Naki
14-12-11, 17:45
Gazetari legjendar me origjinė shqiptare,Bill Kovaē, thotė se me daljen e mediave tė reja, gazetaria ėshtė bėrė edhe mė e rėndėsishme se mė parė. Ai ka qenė shef i zyrės sė gazetės Nju Jork Tajms pėr Uashingtonin dhe ka luajtur rol nė zbulimin dhe publikimin e Dokumenteve tė Pentagonit, ngjarje qė bėri mjaft bujė nė fillim tė viteve 70. Zoti Kovaē ėshtė gjithashtu autor i librit Elementė tė Gazetarisė, pėrkthyer nė mė shumė se 30 gjuhė dhe lexim i detyrueshėm nė universitetet amerikane. Nė njė intervistė me kolegun Ilir Ikonomi, zoti Kovaē flet pėr sfidat e reja tė gazetarisė dhe lidhjet e tij me Shqipėrinė.
Zėri i Amerikės: Si ka ndryshuar roli i gazetarisė qė nga koha kur ju punonit pėr gazetėn New York Times?
Bill Kovach: Nuk mendoj se roli ose pėrgjegjėsia e gazetarisė ka ndryshuar, ato vetėm se janė bėrė mė tė rėndėsishme. Roli i gazetarit ėshtė t'i japė audiencės, qytetarėve, informacionin qė atyre u duhet pėr tė bėrė gjykime tė informuara dhe tė menēura rreth njerėzve nė pushtet dhe problemeve qė prekin jetėn e pėrditshme. Nėse duam tė kemi njė shoqėri demokratike, kjo nuk mund tė jetė njė shoqėri e paditur.
Zėri i Amerikės: Nė librin tuaj Elementė tė gazetarisė ju thoni se pėrkushtimi i parė i gazetarisė ėshtė ai ndaj sė vėrtetės. A ėshtė kjo ende e vlefshme sot me daljen e teknologjive dhe mediave tė reja?
Bill Kovach: Pėrkundrazi, ėshtė bėrė edhe mė e rėndėsishme. E vėrteta ėshtė gjėja mė e vėshtirė pėr t'u provuar. Zakonisht, ne vetėm sa i afrohemi sė vėrtetės. Me teknologjitė e reja, kemi mijra linja komunikimi tek tė cilat ka qasje ēdo njeri, mjafton tė ketė njė kompjuter. Sot, njerėzve u duhet tė kėrkojnė nė kėtė sasi gjigante informacioni pėr tė gjetur se cilat gjėra janė tė verifikuara, cilat janė mashtrime, cilat janė propagandė e cilat fantazi. Prandaj ky ėshtė edhe roli i gazetarėve tani: tė ndihmojnė pėr tė sqaruar se cila ėshtė e vėrteta nė tėrė atė informacion.
Zėri i Amerikės: Me fjalė tė tjera, gazetaria sot ėshtė bėrė mė e komplikuar?
Bill Kovach: Absolutisht mė e komplikuar dhe jashtėzakonisht mė e rėndėsishme. Nėse ka 500 zėra tė ndryshėm qė tė tregojnė se ēfarė po ndodh, nė kėta zėra do tė ketė korporata qė flasin pėr qėllime fitimi, zėra politikė qė bėjnė propagandė, do tė ketė mashtrues por do tė ketė edhe disa burime tė pakta qė ofrojnė informacione tė verifikuara. Gjėja e rėndėsishme tani ėshtė qė nė kėtė mori informacionesh tė dimė tė dallojmė ato qė janė tė verifikuara.
Zėri i Amerikės: Cili do tė jetė fati i shtypit tė shkruar tani qė interneti ėshtė bėrė kaq popullor?
Bill Kovach: Shtypi i shkruar do tė vazhdojė tė ekzistojė vetėm se nuk do tė jetė nė letėr por nė internet. Ai nuk do tė zhduket. Edhe televizioni i mbijetoi internetit ashtu si radioja i mbijetoi televizionit. Mjetet dhe mekanizmat e komunikimit ndryshojnė por ato nuk vdesin kurrė plotėsisht.
Zėri i Amerikės: Pėrse ndodh qė njerėzit nė pushtet nė Shtetet e Bashkuara preken kaq lehtė nga shtypi ndėrsa njė gjė e tillė nuk ndodh pėr shembull nė Shqipėri. Duket sikur politikanėt nuk duan t'ja dinė se ē'thotė shtypi pėr ta. Ndėrsa nė Shtetet e Bashkuara, media ka arritur tė rrėzojė edhe presidentė, si Richard Nixon.
