Zero Cool
15-10-11, 17:34
http://a5.sphotos.ak.fbcdn.net/hphotos-ak-ash4/300287_287602194603119_100000600235873_1164121_153 0724117_n.jpg
1.1/Kryengritja e Dibrės... Njė rol tė veēantė nė organizimin e kryengritjes shqiptare luajtėn Elez Isufi,Ramadan Zaskoci,Qazim Lika etj,tė cilėt gjatė verės 1913 e deri nė gjysmėn e parė tė shtatorit u morėn nė mėnyrė intenzive me pėrgaditjen e saj,ndėrkohė qė ky aktivitet ra shpejt nė sy tė pushtetit serb.Kėshtu,komandanti i garnizonit tė Oroshit,kapiteni Vukotiq nė mesin e qershorit 1913,i dėrgonte njė raport majorit Leovac nė Lumė(nė Vasije),me tė cilin e njoftonte se ishte vėnė nė lidhje me disa mercenarė shqiptarė,tė cilėt mund tė eliminonin kėta krerė tė rrezikshėm.Komanda serbe nė Lumė,mė 26 qershor 1913,pėr kėtė informacion,vuri nė dijeni komandėn supreme nė Kosovė,duke theksuar se:"Ndėrprerja e veprimtarisė dhe e ndikimit tė kėtyre krerėve kishte rėndėsi pėr pushtetin serb,jo vetėm pėr kėto kohė tė vėshtira,por edhe pėr tė ardhmen".Ndonėse,majori Leovac kishte kėrkuar qė pėr kokat e kėtyre krerėve dhe shumė tė tjerėve,tė paguheshin nga 1000-1200 dinarė,nė njė pėrgjigje tė nėnshkruar mė 8 korrik,nga Nikolla Pashiqi,ndėr tė tjera thuhet:"Meqė njerėzit e pėrmendur janė tė njohur si kriminelė...ndaj tyre duhet vepruar sipas ligjit.nė qoftė se duhen para,ato tė merren nga kreditet ushtarake".6 Gjithashtu mė 24 gusht 1913,inspektori i policisė sė Shkupit njoftonte komandėn supreme serbe se Elez Isufi...gjendej nė Dardhė dhe i ftonte shqiptarėt pėr kryengritje.Prandaj propozonte shkatėrrimin e fshatrave Reē,Dardhė,Kalis,prej nga vepronin tė gjitha grupet e armatosura nė Dibėr e gjetiu.Sė kėndejmi ai kėrkonte qė aradha e sigurimit nė Zhirovnicė tė pėrforcohej edhe me njė ēetė 7pėr tė eliminuar krerėt shqiptarė.Nė historiografinė shqiptare deri mė sot ėshtė thėnė se kryengritja shqiptare e vitit 1913 ka filluar mė 20 shtator nė Dibėr,ndėrkohė qė sipas njė raporti tė Kryetarit tė ēarkut(naēallnikut) tė Dibrės N.ēirkoviq,dėrguar mė 8 tetor 1913 Qeverisė serbe nė Beograd, saktėsohet se kryengritja ka filluar nė fillim tė shtatorit 1913.T'i referohemi kėtij raporti. Naēallniku i Dibrės N.ēirkoviq nė raportin e tij tė gjatė,thotė se:"Mė 1 shtator 1913,shqiptarėt kishin filluar pėr t'i nxitur pararojet tona afėr Pogradecit.Mė 3 shtator nė mes tė pozitave dhe tė fshatit Rinakaj,shqiptarėt sulmuan patrullėn serbe dhe me atė rast njė ushtarė e varėn dhe njė e plagosėn.Pėr kėtė ėshtė lajmaruar inspektori nė Shkup.Mė 4 shtator ėshtė dhėnė urdhėresa qė tė lėshohen pozitat e largėta dhe ushtria tė tėrhiqet afėr kufirit tė paraparė me Konferencėn e Londrės.Mė 5 shtator u bė proklamata e aneksimit tė Dibrės...Mė 7 shtator,njė njėsi e fortė shqiptare