Shpat
02-09-11, 10:50
Pushtimi turk i pare nga nje kendveshtrim psikologjik
Fahri Xharra
Shqiptarėt e fillimshekullit 14-tė ishin ende flokėbardhė, shtatgjatė, shtathedhur dhe sykaltėr, sygjelbėr, sylarmė, kur turqit trupshkurtėr, flokėzinj, mustaqezinj, lėkurė tė murrmė, me forcėn e armės i pushtuan viset tona. Pushtuesi ėshtė pushtues, gjithmonė i njėjtė, synon skllavėrimin, rrjepjen e pasurisė humbjen e gjuhės sė vendit tė pushtuar, asimilimin e popullsisė sė atij vendi. Ballafaqimi i turqve me njė racė tė bardhė tė shqiptarėve, kėrkoi edhe metoda tė ndryshme tė cilat nė planin afatgjatė do tė bėnin ndėrrimin e kėsaj race. Planet e tyre kishin edhe qėllimin tjetėr, pėrmirėsimin e racės sė tyre aziatike.
Rrėmbimi me dhunė i tė rinjve dhe dėrgimi i tyre nė Azi, martesat e dhunshme, ndėrrimi i fesė, ishin metoda tė dhunės pėr interesat e tyre, por u pėrdorėn edhe metoda psiko-sociale, tė cilat mbijetuan shumė gjatė gati edhe nė ditėt tona. Pėrderisa turku i rekomandonte ato, me kalimin e shekujve ato u ngulitėn nė vetėdijen e shqiptarėve myslimanė, metoda tė cilat me ndėrrimet tjera edhe ato u futėn
nė psikikėn tonė.
Syri mavi- Me kalimin e kohės ndėr shqiptarė u krijua bindja se pėr ēdo tė keqe qė ndodhte nė familje apo tė individi, fajtor ishte syri mavi. Fajėsohej takimi me njė sykaltėr apo me njė sylarosh. Nėnat frikėsoheshin qė tė porsalindurin tia tregonin ndonjė symavihi, dhe lutnin Zotin qė tė porsalindurin kurrė tė mos e shihte sykeqi (sykaltri). Shkruheshin hajmalia dhe viheshin rruza tė kaltra mbi veshjet fėmijėrore, qė Zoti t`i shpėtojė ata.
Merrni me mend ēfarė hendikepi natyror ishte tė kesh sy tė kaltėr, sy tė gjelbėr apo larosh. Frika ishte shumė e madhe se pėrse vallė, unė tė jem shkaktar i ndonjė tė keqeje qė mund t`i ndodhte dikujt nga ngjyra e syve tė mijė (sykaltėr sy iliri). Gjeneratė pas gjenerate pėrcillej porosia tė ruajt Zoti nga syligu (sy kaltri). Njerėzit dėshironin tė kenė pėr martesė me mė ėndje njė syzi, flokėzi se ata nuk sillnin tė liga. Filluan tė krijoheshin oda pėr syzinj si ulliri (i zi), flokėzi si fleta e korbit, vetullzi si harku i krahut tė dallėndyshes .Urrejtje dhe frikė nga vetvetja.!
Edhe nė ditėt e sodit i gjen shenjat mbrojtėse nėpėr shtėpia, tė varura po me atė qėllim qė na i kishte porositur turku: Ruana zot nga syri i keq (sykaltri, sygjelbri, sylarmi )! Por, fatbardhėsisht e tėrė shoqėria shqiptare nuk ėshtė vetėm bardh e zi, vajzat e reja sot ēmenden pas sykaltėrve, kurse djalėria po ashtu ēmendet pas vajzave me sy bojėqielli.
Leshkuqi- Ne shqiptarėt e patėm nderin tė robėrohemi pėr mbi pesė shekuj nga Perandoria Osmane, e ēka ėshtė mė keq, qė edhe sot sillemi me vese tė trashėguara nga ata. Kur u trash feja, ne shqiptarėt ramė nė kurthin e metodave shumė tė sofistikuara psiko-sociale: tė urrejtės sė vetvetes. Njė popull lėkurėbardhė siē ishim, njė popull flokėverdhė siē ishim, normalisht qė nė mesin tonė kishte edhe njerėz me flokė tė kuq, dhe e filluam urrejtjen ndaj tyre si hasmi i pejgamberit.
