jepte pashait dinak atje nė qytetin e bardhė ndanė liqenit nė qendėr tė vilajetit nė Janinė. I dinte mirė historitė e tė tjerėve kur ishin ndodhur pėrpara tepelenlliut, dinte fundin e tyre tė tmerrshėm. E kishte biseduar gjerė e gjatė kėtė pėrgjigje me pleqėsinė e me gjithė burrat e shquar tė fshatit e mė tej. Pėrgjigja e vetme do tė ishte : jo dhe vetėm jo sikur tė shuheshin tė tėrė fshatshe nga mė i vogli tek mė plaku. I kujtohej fundi i keq i priftit tė Hormovės tė cilit Aliu i premtoi se do ta bėnte caush vetėm tė ndėrronte fenė duke e quajtur Caush Hormova, tė cilin e poqėn tė gjallė e mė pasė duke shkuar nė hell. Edhe nė ēastet e fundit ai se pranoi kushtin e Aliut duke u martirizuar. Nėpėr fshatra aty kėtu kėndohej njė kėngė pėr tė, dhe atij i vinin papushim ato vargje makabre me fjalėt helm tė pashait pėr fundin e Caushit, i cili ishte paralajmėrim i hidhur pėr tė tjerė e tė tjerė burra.
Ēaush bej Ēaush Hormova,
Dhjamė e dyllė tė kullova
Dhe nė hell qė tė shkova...
Dot besėn sta ndėrrova
Fillimisht e dinte dhe e kishte tė qartė se do ta mernin me tė mirė e mė tė butė pastaj do tė pėrdornin kėrbaēin. Dihej mirė praktika dhe dredhitė e hiletė e Aliut, por Gjika ishte pregatitur edhe pėr njė fund sido tė ishte ai, ndoshta edhe mė zi se Caushi i Hormovės. Tre muaj ndejti Gjika nė Janinė duke e turturuar barbarisht deri dhe tej futja nė gropėn e gėlqeres sė pashuar dhe nuk pranoi tė ndrronte fenė. Aliu se vrau, por i ēuditur me vetmohimin e Gjikės i tha tė shkonte, por kjo kokėfortėsi do ta merte mė qafė Senicėn se do ta hanin tė gjallė turqit. Lėnia lirė nga pashai i Janinės ndikoi dhe zgjuarsia e tij siē tregohet ende nė popull. Tregojnė se njė ditė prej ditėsh i kishin nxjerrė tė burgosurit e kalasė burg tė Janinės nė diell. Nė njė prej bedenave qėndronte kryeneē ashtu siē njihej Aliu i tmerrshėm. Pasi thithi njė herė nargjilenė Aliu u ngrit nga froni apo divani ku e kishin ēuar dhe ju drejtua tė burgosurėve qė beheshin me qindra:
-Hė jezitėr, ēna thoni, mirė ia kaloni kėtu, patjetėr mirė, mė mirė kėtu se tė vdekur, mė mirė kėtu se sa nė hell, mė mirė kėtu se nė fund tė liqenit. Pasi u soll disa herė vėrdallė duke i kundruar tė burgosurit me radhė ku shumė syresh prej tyre i njihte me emėr qė nė kohė tė kaēakllėkut tė tij foli:
-Kush mi zbėrthenė kėto fjalė do ta lė tė lirė, do ti jap pasuri, por edhe me njė kiusht kush ėshtė i krishterė tė ndėrri fenė.
Kemi dhjetė nishanė, njėzet dyfeqe, tridhjetė ujqėr, dyzet kandarė,
pesėdhjetė dele, gjashtėdhjetė dhelpra, shtatėdhjetė qėnė, tetėdhjetė pula, nėntėdhjetė zogj, dhe e mbyllim me njėqind vezė.
Pėr ca ēaste ra njė heshtje e thellė, njė heshtje varri. Atė heshtje tė rėndė e theu zėri burrėror i Gjikė Gjinit tė Senicės, i thirrur nga pashai pėr ndėrrimin e fesė dy muaj mė parė.
