Tasaffufi

[Zero Cool]

Sufizmi


Mistika

Fjala misteri (mysterion) rrjedh nga folja greke muo-për të mbyllur gojën ose për të mbyllur sytë.
Fjala mistik rrjedh nga misteritë greke. Mistik ka qenë njeriu i dhëzuar në misteritë dhe që ka përfituar nga njohuritë ezoterike të çështjeve hyjnore, i rilindur për amshueshmëri.
Qëllimi i mistikut ka qenë që të lirohet nga bota e historisë dhe nga bota historike, si dhe të depërtojë në amshueshmëri e jashtëkohësi.
Mistiku me anë të misterive ka depërtuar në diçka të shejntë dhe hyjnore, në dijeni gjithëpërfshirëse hyjnore, për të cilën nuk ka mundur të flasë.
Fjala mysterion për herë të parë haset te Herodoti dhe ka domethënien - fshehtësi, diçka sekrete: e paaritshme, e pashpjegueshme. Por së shpejti fiton kuptimin eksluziv të përjetimit religjioz në të gjitha religjionet mistike.
Rrënjen e fjalës mys, shkencëtarët e nxjerrin nga rrënjët e fjalëve të ndryshme, si myein-për të mbyllur gojën, ose myan-udhëzim në fshehtësi.
Disa shkencëtarë rrënjën e fjalës my e nxjerrin nga sankrishtja që domethënë fshehtësi dhe nuk përfshin edhe ritualet fetare.
Njëkohësisht mysterion tregon vendin ku diçka ndodh; vetë aktin e ngjarjes - profecinë, ose mjetin me anë të së cilit arrihet qëllimi.
Mysterion, së pari përdoret për sallën e madhe ku kryhet misteri, pastaj shënon gostinë, nënkupton diçka për të cilën duhet heshtur, të cilën duhet mbajtur në fshehtësi.
Përdorimi gjuhësor i këtij koncepti ka njerën prej domethënieve të cekura, por gjithmonë religjioze.
Me kalimin e kohës, kuptimi i fjalës mistricizëm jo vetëm që zgjerohet, por edhe vetë kuptimi ndryshon.
Nën ndikimine neoplatonizmit së filozofisë sinkretike të Greqisë antike dhe nën ndikimin e filozofisë orientale, misticizmi ka fituar kuptimin e kultivimit të aftësive të veçanta intelektuale, mbi të gjitha të aftësive intuitive.
Në epokat e hershme të krishterimit, si fryt i bashkimit të krishterimit dhe të ideve neoplatonike vjen deri te zhvillimi i misticizmit të krishterë.
Pra, në kuptimin e gjërë, misticizmi kuptohet si përvojë e përjetuar absoluti. Dimensioni i përvojës mistike është përjetimi në tërë plotësinë e saj. Në kuptimin etimologjik, fjala misticizëm synën kah sekreti (fshehtësia) dhe inicimi - futja në fshehtësi.
Misticizmi si fenomen universal i religjioneve definohet në shumë mënyra; si njohuri e skajshme joshqisore e pranisë së njësisë në tërë realitetin ekzistues; njohuri e drejtpërdrejtë e Perëndisë; si aftësi dhe art i veçantë për bashkimin me realitetin; si takim (puçje) të unit me realitet, që në tërësi e përfshin unin.
Në cilësit e përbashkëta të çdo përjetimi mistik janë; përjetimi i drejtpërdrejtë, i pakushtëzuar me asgjë; realiteti ose dimensioni i realitetit qëzakonisht nuk vërehet dhe vetëdija e lartë e tij që për thellësinë e saj përvoje dhe pasojat e përjetimit kundrejt (ndaj) jetës personale.
Është qëndrim i njëzëshëm se përjetimi mistik ka disa etapa. Kryesisht përjetimi mistik ka këto etapa: zgjimin, pastrimin (dëlirjen), përkushtimin, ndriçimin (iluminacionin) dhe njësimin.
Misticizmi lidhet me religjionin ose me traditën e caktuar religjioze.