Osmanėt na e mėsuan metodėn e injorimit, pėrēmimit, linēimit dhe urrejtjes ndaj leshkuqeve . Vetėm paramendoni, para disa dhjetėvjetėsheve apo shekujve mė parė, kur besimi nė tė kota ishte shumė mė madh ēdo tė thoshte tė kesh njė fėmijė leshkuq. Paramendoni se si ėshtė sjellė rrethi me njė leshkuq. Ēfarė komplekse janė krijuar. E pse ? Vetėm pse ishin apo janė trashėgimtarė tė njė race tė pastėr ILIRE.
Mė kujtohet leshkuqi, shoku i im nga fėmijėria, i cili ishte shumė inteligjent, e i hijshėm, por ai nuk e kishte as mė tė voglin guxim tė ekspozohej nė shoqėri, sepse menjėherė pasonin ofendimet pėr leshkuqin, hasmin e pejgamberit. Sikurse integrimi nė shoqėri, ashtu edhe martesa ka qenė njė problem i madh. Tė ishe hasmi i pejgamberit s`ishte aq lehtė, sepse automatikisht i kishe edhe sytė e mavitė, pra i padėshiruari i shumėfishtė i rrethit.
Edhe sot mė vjen tė ēuditėm, se si gjatė shekujve nuk gjendej asnjė prijės fetar mysliman qė tė pėrgėnjeshtronte kėto tė pavėrteta pėr sykaltrin dhe flokėkuqin, dhe ta ēlironin popullin nga metodat mė tė vrazhda psiko-shkatėrruese tė pushtuesit, tė jetėsuara me aq pėrkushtim nė popullin tonė, se qeniet e lindura me sy tė kaltėr e lesh tė kuq janė tė barabartė me leshrat ngjyrė tjetėr dhe ngjyrat tjera tė syve si pjellė e perėndisė.
Kisha folur edhe pėr njė tė keqe tė rrėnjosur nė popullin tonė, nga pushtuesit tanė. Qeshja pak mė e gjatė e me zė nė ahengje, gazmende, ndenja apo takime tė rastit gjithmonė ndillte frikė. Ēdoherė luteshim qė ky gaz, kjo e qeshur tė mos i paraprijė ndonjė tė keqeje. Ishte e rrėnjosur pra edhe frika e tė qenit mirė. Pra, nuk guxonim as tė lindnim, e as tė jetonim atė qė tė parėt na e kishin lėnė.
Fahri Xharra
Shqiptarėt e fillimshekullit 14-tė ishin ende flokėbardhė, shtatgjatė, shtathedhur dhe sykaltėr, sygjelbėr, sylarmė, kur turqit trupshkurtėr, flokėzinj, mustaqezinj, lėkurė tė murrmė, me forcėn e armės i pushtuan viset tona. Pushtuesi ėshtė pushtues, gjithmonė i njėjtė, synon skllavėrimin, rrjepjen e pasurisė humbjen e gjuhės sė vendit tė pushtuar, asimilimin e popullsisė sė atij vendi. Ballafaqimi i turqve me njė racė tė bardhė tė shqiptarėve, kėrkoi edhe metoda tė ndryshme tė cilat nė planin afatgjatė do tė bėnin ndėrrimin e kėsaj race. Planet e tyre kishin edhe qėllimin tjetėr, pėrmirėsimin e racės sė tyre aziatike.
Rrėmbimi me dhunė i tė rinjve dhe dėrgimi i tyre nė Azi, martesat e dhunshme, ndėrrimi i fesė, ishin metoda tė dhunės pėr interesat e tyre, por u pėrdorėn edhe metoda psiko-sociale, tė cilat mbijetuan shumė gjatė gati edhe nė ditėt tona. Pėrderisa turku i rekomandonte ato, me kalimin e shekujve ato u ngulitėn nė vetėdijen e shqiptarėve myslimanė, metoda tė cilat me ndėrrimet tjera edhe ato u futėn
nė psikikėn tonė.
Syri mavi- Me kalimin e kohės ndėr shqiptarė u krijua bindja se pėr ēdo tė keqe qė ndodhte nė familje apo tė individi, fajtor ishte syri mavi. Fajėsohej takimi me njė sykaltėr apo me njė sylarosh. Nėnat frikėsoheshin qė tė porsalindurin tia tregonin ndonjė symavihi, dhe lutnin Zotin qė tė porsalindurin kurrė tė mos e shihte sykeqi (sykaltri). Shkruheshin hajmalia dhe viheshin rruza tė kaltra mbi veshjet fėmijėrore, qė Zoti t`i shpėtojė ata.