Bill Kovach: Kjo vjen, mendoj, ngaqė gazetarėt nuk kanė bėrė njė punė sa duhet tė besueshme, pra qė publiku tė ketė besim tek ata. Nėse publiku krijon besim te media, atėhere kjo funksionon. Por nėse shtypi nuk i jep publikut atė qė ai do apo pėr tė cilėn ka nevojė, atėhere ai nuk do tė respektohet nga publiku. Nėse publiku nuk ka respekt pėr shtypin, aėhere pėrse duhet qė politikanėt, tė cilėt kanė akses tė drejtpėrdrejtė te publiku, ta respektojnė shtypin? Pra, respekti duhet fituar.
Zėri i Amerikės: Dhe si fitohet respekti?
Bill Kovach: Ēdo gazetar duhet ta bėjė kėtė vetė me punėn e tij. Ai duhet tė gjejė se cilat janė ēėshtjet mė tė rėndėsishme qė prekin qytetarėt dhe tė hetojė rreth kėtyre gjėrave; pėrse ndodhi kjo apo ajo gjė, kush qėndron prapa kėsaj ose asaj? Dhe kėtė informacion t'ia japė publikut qė ky tė dijė se cilat ishin ngjarjet qė ēuan nė krijimin e njė situate tė caktuar. Nė kėtė mėnyrė publiku do tė ketė njėfarė ideje se ē'duhet bėrė pėr ta ndryshuar gjendjen.
Zėri i Amerikės: Sa i rėndėsishėm ėshtė nė kėtė rast verifikimi i informacionit?
Bill Kovach: Verifikimi i informacionit ėshtė me rėndėsi kritike. Njerėzit duhet tė dinė se ajo qė po dėgjojnė, po lexojnė ose po shikojnė ėshtė e verifikuar. Kur njė njeri, njė gazetė apo njė televizion i tregon publikut diēka tė re, pyetja e parė qė bėjnė njerėzit ėshtė: nga e di ti kėtė? Nėqoftėse nuk na e thua qartė se nga e ke marrė vesh kėtė lajm, atėhere ne kemi ēdo arėsye pėr mos tė tė besuar. Mendoj se ky mund tė jetė njėri nga problemet me mediat nė Shqipėri. Edhe sikur tė ishte miku yt mė i ngushtė, ti nuk mund t'ia besosh atė qė ai tė thotė nėse nuk tė tregon burimin se nga e ka marrė lajmin.
Zėri i Amerikės: Nė vende si Shqipėria duhet mjaft guxim pėr tė thėnė tė vėrtetėn. Ēmendoni?
Bill Kovach: Po, por ėshtė e vetmja mėnyrė pėr tė gėzuar respekt. Nėse nuk tė intereson respekti, nėse nuk je i fortė pėr tė arritur atė qė duhet, atėhere nuk duhet tė bėhesh fare gazetar.
Zėri i Amerikės: Ēfarė ėshtė subjektivizmi nė gazetari dhe si mund tė kapėrcehet ai, sipas mendimit tuaj?
Bill Kovach: Subjektivizmi ėshtė si njė virus, ne tė gjithė e kemi atė. Nga jeta, nga pėrvoja dhe nga dėshirat personale, ne jemi subjektivė. Por njė gazetar krijon njė metodologji pėr ta kapėrcyer atė. Gazetari ndjek disa hapa tė caktuar nė verifikimin e informacionit, hapa tė cilat e shkėpusin nga subjektivizmi. Pra, jo se ne vetė jemi tė paanshėm, por metoda qė ne pėrdorim ėshtė si njė metodė shkencore, pra ne e verifikojmė informacionin, shtrojmė pyetje rreth tij. Nėse informacioni nuk u qėndron pyetjeve qė ne bėjmė, atėhere ne themi: e kam dėgjuar kėtė gjė por nuk mund ta provoj, kjo ėshtė ajo qė di tani pėr tani por mund tė ndryshoj mendim nesėr.
Zėri i Amerikės: Por kjo kėrkon mjaft ndershmėri nga ana e gazetarit
Bill Kovach: Nėse njė gazetar nuk ėshtė i ndershėm ai nuk ėshtė gazetar. Integriteti, pėrgjegjshmėria dhe pranimi i pėrgjegjshmėrisė janė ato qė e bėjnė gazetarin.