Brenda konfesioneve të caktuara religjioze, grupet e caktuara të njerëzve numerikisht të vogla, ndahen nga besimtarët e tjerë. kryesisht grupet mistike, brenda konfesionit të caktuar religjioz, organizohen në pikëpamje formale dhe institucionale, siç është rasti me sufitë në islam (tarikatet), sektet ekstatike në induizëm ose radhët e murgëve në krishterizpm (si kartuzianët).
Përjetimi mistik është i mundur edhe jashtë çdo tradite religjioze si fenomen individual.
Realiteti mistik mund të njihet vetëm në bazë të dëshmisë gojore me shkrim të personit që ka pasur përjetimin mistik.
Gnosa (të njohurit) mistik nuk mund të shprehet e të përshkruhet me aparatin e refleksionit abstrakt, por njëkohësisht përjetimi e gnosa mistike nuk është kategori intuitive racionake, pra gjykim racional, i cili kërkon të shprehet me ndonjë fjalë ose koncept.
Në përjetimin misti, te mistiku paraqitet vazhdimi i vetëdijës "normale" dhe çlirimi i mundësive latente; zgjerimi i fushës së pamjes, pra, në përjetimin mistik merr pjesë tërë truktura mentale (ndërdija, vetëdija dhe mbivetëdija) e mistikut, kështu që në përjetimin mistik zbulohen aspektet e së vërtetës, të cilat janë jashtë fushës së zbulimit me arsye.
Mistiku njëkohësisht e zbulon imanencën e së kalueshmes në përhershmëri dhe përhershmërinë në të kalueshmen.
Mistiku religjioz në mënyrë të drejtpërdrejtë e sprovon - përjeton praninë e Perëndisë. Edhe pse në shumë raste, nuk është në gjendje të përshkruajë me fjalë këtë përjetim ose në mënyrë logjike të provojë vlershmërinë, por për mistikun përvoja e përjetimit është plotësisht edhe absolutisht e besueshme e autentike dhe rrethuar me vërtetësinë e përkryer, pa kurrfarë mëdyshjeje.
Sipas mendimit të shumicës së studiuesve të religjioneve, misticizmi në thelbin e vet paraqet një fenomen unik, të përhershëm dhe të pandryshueshëm; një fenomen universal të tendencës së shpirtit të besimtarit për afrimin dhe për bashkimin me Perëndinë, si në religjionet e përjetimit mistike ashtu edhe në religjionet e shpalljes, përkatësisht si në religjonet primitive poashtu edhe në ato historike.
Edhe pse mendohet se është fenomen universal edhe fenomen konstant i shumicës së religjioneve, kanë ekzistuar dhe ekzistojnë tendenca që fenomeni i misticizmit të trajtohet si fenomen i "importuar" prej një religjioni në religjionin tjetër, pa autencitet të mirëfilltë.
Por në shumicën e rasteve është treguar si qëndrim i pabazuar dhe joshkencor, ngase nuk kanë mundur t'i qëndrojnë kritikës së mirëfilltë shkencore; përkatësisht këto qëndrime nuk kanë prova relevante, sepse tendencat në drejtim të paralelizimit të misticizmit kanë qenë jokonstante.
Dallimet në aspektin e misticizmit në religjionet e ndryshme, jo vetëm që janë të mëdha dhe të pakapërcyeshme, por, padyshim, edhe paraqitja e këtyre dallimeve është e pamundur.
Në shumë religjione, misticizmi ka qenë element vital i religjionit, që ka dhënë fuqinë e mbijetimit në kushte të ndryshme historike dhe nga i cili ka buruar pasuria më suptile e kreative e shumë religjioneve.
Pra, misticizmin dhe fenomenin mistik do të hasim, pothuajse në të gjitha religjionet, si tendencë e përhershme e njeriut që të depërtojë në fshehtësi hyjnore, të përcaktojnë relacionin e njeriut dhe të Perëdnisë.