Merrni me mend ēfarė hendikepi natyror ishte tė kesh sy tė kaltėr, sy tė gjelbėr apo larosh. Frika ishte shumė e madhe se pėrse vallė, unė tė jem shkaktar i ndonjė tė keqeje qė mund t`i ndodhte dikujt nga ngjyra e syve tė mijė (sykaltėr sy iliri). Gjeneratė pas gjenerate pėrcillej porosia tė ruajt Zoti nga syligu (sy kaltri). Njerėzit dėshironin tė kenė pėr martesė me mė ėndje njė syzi, flokėzi se ata nuk sillnin tė liga. Filluan tė krijoheshin oda pėr syzinj si ulliri (i zi), flokėzi si fleta e korbit, vetullzi si harku i krahut tė dallėndyshes .Urrejtje dhe frikė nga vetvetja.!
Edhe nė ditėt e sodit i gjen shenjat mbrojtėse nėpėr shtėpia, tė varura po me atė qėllim qė na i kishte porositur turku: Ruana zot nga syri i keq (sykaltri, sygjelbri, sylarmi )! Por, fatbardhėsisht e tėrė shoqėria shqiptare nuk ėshtė vetėm bardh e zi, vajzat e reja sot ēmenden pas sykaltėrve, kurse djalėria po ashtu ēmendet pas vajzave me sy bojėqielli.
Leshkuqi- Ne shqiptarėt e patėm nderin tė robėrohemi pėr mbi pesė shekuj nga Perandoria Osmane, e ēka ėshtė mė keq, qė edhe sot sillemi me vese tė trashėguara nga ata. Kur u trash feja, ne shqiptarėt ramė nė kurthin e metodave shumė tė sofistikuara psiko-sociale: tė urrejtės sė vetvetes. Njė popull lėkurėbardhė siē ishim, njė popull flokėverdhė siē ishim, normalisht qė nė mesin tonė kishte edhe njerėz me flokė tė kuq, dhe e filluam urrejtjen ndaj tyre si hasmi i pejgamberit.
Osmanėt na e mėsuan metodėn e injorimit, pėrēmimit, linēimit dhe urrejtjes ndaj leshkuqeve . Vetėm paramendoni, para disa dhjetėvjetėsheve apo shekujve mė parė, kur besimi nė tė kota ishte shumė mė madh ēdo tė thoshte tė kesh njė fėmijė leshkuq. Paramendoni se si ėshtė sjellė rrethi me njė leshkuq. Ēfarė komplekse janė krijuar. E pse ? Vetėm pse ishin apo janė trashėgimtarė tė njė race tė pastėr ILIRE.
Mė kujtohet leshkuqi, shoku i im nga fėmijėria, i cili ishte shumė inteligjent, e i hijshėm, por ai nuk e kishte as mė tė voglin guxim tė ekspozohej nė shoqėri, sepse menjėherė pasonin ofendimet pėr leshkuqin, hasmin e pejgamberit. Sikurse integrimi nė shoqėri, ashtu edhe martesa ka qenė njė problem i madh. Tė ishe hasmi i pejgamberit s`ishte aq lehtė, sepse automatikisht i kishe edhe sytė e mavitė, pra i padėshiruari i shumėfishtė i rrethit.
Edhe sot mė vjen tė ēuditėm, se si gjatė shekujve nuk gjendej asnjė prijės fetar mysliman qė tė pėrgėnjeshtronte kėto tė pavėrteta pėr sykaltrin dhe flokėkuqin, dhe ta ēlironin popullin nga metodat mė tė vrazhda psiko-shkatėrruese tė pushtuesit, tė jetėsuara me aq pėrkushtim nė popullin tonė, se qeniet e lindura me sy tė kaltėr e lesh tė kuq janė tė barabartė me leshrat ngjyrė tjetėr dhe ngjyrat tjera tė syve si pjellė e perėndisė.
Kisha folur edhe pėr njė tė keqe tė rrėnjosur nė popullin tonė, nga pushtuesit tanė. Qeshja pak mė e gjatė e me zė nė ahengje, gazmende, ndenja apo takime tė rastit gjithmonė ndillte frikė. Ēdoherė luteshim qė ky gaz, kjo e qeshur tė mos i paraprijė ndonjė tė keqeje. Ishte e rrėnjosur pra edhe frika e tė qenit mirė. Pra, nuk guxonim as tė lindnim, e as tė jetonim atė qė tė parėt na e kishin lėnė.