Zėri i Amerikės: Ē'mund tė na thoni pėr njėanshmėrinė politike tė mediave, tė cilėn ne e shohim edhe kėtu nė Shtetet e Bashkuara. Disa media renditen ose djathtas ose majtas. Pėr shembull, Fox News nė Amerikė shihet si njė media konservatore. Ne e shikojmė kėtė tė aplikohet edhe nė Shqipėri.
Bill Kovach: Nuk shikoj ndonjė arsye se pėrse njerėzit nuk duhet tė kenė qasje ndaj ēdo lloj informacioni. Mendoj se liria e fjalės nėnkupton lirinė e fjalės pėr tė gjithė. Pėr shembull, nėse je konservator dhe beson nė disa parime tė qeverisjes qė shihen si konservatore, atėhere thuaje kėtė. Nuk ka asgjė tė keqe pėrsa kohė qė shikuesit e dinė se kjo ėshtė njė media konservatore. Ėshtė nė dorėn e shikuesit tė vendosė nėse do ta besojė ose jo kėtė media. Konservatorėt mund tė tė thonė disa gjėra qė njerėzit ka nevojė t'i dinė. Liberalėt mund tė mos i thonė disa gjėra dhe anasjelltas. Ideja pėr tė patur zėra qė konkurrojnė ėshtė ajo qė e bėn demokracinė kaq tė gjallė dhe interesante. Sepse kėshtu tė gjithė kanė rast tė pėrfshihen nė debat. Kjo u jep njerėzve mundėsinė tė zgjedhin atė informacion qė ata besojnė se ėshtė i drejtė dhe tė nxjerrin vetė pėrfundime.
Zėri i Amerikės: Por a nuk themi ne shpesh se mediat duhet tė jenė tė paanshme dhe tė pavarura?
Bill Kovach: Po, por ne po flasim kėtu pėr opinionet qė shprehin komentatorėt nė kėto media. Pra kėta janė opinionistė dhe jo gazetarė. Programe tė tilla nuk duhen parė me mendimin se prej tyre do tė nxjerrėsh fakte. Pra, ti pret qė ata tė tė shpjegojnė se si kanė arritur nė njė opinion tė caktuar. Nėse ata nuk ta thonė, atėhere thjesht mund t'i trajtosh ato si njė karikaturė. Ėshtė njėlloj si tė shikosh njė film tė bukur, por shikuesi nuk mund tė marrė vendime mbi bazėn e asaj qė thonė njerėzit qė flasin nė kėto programe. Kjo nuk ėshtė gazetari por opinion. Opinioni mund tė jetė pjesė e njė pakete mediatike por jo gazetari.
Zėri i Amerikės: Por edhe opinionistėt duhet tė respektojnė faktet dhe tė vėrtetėn, apo jo?
Bill Kovach: Opinionistėt mė tė mirė janė nė njė farė mėnyre edhe gazetarė. Anthony Lewis ka qenė pėr vite me radhė njė nga komentatorėt mė tė mirė tė gazetės New York Times. Po ashtu siē ėshtė sot edhe konservatori David Brooks. Anthony shprehte ēdo ditė opinionin e tij por ai gjithmonė i paraqiste lexuesit faktet nga tė cilat ishte nisur dhe se si e kishte formuar opinionin nga ato fakte. Pra kemi tė bėjmė me shqyrtimin e fakteve nga pikpamja e gazetarit pėr tė arritur tek njė pėrfundim qė ishte shumė personal dhe i njėanshėm, nė favor tė asaj qė ai dėshironte tė thoshte.
Zėri i Amerikės: Nė parim, a duhet qė gazetari tė nxjerrė sekrete shtetėrore?
Bill Kovach: Parimi qė ne zbatonim nė gazetėn New York Times, kur unė punoja atje, ishte ky: Nėse njė sekret shtetėror tė cilin gazetari e ka zbuluar ėshtė tepėr i rėndėsishėm, ai duhet bėrė publik, me pėrjashtim tė rasteve kur gazetari ėshtė i bindur se aty luhet me jetė njerėzish, pra kur dikush mund tė vdesė nėse sekreti publikohet. Nė raste tė tilla, sekreti nuk duhet tė publikohet por duhet bėrė pėrpjekje tė gjendet mėnyra qė ai tė nxirret gradualisht dhe pa shkaktuar humbje jetėsh.