Sufizmi, prejardhja dhe kuptimi i fjalës

1. Zuhd-i asketizmi islam dhe sufizmi

Termave sufi dhe sufizëm (sufi dhe tesawwuf) u paraprijnë temat zuhd (askeza) dhe fakr (faqr), kushtimisht; skamnor, skamja, varëshmëria nga Perëndia; sinonime të sufizmit. Këto shprehje, atëherë ekskluzivisht kanë pasur kuptimin e dorëzimit, të besimit dhe të ruajtjes së dispozitave dhe të normave të sheriatit.
Shkencëtarët e ndryshëm islamikë mendojnë se mjediset e ndryshme kanë ndikuar në paraqitjen e huhdit, të cilat edhe kanë përcaktuar karakteristikat e tij.
Qëllimi i këtij mendimi është se mendimet e orientalistëve të ndryshëm, të cilët kanë qëndruar në pozicione, se tesawwufi në fillet e veta ka bartur elementet dhe ndikimet e huaja joislamike, nuk mund të pranohen si valide.
Në Kufe, zuhd-i si formë e hershme e sufizmit, bazohet në frikën e pakufishme nga dënimi në botën tjetër si dhe në ndjenjën e gabimit. Qytetarët e Kufës nuk e kanë ndihmuar Hyseinin a.s edhe pse kanë qenë fajtorë të situatës së krijuar pa rrugëdalje.
Për këtë arsye një pjesë e besimtarëve fillojnë të bartin tesha - petka nga leshi i ashpër (zhguna), si dhe të tërhiqen nga jeta qytetare. Te këta njerëz paraqitet ndjenja e fajit dhe e pendimit nga frika në botën tjetër, për shkak se me mosveprimin e vet, e kanë ndërprerë fijen, që i ka lidhur me Perëndinë.
Basra në atë kohë jeton në një shkallë të lartë shoqërore dhe në një shkallë të lartë të zhvillimit material, kështu zuhd-i këtu paraqitet si dashuri hyjnore (el-hubb-el-ilajjih) dhe si reaksion moral ndaj shoqërisë basrane.
Jeta sufiste, posaçërisht, ka karakterizuar banorët e fisit Benu Temim, fis shumicës e Basras.
Në Sirinë bujqësore, zuhd-i paraqitet si asketizëm, devotshmëri, ndershmëri e shpirtëdlirësi, si dhe reaksion ndaj shkapërderdhjes e plangprishjes. Kështu, asketët quhet zuhhad dhe xhui'jjun.
Në Horosan zuhd-i paraqitet si vetëpërmbajtje nga gjërat e ndaluara (haran) dhe angazhimi ndaj asaj që është e lejueshme (halal).
Pra, tendenca e asketizmit, të apstinecës nga veprat e ndaluara, apstineca nga kënaqësitë trupore dhe nga të gjitha veprat që largojnë nga Allahu xh.sh.
Frika nga dënimi në botën tjetër dhe kvijetizmi - tërheqja nga bota, me qëllim të njohurit e të analizuarit e vetvetes; të gjitha këto paraqesin elementet joformale të asketizmit islamik, elemente këto që do të shkrihen në sufizmin formal.
Në planin e jashtëm, në nivelin individual zuhd-i ka pasur domethënien e kontrollit mbi epshet e ulëta njerëzore dhe zhvillimin e moralit fisnik, kurse në nivelin shoqëror (kolektiv) shmangien nga pjesëmarrja në veprimet johumane të grupit si dhe forcimin e dinjitetit kolektiv.
Të gjitha këto elemente janë të pranishme qysh në kohën e Muhamedit s.a.v.s. dhe janë praktikuar në jetën e personaliteteve të caktuara të bashkësisë së parë myslimane.
Xhahizi dhe Xhevzijeh nënvizojnë se edhe gjatë jetës së profetit Muhamed s.a.v.s. kanë jetur në tepër se 40 asketëislamikë (pl. zuhaad).
Gjithashtu është e qartë se në mesin e as-habëve (shikëve të profetit Muhamed s.a.v.s. ka pasur persona që kanë jetuar me jetën sufiste, p.sh. Ebu Dher el-Giffari (vd.32/652), Hud-hejfba b. Husej el-Jemani (vd.37/657), Uwejsa el-Qiranija dhe Suhajbi.
Indikacionet për asketizëm mund të gjenden edhe në jetën dhe në praktikën e profetit Muhamed s.a.v.s., p.sh.: tërheqja në vetmi në shpellën e Hiras, faljet (namazet) e gjata të tij, kërkesat e tij të shpeshta të pendimit (të faljes), jetës së tij modeste dhe në fund Mi'rag-i (Miraxhi), si akti më i lartë i përjetimit më intim me realitetin metafizik.
Pra, Zuhd-i është një karkteristikë dhe një fenomen i pastër islamik, tërë besimi mysliman përfshihet me frymën e asketzimit të veçantë, burimet e të cilit gjenden në Kur'an dhe hadith.