-Pasha i madh, di unė ti zgjidh fjalėt e tua.
-Hė! Tu zgjidh gjuha, mirė, mirė merreni nė saraje tė mi shkoqit atje. Aliu iku dhe pas disa orėsh pasi u la dhe u ndėrrua Gjikėn e paraqitėn tė dėrguarit e pashait para tė madhėrishmit Ali. Pasi u rehatua pėrballė vezirit Gjika tashmė mė i qetė e mė me kurajo u pėrgjigj:
Dhjetė nishanė, nėnkuptojmė se fėmija kur mbush dhjetė vjeē merr njė njė shkop nė dorė , e bėnė si pushkė, merr nishan e thotė tė vrava. Njėzet dyfeqe, atėhere kur djali shkon njėzet vjeē ėshtė i zoti i vėrtet i pushkės, vete nizam mer hakun e dajos a tė xhaxhait. Tridhjetė ujqėr me sa kuptoj unė pa s tė njėzetave deri nė tridhjetė djali martohet, blen tokė, bagėti me n jė fjalė ka forcėn e tridhjet ujqėrve. Dyzet kandar, ah aty burri fillon thyerjen dhe nga tė anojė kandari pastaj o do bėhet plak e me mjekėrr o do na lėrė shėnden(jeta mesatare atėhere ishte tek tė dyzezat). Pesėdhjetė dele , domosdo kur kap tė pesdhjetat burri i zbardhet floku mė keq se i deleve. Gjashtėdhjetė dhelpra, nė moshėn gjashtėdhjetvjeēare nga qė ska forcė mė zė e bėnė dhelpėritė duke urdhėruar gjithandej si ti nuse shko nė arė, ti djalė prashit pemėt,ti ēupė mil lopėt. Shtatėdhjetė qėnė, ah nė kėtė moshė njeriu i gjorė bėhet sherret, grindet dhe me veten e tij si ai qeni nė zinxhir. Tetėdhjetė pula, them se nė tė tetėdhjetat njeriu kruset, bėhet si pulė e lagur. Nėntėdhjetė zogj, nėntėdhjetvjeēari nuk ka takat as tė hajė bukė, e ushqejnė si ushqehen zogjtė e detit. Njėqind vezė, kur vete njėqind vjeē bie nė shtrat i njori njeri dhe lėvizjet i bėnė aq tė ngathta si tė ketė nėpėr duar shportė me vezė. Kėto ishin pasha i madhėrishėm. Kėshtu them unė tė jetė.
Aliu u ngrit nė kėmbė duke i thėnė:
-Qerrata Gjikė, qenke shumė i zgjuar, ndėrroe fenė, bėhu mysliman, e do tė shikosh tė mirat si do tė vijnė, do tė japė shumė toka e male e kullota ku tė duash ti.
Pasi vuri re njė farė simpatie nga pashai pėr tė Gjika i kthehet nė fund tė fjalės.
-Pasha nuk mund ta bėj kėtė kėtė gjė, kam lindur Gjikė e Gjikė do tė vdes
-Mirė o Gjikė mirė,- i kthehet Aliu, -mė hyre nė zermėr me pėrgjigjet e tua, por do ta marėsh nė qafė atė fshat, do tė punojnė tokat e turqėve, do tė jenė bujq tė tyre.
Gjika erdhi nė fshat i shoqėruar nga ai qė e ēoi fillimisht nė Janinė Kito Miho dhe me krenarinė e ruajtjes sė besimit tė tė parėve. Nuk rrojti shumė pas kėsaj ngjarje tė bujshme, mosha e shkuar, vuajtjet, plagėt e mara nga ikja para kohe e shtatė djemėve tė tij nė betejėn e Zhulatit kishin lėnė gjurmė tė thella. Vdiq nė Piks dhe nė fshat erdhi i vdekur i rrethuar e i pėrcjellė me nder.
Marrė nga ZSH