Zėri i Amerikės: Por a nuk dėmtohet interesi kombėtar kur nxirret njė sekret shtetėror?
Bill Kovach: Mendoj se interesi kombėtar ėshtė njė publik i informuar. Publiku nuk mund tė marrė vendime tė peshuara pa ditur se ēfarė po ndodh.
Zėri i Amerikės: Cilat janė rrėnjėt tuaja shqiptare? Cilėt ishin prindėrit tuaj?
Bill Kovach: Babai im ishte njė jetim nga fshati i vogėl Kryekuq i Fierit. Ai erdhi nė Amerikė nė vitin 1916 dhe u vendos nė Chester tė Pensilvanisė me njė grup shqiptarėsh tė tjerė. Ai shkoi pastaj nė shtetin Tennesse po me kėta shqiptarė pėr ndėrtimin e njė hekurudhe nė malet e kėtij shteti. Edhe nėna ime ishte jetime, nga Lekli i Gjirokastrės. Ajo jetonte nė Florida por pastaj erdhi bashkė me vėllezėrit nė Chester. Pasi hekurudha mbaroi, babai hapi njė restorant nė Tennessee dhe shkoi nė Chester pėr tė gjetur njė grua qė ta ndihmonte pėr mbajtjen e restorantit. Dhe kėshtu u martua me nėnėn time, e cila nė atė kohė ishte 15 vjeēe. Ajo kishte vetėm njė vit nė Amerikė dhe u martua njė ditė tė shtunė me njė burrė qė e kishte njohur tė enjten. Tė dielėn ajo nisi udhėtimin pėr nė Tennessee. Tė dy kaluan njė jetė tė mirė. Nė qytetin e vogėl ku ata jetonin kishte shumė pak njerėz nga Evropa jugore, banorėt ishin kryesisht irlandezė ose skocezė. Prandaj ne ishim tė ndryshėm nga tė tjerėt. Mė pėlqente ai qytet i vogėl por unė desha tė bėj gjėra mė tė mėdha, mė tė rėndėsishme.
Zėri i Amerikės: A u pėrpoqėn prindėrit t'ju mėsonin shqipen kur ishit i vogėl?
Bill Kovach: Prindėrit pėrpiqeshin tė mė mėsonin anglishten pėr tė mė dėrguar nė shkollė sepse nė shtėpi flitej shqip. Por kur unė u largova nga shtėpia e harrova shqipen. Jam penduar qė e bėra kėtė sepse pas shumė vitesh, kur shkova pėr herė tė parė nė Shqipėri, u pėrpoqa ta rikujtoj gjuhėn por nuk munda. Mė vjen keq pėr kėtė qė i bėra vetes.
Zėri i Amerikės: Mė vonė, kur u bėtė gazetar, a ju ka interesuar Shqipėria, sistemi i saj politik dhe pastaj kalimi nė demokraci?
Bill Kovach: Patjetėr. Kam shkruar komente pėr Shqipėrinė dhe kam botuar nja dy nė gazetėn New York Times qė njerėzit tė kuptonin se ē'ishte Shqipėria pasi mendoja se ky ishte njė vend magjepsės, qė kishte pėrqafuar sistemin komunist e megjithatė nuk ishte pjesė e bllokut sovjetik, por jepte e merrte me kinezėt pėr tė mos lejuar rusėt tė hynin aty. Vendi ishte jashtėzakonisht i izoluar dhe, ndonėse bėra shumė pėrpjekje pėr tė shkuar atje, Hoxha nuk mė la tė hyja. Pėr fat tė mirė ai vdiq dhe atėhere unė munda tė hyja nė Shqipėri.
Zėri i Amerikės: Ju deshėt tė shkonit atje pėr tė shkruar mbi Shqipėrinė?
Bill Kovach: Desha tė kuptoja nga kishin ardhur prindėrit e mij, desha tė njoh njerėzit, tė shkruaj pėr Shqipėrinė. Hoxha nuk mė lejonte sepse isha gazetar dhe ai nuk lejonte gazetarė tė New York Times-it tė mblidhnin informacion pėr vendin.
Zėri i Amerikės: Si ju duket tranzicioni i Shqipėrisė nė demokraci?