e kishte sulmuar pararojėn serbe te ura e Arasit.Ajo e shpėrndau atė dhe kishte kaluar nė anėn e djathtė tė Lumit Dri(pėr kėtė e kam lajmėruar inspektorin nė Shkup).Mė 8 shtator,shqiptarėt me forca tė mėdha e sulmuan Peshkopinė dhe atė sulm e morėn nė orėn 6 tė mėngjesit.Naēallniku i rrethit vėrteton se nė luftime ishin rreth 1200 shqiptarė...Prej Peshkopisė shqiptarėt kryengritės janė orientuar nė dy drejtime:njėri kah Dibra,ndėrsa orientimi tjetėr kah Zherovnica.Naēallniku i rrethit nė ato rethana lajmėron se ai sulm ishte i tillė sa qė ai s'ka mundur as teshat e veta pėr t'i veshur.Prandaj,nė Peshkopi i ka mbetur e tėrė arkiva me shifra...Njėsia shqiptare qė ka qenė nė front kah Zherovnica aty-kėtu i ka shkatėrruar ēetat tona(serbe),ndėrsa nė orėn 8 nė mbrėmje ishte nė maje tė Zherovnicės.Nė Zherovnicė shqiptarėt hyjnė nė ora 9 tė mėngjesit(e ēliruan-sh.B).udhėheqėsi i njėsisė sė tyre i drejtonte 300 veta.Me kėto forca udhėhiqnin Maliq Kroqishta,ndėrsa me 350 tė tjerė udhėhiqte Halil Kaloshi prej Dibrės sė Poshtme.Njėsia tjetėr qė e ndiqte ushtrinė tonė nė drejtim tė Dibrės mė 9 shtator 1913,nė mėngjes ishte nja 10 km.larg prej Dibrės(pėr kėtė e kam lajmėruar inspektorin nė Shkup).Sipas marrėveshjes sė lidhur me komandantin e Regjimentit XIX nė Dibėr,Dibra nuk ka guxuar tė lėshohet pa luftė,prandaj unė menjėherė i kam dhėnė disa udhėzime qė nė qytet tė sigurohet rendi dhe sė bashku mė nėnpunės tė lėshohet qyteti vetėm atėherė kur ushtria tė tėrhiqet...Rreth orės 10 e 30 minuta(mė 9 shtator-Sh.B) lufta zhvillohet nė qytet,asisoji qė plumbat kishin filluar tė bien edhe nė zyrėn e naēallnikut.Nė orėn 11 paradreke ushtria kishte filluar tė tėrhiqet...Nė anėn tjetėr,qėtetarėt shqiptarė na sulmonin,si prej dritareve,ashtu edhe prej dyerėve,ashtu qė nuk kemi mundur as sytė t'i hapim prej zjarrit tė pushkėve dhe me vėshtirėsi tė madhe e kemi shpėtuar kokėn.Aq ka pasur plumba saqė me rastin e hypjes nė kalė,njė plumb e ka goditur mbrojtėsin dhe ai ka vdekur nė vend...saktėsisht nė ora 12 nė mesditė Dibra kishte rėnė nė duart e shqiptarėve.Sipas tė dhėnave nė ballė tė kryengritėsve shqiptarė ishinudhėheqėsit:Elez Isufi dhe Mersim Dema si komandantė tė pėrgjithshėm.Ndėrsa si udhėheqės mė tė ulėt kishin qenė:Selman Alia,Alil Kaloshi,Haxhi Lani kaloshi.Ėshtė biseduar edhe pėr ardhjen e Isa Boletinit nė dibėr,por askush nuk din asgjė pėr tė,fakt ky qė flet se nuk ka ardhur fare.Lidhur me kėtė posa shqiptarėt kishin hėrė nė qytet,njė pjesė kishte mbetur aty,ndėrsa pjesa tjetėr e ka vazhduar luftėn kundėr ushtrisė sonė.8 Atė ditė kryengritėsit shqiptarė tė drejtuar nga Elez Isufi dhe prijėsit tjerė popullor:Sefedin Pustina,Selman Alia,Haxhi Llani Kaloshi,Isuf Xhelili,Mersim Dema,Iljaz