[Zero Cool]

Sufizmi - fillet dhe përkufizimi i kuptimit

Sufizmin si term e ka farkuar profesori gjerman F.A.D. Toluk, si term i latinizuar i faljës burimore arabe; tasawwuf, në trojet tona si tasavuf, tesavuf. Sufizmi si term, jashtë botës islamike, me modifikime të vogla është pranuar në të gjitha gjuhët evropiane: ang. sufism, frengj. soufisme, span. sufismo, rs. sufizm.
Është mendim i përgjithshëm se termi, tesawwuf, forma infinitive nga tesawwefe, jetasawwefu, tesawwufunështë krijuar nga fjala suf, pra domethënia e parë leksikore e termit tasawwuf është folja dinamike, që ka të bëjë me mbajtjen e petkave nga leshi i ashpër; zhguna; aba.
Sipas disa pikëpamjeve, përemrit foljor tasawwuf ka parapri derivati nga fjala suf, me të cilën në shek. II/VIII në qytetin Kufe janë quajtur besimtarët e veshur në petkat e leshit të ashpër (zhgunë) sufi.
Një numër i hulumtuesve islamikë, prejardhjen e fjalës tasawwuf e gjejnë në rrënjën arabe, kuptimi i së cilës është pastërtia dhe pastrimi; disa e gjejnë në el-suf, njerëzit të cilët kanë falur namazin në rendin e parë (saff), të xhamisë së profetit Muhamed s.a.v.s., disa të tjerë mendojnë se tesawwufi asocionon fisin Beni Suf.
Një numër i dijetarëve islamikë, prejardhjen e fjalës tasawwuf e gjejnë në sintagmën e "radhës së parë", në radhën e parë të besimtarëve gjenden sufitë, përkatësisht sufitë janë më të afërmit e Perëndisë.
Një numër shumë i vogël orientalistësh, mendojnë se tesawwufi buron nga fjala greke sophos, përkatësisht theosophia.
Sipas mendimit të pranuar, fjala sufi buronnga suf - lesh i ashpër zhgunë, përkatësisht, ka qenë përgjithësisht e pranuar që njerëzit fetarë e të devotshëm, të kenë veshjen prej leshit të ashpër, zhgunës, e që lidhet me besimtarët e devotshëm të qytetit të Kufps në shek. IIVIII.
Veshja prej leshit të ashpër (zhgunës), jo vetëm që ka qenë veshje e njerëzve të devotshëm, por ajo ka qenë edhe veshje e zakonshme te profetët ndër popujt semitë.
Si cilësi e zakonshme te arabët, ka qenë që njeriu të përshkruhet dhe të cilësohet sipas veshjes, e më pak sipas atributeve të tjera specifike.
Pra, veshja karakteristike e besimtarëve të devotshëm ka qenë shenja e modestisë, në krahasim me besimtarët e tjerë dhe njëkohësisht ka qenë si reaksion ndaj të mirave të kësaj bote; përcaktim i vetëdijshëm për asketizmin specifik.
Me shumë siguri mund të flitet se fjala tesawwuf për herë të parë është përdorur kah mesi i shek. të II sipas Hixhres. (shek. VIII).
Besohet se për herë të parë këtë term e ka përdorur Xhabir Ibn Hajjah (vd. 253/867), një kimist i përmendur arab.
Përdorimi i formës plurale - sufijjeh, nga fjala su fij për herë të parë është shënuar në Aleksandri në vitin 199/814.
Forma plurale - sufijjeh, karakterizon një grup ose radhë të sufive, të cilët sipas burimeve të besueshme historike kanë qenë nga qyteti Kufe. Imami, si udhëheqësi i këtyre njerëzve, është emëruar sipas diktatit.