Bill Kovach: Ėshtė i vėshtirė. Ėshtė i vėshtirė sepse Shqipėria ishte tepėr e izoluar nga bota, e mbyllur si njė iriq dhe kjo nuk e lejoi tė zhvillonte njė sistem ekonomik. Pra ishte e vėshtirė qė ata tė krijonin njė bazė ekonomike tė mjaftueshme pėr t'u dhėnė njerėzve atė cilėsi jetese qė ata meritojnė si dhe njė qeverisje tė bazuar mbi konceptin progresiv tė ndarjes sė pasurisė. Kjo ende nuk ka ndodhur dhe ėshtė e vėshtirė pėr t'u realizuar.
Zėri i Amerikės: Si ka ndryshuar roli i gazetarisė qė nga koha kur ju punonit pėr gazetėn New York Times?
Bill Kovach: Nuk mendoj se roli ose pėrgjegjėsia e gazetarisė ka ndryshuar, ato vetėm se janė bėrė mė tė rėndėsishme. Roli i gazetarit ėshtė t'i japė audiencės, qytetarėve, informacionin qė atyre u duhet pėr tė bėrė gjykime tė informuara dhe tė menēura rreth njerėzve nė pushtet dhe problemeve qė prekin jetėn e pėrditshme. Nėse duam tė kemi njė shoqėri demokratike, kjo nuk mund tė jetė njė shoqėri e paditur.
Zėri i Amerikės: Nė librin tuaj Elementė tė gazetarisė ju thoni se pėrkushtimi i parė i gazetarisė ėshtė ai ndaj sė vėrtetės. A ėshtė kjo ende e vlefshme sot me daljen e teknologjive dhe mediave tė reja?
Bill Kovach: Pėrkundrazi, ėshtė bėrė edhe mė e rėndėsishme. E vėrteta ėshtė gjėja mė e vėshtirė pėr t'u provuar. Zakonisht, ne vetėm sa i afrohemi sė vėrtetės. Me teknologjitė e reja, kemi mijra linja komunikimi tek tė cilat ka qasje ēdo njeri, mjafton tė ketė njė kompjuter. Sot, njerėzve u duhet tė kėrkojnė nė kėtė sasi gjigante informacioni pėr tė gjetur se cilat gjėra janė tė verifikuara, cilat janė mashtrime, cilat janė propagandė e cilat fantazi. Prandaj ky ėshtė edhe roli i gazetarėve tani: tė ndihmojnė pėr tė sqaruar se cila ėshtė e vėrteta nė tėrė atė informacion.
Zėri i Amerikės: Me fjalė tė tjera, gazetaria sot ėshtė bėrė mė e komplikuar?
Bill Kovach: Absolutisht mė e komplikuar dhe jashtėzakonisht mė e rėndėsishme. Nėse ka 500 zėra tė ndryshėm qė tė tregojnė se ēfarė po ndodh, nė kėta zėra do tė ketė korporata qė flasin pėr qėllime fitimi, zėra politikė qė bėjnė propagandė, do tė ketė mashtrues por do tė ketė edhe disa burime tė pakta qė ofrojnė informacione tė verifikuara. Gjėja e rėndėsishme tani ėshtė qė nė kėtė mori informacionesh tė dimė tė dallojmė ato qė janė tė verifikuara.
Zėri i Amerikės: Cili do tė jetė fati i shtypit tė shkruar tani qė interneti ėshtė bėrė kaq popullor?
Bill Kovach: Shtypi i shkruar do tė vazhdojė tė ekzistojė vetėm se nuk do tė jetė nė letėr por nė internet. Ai nuk do tė zhduket. Edhe televizioni i mbijetoi internetit ashtu si radioja i mbijetoi televizionit. Mjetet dhe mekanizmat e komunikimit ndryshojnė por ato nuk vdesin kurrė plotėsisht.
Zėri i Amerikės: Pėrse ndodh qė njerėzit nė pushtet nė Shtetet e Bashkuara preken kaq lehtė nga shtypi ndėrsa njė gjė e tillė nuk ndodh pėr shembull nė Shqipėri. Duket sikur politikanėt nuk duan t'ja dinė se ē'thotė shtypi pėr ta. Ndėrsa nė Shtetet e Bashkuara, media ka arritur tė rrėzojė edhe presidentė, si Richard Nixon.