Hoxha,Haziz Lila,Elez Koēi,sheh Sula,Dan Cami etj,organizuan sulmin e mėtejshėm tė ndarė nė disa kolona si nė drejtim tė Strugės e Ohrit,tė Mavrovės e Gostivarit.Dhe nga betejat e njėpasnjėshme luftėtarėt shqiptarė ēliruan:Gostivarin,Tetovėn,Strugėn,Ohrin...ndėrsa forcat serbe u tėrhoqėn me shpejtėsi duke lėnė 1000 ushtarė tė vrarė,300 ushtarė u zunė rob si dhe u kapėn 12 topa e materiale tjera tė shumta luftarake.9 Pas ēlirimit tė kėtyre krahinave shqiptare kryengritėsit ngritėn administratėn nė qytete e fshatra.Naēallniku N.ēirkoviq nė raportin e tij,dėrguar autoriteteve qeveritare nė Beograd thekson se:"Me tė hyrė tė kryengritėsve nė qytet(Dibėr-Sh.B)beglerėt e kėtushėm menjėherė e formuan qeverinė:Sefejdin Pustina,Rizah Begu, dhe Sheih Latifi,ku pėr kryetar tė asaj qeverie ėshtė zgjedhur:Sejfedin Pustina." Z.ēirkoviq tregon edhe pėr mirėsjelljen e kryengritėsve shqiptarė ndaj ushtarėve serb,tė plagosurve dhe tė zėnė robėr.Ai shkruan:"Shqiptarėt menjėherė e rregulluan telefonin nė mes tė Peshkopisė dhe Dibrės,e vėjnė nė pėrdorim aparatin qė nuk pėrdoret nė ushtrinė tonė.Menjėherė e themeluan spitalin dhe filluan pėr t'i shėruar tė plagosurit tanė(serbėt).Shqiptarėt ndaj tė plagosurve dhe tė zėnėve robėr janė sjellė me njė korrektėsi humane..."10,ndėrkohė qė krejtė ndryshe do tė sillen ushtarėt serbė me popullsinė e pambrojtur,me gratė dhe fėmijėt,qė i therėn me bajoneta dhe i dogjėn tė gjallė nė zjarr!!
1.1/Kryengritja e Dibrės... Njė rol tė veēantė nė organizimin e kryengritjes shqiptare luajtėn Elez Isufi,Ramadan Zaskoci,Qazim Lika etj,tė cilėt gjatė verės 1913 e deri nė gjysmėn e parė tė shtatorit u morėn nė mėnyrė intenzive me pėrgaditjen e saj,ndėrkohė qė ky aktivitet ra shpejt nė sy tė pushtetit serb.Kėshtu,komandanti i garnizonit tė Oroshit,kapiteni Vukotiq nė mesin e qershorit 1913,i dėrgonte njė raport majorit Leovac nė Lumė(nė Vasije),me tė cilin e njoftonte se ishte vėnė nė lidhje me disa mercenarė shqiptarė,tė cilėt mund tė eliminonin kėta krerė tė rrezikshėm.Komanda serbe nė Lumė,mė 26 qershor 1913,pėr kėtė informacion,vuri nė dijeni komandėn supreme nė Kosovė,duke theksuar se:"Ndėrprerja e veprimtarisė dhe e ndikimit tė kėtyre krerėve kishte rėndėsi pėr pushtetin serb,jo vetėm pėr kėto kohė tė vėshtira,por edhe pėr tė ardhmen".Ndonėse,majori Leovac kishte kėrkuar qė pėr kokat e kėtyre krerėve dhe shumė tė tjerėve,tė paguheshin nga 1000-1200 dinarė,nė njė pėrgjigje tė nėnshkruar mė 8 korrik,nga Nikolla Pashiqi,ndėr tė tjera thuhet:"Meqė njerėzit e pėrmendur janė tė njohur si kriminelė...ndaj tyre duhet vepruar sipas ligjit.nė qoftė se duhen para,ato tė merren nga kreditet ushtarake".6 Gjithashtu mė 24 gusht 1913,inspektori i policisė sė Shkupit njoftonte