Bill Kovach: Kjo vjen, mendoj, ngaqė gazetarėt nuk kanė bėrė njė punė sa duhet tė besueshme, pra qė publiku tė ketė besim tek ata. Nėse publiku krijon besim te media, atėhere kjo funksionon. Por nėse shtypi nuk i jep publikut atė qė ai do apo pėr tė cilėn ka nevojė, atėhere ai nuk do tė respektohet nga publiku. Nėse publiku nuk ka respekt pėr shtypin, aėhere pėrse duhet qė politikanėt, tė cilėt kanė akses tė drejtpėrdrejtė te publiku, ta respektojnė shtypin? Pra, respekti duhet fituar.
Zėri i Amerikės: Dhe si fitohet respekti?
Bill Kovach: Ēdo gazetar duhet ta bėjė kėtė vetė me punėn e tij. Ai duhet tė gjejė se cilat janė ēėshtjet mė tė rėndėsishme qė prekin qytetarėt dhe tė hetojė rreth kėtyre gjėrave; pėrse ndodhi kjo apo ajo gjė, kush qėndron prapa kėsaj ose asaj? Dhe kėtė informacion t'ia japė publikut qė ky tė dijė se cilat ishin ngjarjet qė ēuan nė krijimin e njė situate tė caktuar. Nė kėtė mėnyrė publiku do tė ketė njėfarė ideje se ē'duhet bėrė pėr ta ndryshuar gjendjen.
Zėri i Amerikės: Sa i rėndėsishėm ėshtė nė kėtė rast verifikimi i informacionit?
Bill Kovach: Verifikimi i informacionit ėshtė me rėndėsi kritike. Njerėzit duhet tė dinė se ajo qė po dėgjojnė, po lexojnė ose po shikojnė ėshtė e verifikuar. Kur njė njeri, njė gazetė apo njė televizion i tregon publikut diēka tė re, pyetja e parė qė bėjnė njerėzit ėshtė: nga e di ti kėtė? Nėqoftėse nuk na e thua qartė se nga e ke marrė vesh kėtė lajm, atėhere ne kemi ēdo arėsye pėr mos tė tė besuar. Mendoj se ky mund tė jetė njėri nga problemet me mediat nė Shqipėri. Edhe sikur tė ishte miku yt mė i ngushtė, ti nuk mund t'ia besosh atė qė ai tė thotė nėse nuk tė tregon burimin se nga e ka marrė lajmin.
Zėri i Amerikės: Nė vende si Shqipėria duhet mjaft guxim pėr tė thėnė tė vėrtetėn. Ēmendoni?
Bill Kovach: Po, por ėshtė e vetmja mėnyrė pėr tė gėzuar respekt. Nėse nuk tė intereson respekti, nėse nuk je i fortė pėr tė arritur atė qė duhet, atėhere nuk duhet tė bėhesh fare gazetar.
Zėri i Amerikės: Ēfarė ėshtė subjektivizmi nė gazetari dhe si mund tė kapėrcehet ai, sipas mendimit tuaj?
Bill Kovach: Subjektivizmi ėshtė si njė virus, ne tė gjithė e kemi atė. Nga jeta, nga pėrvoja dhe nga dėshirat personale, ne jemi subjektivė. Por njė gazetar krijon njė metodologji pėr ta kapėrcyer atė. Gazetari ndjek disa hapa tė caktuar nė verifikimin e informacionit, hapa tė cilat e shkėpusin nga subjektivizmi. Pra, jo se ne vetė jemi tė paanshėm, por metoda qė ne pėrdorim ėshtė si njė metodė shkencore, pra ne e verifikojmė informacionin, shtrojmė pyetje rreth tij. Nėse informacioni nuk u qėndron pyetjeve qė ne bėjmė, atėhere ne themi: e kam dėgjuar kėtė gjė por nuk mund ta provoj, kjo ėshtė ajo qė di tani pėr tani por mund tė ndryshoj mendim nesėr.
Zėri i Amerikės: Por kjo kėrkon mjaft ndershmėri nga ana e gazetarit
Bill Kovach: Nėse njė gazetar nuk ėshtė i ndershėm ai nuk ėshtė gazetar. Integriteti, pėrgjegjshmėria dhe pranimi i pėrgjegjshmėrisė janė ato qė e bėjnė gazetarin.
Zėri i Amerikės: Ē'mund tė na thoni pėr njėanshmėrinė politike tė mediave, tė cilėn ne e shohim edhe kėtu nė Shtetet e Bashkuara. Disa media renditen ose djathtas ose majtas. Pėr shembull, Fox News nė Amerikė shihet si njė media konservatore. Ne e shikojmė kėtė tė aplikohet edhe nė Shqipėri.