komandėn supreme serbe se Elez Isufi...gjendej nė Dardhė dhe i ftonte shqiptarėt pėr kryengritje.Prandaj propozonte shkatėrrimin e fshatrave Reē,Dardhė,Kalis,prej nga vepronin tė gjitha grupet e armatosura nė Dibėr e gjetiu.Sė kėndejmi ai kėrkonte qė aradha e sigurimit nė Zhirovnicė tė pėrforcohej edhe me njė ēetė 7pėr tė eliminuar krerėt shqiptarė.Nė historiografinė shqiptare deri mė sot ėshtė thėnė se kryengritja shqiptare e vitit 1913 ka filluar mė 20 shtator nė Dibėr,ndėrkohė qė sipas njė raporti tė Kryetarit tė ēarkut(naēallnikut) tė Dibrės N.ēirkoviq,dėrguar mė 8 tetor 1913 Qeverisė serbe nė Beograd, saktėsohet se kryengritja ka filluar nė fillim tė shtatorit 1913.T'i referohemi kėtij raporti. Naēallniku i Dibrės N.ēirkoviq nė raportin e tij tė gjatė,thotė se:"Mė 1 shtator 1913,shqiptarėt kishin filluar pėr t'i nxitur pararojet tona afėr Pogradecit.Mė 3 shtator nė mes tė pozitave dhe tė fshatit Rinakaj,shqiptarėt sulmuan patrullėn serbe dhe me atė rast njė ushtarė e varėn dhe njė e plagosėn.Pėr kėtė ėshtė lajmaruar inspektori nė Shkup.Mė 4 shtator ėshtė dhėnė urdhėresa qė tė lėshohen pozitat e largėta dhe ushtria tė tėrhiqet afėr kufirit tė paraparė me Konferencėn e Londrės.Mė 5 shtator u bė proklamata e aneksimit tė Dibrės...Mė 7 shtator,njė njėsi e fortė shqiptare e kishte sulmuar pararojėn serbe te ura e Arasit.Ajo e shpėrndau atė dhe kishte kaluar nė anėn e djathtė tė Lumit Dri(pėr kėtė e kam lajmėruar inspektorin nė Shkup).Mė 8 shtator,shqiptarėt me forca tė mėdha e sulmuan Peshkopinė dhe atė sulm e morėn nė orėn 6 tė mėngjesit.Naēallniku i rrethit vėrteton se nė luftime ishin rreth 1200 shqiptarė...Prej Peshkopisė shqiptarėt kryengritės janė orientuar nė dy drejtime:njėri kah Dibra,ndėrsa orientimi tjetėr kah Zherovnica.Naēallniku i rrethit nė ato rethana lajmėron se ai sulm ishte i tillė sa qė ai s'ka mundur as teshat e veta pėr t'i veshur.Prandaj,nė Peshkopi i ka mbetur e tėrė arkiva me shifra...Njėsia shqiptare qė ka qenė nė front kah Zherovnica aty-kėtu i ka shkatėrruar ēetat tona(serbe),ndėrsa nė orėn 8 nė mbrėmje ishte nė maje tė Zherovnicės.Nė Zherovnicė shqiptarėt hyjnė nė ora 9 tė mėngjesit(e ēliruan-sh.B).udhėheqėsi i njėsisė sė tyre i drejtonte 300 veta.Me kėto forca udhėhiqnin Maliq Kroqishta,ndėrsa me 350 tė tjerė udhėhiqte Halil Kaloshi prej Dibrės sė Poshtme.Njėsia tjetėr qė e ndiqte ushtrinė tonė nė drejtim tė Dibrės mė 9 shtator 1913,nė mėngjes ishte nja 10 km.larg prej Dibrės(pėr kėtė e kam lajmėruar inspektorin nė Shkup).Sipas marrėveshjes sė lidhur me komandantin e Regjimentit XIX nė Dibėr,Dibra nuk ka guxuar tė lėshohet pa luftė,prandaj unė menjėherė i kam dhėnė disa udhėzime qė nė qytet tė sigurohet rendi dhe sė bashku mė nėnpunės tė lėshohet