Bill Kovach: Nuk shikoj ndonjė arsye se pėrse njerėzit nuk duhet tė kenė qasje ndaj ēdo lloj informacioni. Mendoj se liria e fjalės nėnkupton lirinė e fjalės pėr tė gjithė. Pėr shembull, nėse je konservator dhe beson nė disa parime tė qeverisjes qė shihen si konservatore, atėhere thuaje kėtė. Nuk ka asgjė tė keqe pėrsa kohė qė shikuesit e dinė se kjo ėshtė njė media konservatore. Ėshtė nė dorėn e shikuesit tė vendosė nėse do ta besojė ose jo kėtė media. Konservatorėt mund tė tė thonė disa gjėra qė njerėzit ka nevojė t'i dinė. Liberalėt mund tė mos i thonė disa gjėra dhe anasjelltas. Ideja pėr tė patur zėra qė konkurrojnė ėshtė ajo qė e bėn demokracinė kaq tė gjallė dhe interesante. Sepse kėshtu tė gjithė kanė rast tė pėrfshihen nė debat. Kjo u jep njerėzve mundėsinė tė zgjedhin atė informacion qė ata besojnė se ėshtė i drejtė dhe tė nxjerrin vetė pėrfundime.
Zėri i Amerikės: Por a nuk themi ne shpesh se mediat duhet tė jenė tė paanshme dhe tė pavarura?
Bill Kovach: Po, por ne po flasim kėtu pėr opinionet qė shprehin komentatorėt nė kėto media. Pra kėta janė opinionistė dhe jo gazetarė. Programe tė tilla nuk duhen parė me mendimin se prej tyre do tė nxjerrėsh fakte. Pra, ti pret qė ata tė tė shpjegojnė se si kanė arritur nė njė opinion tė caktuar. Nėse ata nuk ta thonė, atėhere thjesht mund t'i trajtosh ato si njė karikaturė. Ėshtė njėlloj si tė shikosh njė film tė bukur, por shikuesi nuk mund tė marrė vendime mbi bazėn e asaj qė thonė njerėzit qė flasin nė kėto programe. Kjo nuk ėshtė gazetari por opinion. Opinioni mund tė jetė pjesė e njė pakete mediatike por jo gazetari.
Zėri i Amerikės: Por edhe opinionistėt duhet tė respektojnė faktet dhe tė vėrtetėn, apo jo?
Bill Kovach: Opinionistėt mė tė mirė janė nė njė farė mėnyre edhe gazetarė. Anthony Lewis ka qenė pėr vite me radhė njė nga komentatorėt mė tė mirė tė gazetės New York Times. Po ashtu siē ėshtė sot edhe konservatori David Brooks. Anthony shprehte ēdo ditė opinionin e tij por ai gjithmonė i paraqiste lexuesit faktet nga tė cilat ishte nisur dhe se si e kishte formuar opinionin nga ato fakte. Pra kemi tė bėjmė me shqyrtimin e fakteve nga pikpamja e gazetarit pėr tė arritur tek njė pėrfundim qė ishte shumė personal dhe i njėanshėm, nė favor tė asaj qė ai dėshironte tė thoshte.
Zėri i Amerikės: Nė parim, a duhet qė gazetari tė nxjerrė sekrete shtetėrore?
Bill Kovach: Parimi qė ne zbatonim nė gazetėn New York Times, kur unė punoja atje, ishte ky: Nėse njė sekret shtetėror tė cilin gazetari e ka zbuluar ėshtė tepėr i rėndėsishėm, ai duhet bėrė publik, me pėrjashtim tė rasteve kur gazetari ėshtė i bindur se aty luhet me jetė njerėzish, pra kur dikush mund tė vdesė nėse sekreti publikohet. Nė raste tė tilla, sekreti nuk duhet tė publikohet por duhet bėrė pėrpjekje tė gjendet mėnyra qė ai tė nxirret gradualisht dhe pa shkaktuar humbje jetėsh.
Zėri i Amerikės: Por a nuk dėmtohet interesi kombėtar kur nxirret njė sekret shtetėror?
Bill Kovach: Mendoj se interesi kombėtar ėshtė njė publik i informuar. Publiku nuk mund tė marrė vendime tė peshuara pa ditur se ēfarė po ndodh.
Zėri i Amerikės: Cilat janė rrėnjėt tuaja shqiptare? Cilėt ishin prindėrit tuaj?