qyteti vetėm atėherė kur ushtria tė tėrhiqet...Rreth orės 10 e 30 minuta(mė 9 shtator-Sh.B) lufta zhvillohet nė qytet,asisoji qė plumbat kishin filluar tė bien edhe nė zyrėn e naēallnikut.Nė orėn 11 paradreke ushtria kishte filluar tė tėrhiqet...Nė anėn tjetėr,qėtetarėt shqiptarė na sulmonin,si prej dritareve,ashtu edhe prej dyerėve,ashtu qė nuk kemi mundur as sytė t'i hapim prej zjarrit tė pushkėve dhe me vėshtirėsi tė madhe e kemi shpėtuar kokėn.Aq ka pasur plumba saqė me rastin e hypjes nė kalė,njė plumb e ka goditur mbrojtėsin dhe ai ka vdekur nė vend...saktėsisht nė ora 12 nė mesditė Dibra kishte rėnė nė duart e shqiptarėve.Sipas tė dhėnave nė ballė tė kryengritėsve shqiptarė ishinudhėheqėsit:Elez Isufi dhe Mersim Dema si komandantė tė pėrgjithshėm.Ndėrsa si udhėheqės mė tė ulėt kishin qenė:Selman Alia,Alil Kaloshi,Haxhi Lani kaloshi.Ėshtė biseduar edhe pėr ardhjen e Isa Boletinit nė dibėr,por askush nuk din asgjė pėr tė,fakt ky qė flet se nuk ka ardhur fare.Lidhur me kėtė posa shqiptarėt kishin hėrė nė qytet,njė pjesė kishte mbetur aty,ndėrsa pjesa tjetėr e ka vazhduar luftėn kundėr ushtrisė sonė.8 Atė ditė kryengritėsit shqiptarė tė drejtuar nga Elez Isufi dhe prijėsit tjerė popullor:Sefedin Pustina,Selman Alia,Haxhi Llani Kaloshi,Isuf Xhelili,Mersim Dema,Iljaz Hoxha,Haziz Lila,Elez Koēi,sheh Sula,Dan Cami etj,organizuan sulmin e mėtejshėm tė ndarė nė disa kolona si nė drejtim tė Strugės e Ohrit,tė Mavrovės e Gostivarit.Dhe nga betejat e njėpasnjėshme luftėtarėt shqiptarė ēliruan:Gostivarin,Tetovėn,Strugėn,Ohrin...ndėrsa forcat serbe u tėrhoqėn me shpejtėsi duke lėnė 1000 ushtarė tė vrarė,300 ushtarė u zunė rob si dhe u kapėn 12 topa e materiale tjera tė shumta luftarake.9 Pas ēlirimit tė kėtyre krahinave shqiptare kryengritėsit ngritėn administratėn nė qytete e fshatra.Naēallniku N.ēirkoviq nė raportin e tij,dėrguar autoriteteve qeveritare nė Beograd thekson se:"Me tė hyrė tė kryengritėsve nė qytet(Dibėr-Sh.B)beglerėt e kėtushėm menjėherė e formuan qeverinė:Sefejdin Pustina,Rizah Begu, dhe Sheih Latifi,ku pėr kryetar tė asaj qeverie ėshtė zgjedhur:Sejfedin Pustina." Z.ēirkoviq tregon edhe pėr mirėsjelljen e kryengritėsve shqiptarė ndaj ushtarėve serb,tė plagosurve dhe tė zėnė robėr.Ai shkruan:"Shqiptarėt menjėherė e rregulluan telefonin nė mes tė Peshkopisė dhe Dibrės,e vėjnė nė pėrdorim aparatin qė nuk pėrdoret nė ushtrinė tonė.Menjėherė e themeluan spitalin dhe filluan pėr t'i shėruar tė plagosurit tanė(serbėt).Shqiptarėt ndaj tė plagosurve dhe tė zėnėve robėr janė sjellė me njė korrektėsi humane..."10,ndėrkohė qė krejtė ndryshe do tė sillen ushtarėt serbė me popullsinė e pambrojtur,me gratė dhe fėmijėt,qė i therėn me bajoneta dhe i dogjėn tė gjallė nė zjarr!!