Bill Kovach: Babai im ishte njė jetim nga fshati i vogėl Kryekuq i Fierit. Ai erdhi nė Amerikė nė vitin 1916 dhe u vendos nė Chester tė Pensilvanisė me njė grup shqiptarėsh tė tjerė. Ai shkoi pastaj nė shtetin Tennesse po me kėta shqiptarė pėr ndėrtimin e njė hekurudhe nė malet e kėtij shteti. Edhe nėna ime ishte jetime, nga Lekli i Gjirokastrės. Ajo jetonte nė Florida por pastaj erdhi bashkė me vėllezėrit nė Chester. Pasi hekurudha mbaroi, babai hapi njė restorant nė Tennessee dhe shkoi nė Chester pėr tė gjetur njė grua qė ta ndihmonte pėr mbajtjen e restorantit. Dhe kėshtu u martua me nėnėn time, e cila nė atė kohė ishte 15 vjeēe. Ajo kishte vetėm njė vit nė Amerikė dhe u martua njė ditė tė shtunė me njė burrė qė e kishte njohur tė enjten. Tė dielėn ajo nisi udhėtimin pėr nė Tennessee. Tė dy kaluan njė jetė tė mirė. Nė qytetin e vogėl ku ata jetonin kishte shumė pak njerėz nga Evropa jugore, banorėt ishin kryesisht irlandezė ose skocezė. Prandaj ne ishim tė ndryshėm nga tė tjerėt. Mė pėlqente ai qytet i vogėl por unė desha tė bėj gjėra mė tė mėdha, mė tė rėndėsishme.
Zėri i Amerikės: A u pėrpoqėn prindėrit t'ju mėsonin shqipen kur ishit i vogėl?
Bill Kovach: Prindėrit pėrpiqeshin tė mė mėsonin anglishten pėr tė mė dėrguar nė shkollė sepse nė shtėpi flitej shqip. Por kur unė u largova nga shtėpia e harrova shqipen. Jam penduar qė e bėra kėtė sepse pas shumė vitesh, kur shkova pėr herė tė parė nė Shqipėri, u pėrpoqa ta rikujtoj gjuhėn por nuk munda. Mė vjen keq pėr kėtė qė i bėra vetes.
Zėri i Amerikės: Mė vonė, kur u bėtė gazetar, a ju ka interesuar Shqipėria, sistemi i saj politik dhe pastaj kalimi nė demokraci?
Bill Kovach: Patjetėr. Kam shkruar komente pėr Shqipėrinė dhe kam botuar nja dy nė gazetėn New York Times qė njerėzit tė kuptonin se ē'ishte Shqipėria pasi mendoja se ky ishte njė vend magjepsės, qė kishte pėrqafuar sistemin komunist e megjithatė nuk ishte pjesė e bllokut sovjetik, por jepte e merrte me kinezėt pėr tė mos lejuar rusėt tė hynin aty. Vendi ishte jashtėzakonisht i izoluar dhe, ndonėse bėra shumė pėrpjekje pėr tė shkuar atje, Hoxha nuk mė la tė hyja. Pėr fat tė mirė ai vdiq dhe atėhere unė munda tė hyja nė Shqipėri.
Zėri i Amerikės: Ju deshėt tė shkonit atje pėr tė shkruar mbi Shqipėrinė?
Bill Kovach: Desha tė kuptoja nga kishin ardhur prindėrit e mij, desha tė njoh njerėzit, tė shkruaj pėr Shqipėrinė. Hoxha nuk mė lejonte sepse isha gazetar dhe ai nuk lejonte gazetarė tė New York Times-it tė mblidhnin informacion pėr vendin.
Zėri i Amerikės: Si ju duket tranzicioni i Shqipėrisė nė demokraci?
Bill Kovach: Ėshtė i vėshtirė. Ėshtė i vėshtirė sepse Shqipėria ishte tepėr e izoluar nga bota, e mbyllur si njė iriq dhe kjo nuk e lejoi tė zhvillonte njė sistem ekonomik. Pra ishte e vėshtirė qė ata tė krijonin njė bazė ekonomike tė mjaftueshme pėr t'u dhėnė njerėzve atė cilėsi jetese qė ata meritojnė si dhe njė qeverisje tė bazuar mbi konceptin progresiv tė ndarjes sė pasurisė. Kjo ende nuk ka ndodhur dhe ėshtė e vėshtirė pėr t'u realizuar.