Pra, mund të konstatohet se fjala sufi për herë të parë është përdorur në qytetin Kufe, prej nga është përhapur në krahinat dhe vendet e tjera të Arabisë dhe jashtë saj. Fjalët (al) tasawwuf dhe sufi janë në përdorim qysh nga koha e Tab}inve - Trashigimtarëve të shokëve të profetit Muhamed s.a.v.s.
Personi i cili merr pjesë në tasawwuf quhet fakir (faqir), skamnor në pajtim me ajetin Kur'anor (XLII, 28 ) Fakiri mundohet të realizojë modestinë e profetit Muhamed s.a.v.s. (al - faqr al Muhammedi), përkatësisht të kujtojë se nuk disponon me asgjë dhe se gjithçka buron nga Perëndia.
Në pikëpamje metafizike, kjo nënkupton se fakiri është një hiç, kurse qenie e vetme reale është Perëndia.
Gjithashtu sufitët emërtohen me emra të tjerë të ndryshëm si; populli i rrugës (ahl - al. ariqah), njerëz të cilët mësojnë me ndihmën e shenjave (ahl - al isharah), njerëzit e zemrës (ahl - i dil, në gjuhën persiane), si dhe emërtimet të tjera, të cilat u përgjigjen njerëzve të sferave të shumta të realitetit sufist.
Nga qendra irakiane sufizmi kalon në Horosan, ku paraqiten adhuruesit e sinqetë dhe origjinale të kërkimit të së vërtetës absolute, kështu që provincat lindore të Persisë shndërrohen në bastion të sufizmit.
Nga Persia, sufizmi kalon në Indi e pastaj aty kah shek. IX/XV sufizmi i forcon pozitat e veta në Egjipt dhe në Afrikën Veriore.
Koha prej shek. III/IX dhe IV/X paraqet periudhën e krijimtarisë më të pasur dhe më intenzive të sufitëve. Në këtë periudhë, teorikë të ndryshëm sufitë, vënë themelet e sistemit doktrinar.
Këto themele, gjatë kohës pasuese, do të shërbejnë si autoritet i pakontestueshëm në krijimtarinë e pasur dhe të llojllojshme të sufitëve postklasikë.
Pra, fillet e zhvillimit të sufizmit janë të lidhura me aktivitetin e grupeve të vogla të besimtarëve të devotshëm, të cilët përveç asketizmit, në tubimet e veta kanë recituar Kur'anin.
Recitimi i Kur'anit ka qenë i mbushur me ndjenja, kurse dëgjuesve u është dukur se recitatorët gjatë recitimit janë duke qarë (beke-um). Paraardhësit e sufive kanë qenë zuhadët dhe nusa-t.
Pra, mistika islame së pari zhvillohet si asketizëm. Fjala ka qenë për përkushtimin praktik, pa ngarkime spekulative metafizike, e cila ka proklamuar parësinë e qëllimit para veprës, pastërtinë e brendshme, pendimin dhe frikën nga Perëndia.
Tasawwufi në gjuhën arabe nënkupton dhe akcepton Dijen Hyjnore (al-hikma al ilahiya), e cila ruhet dhe kultivohet brenda tarikatit.
Pa marrë parasysh prejardhjen e fjalës, kuptimi metafizik i fjalës është dija hyjnore.
Në shkencën e simbolizmit të numrave (al-gafar) e ndërlidhur me alfabetin arab, tasawwufi paraqet ekuivalencën numërore të dijes Hyjnore.
Sufitë gjithmonë tasawwufin e kanë konsideruar si konceptin qendror dhe të lartësuar, i cili në pikëpamje etimologjike ndahet nga çdo fjalë tjetër.

[Zero Cool]

Burimet dhe objekti i sufizmit

Në lidhje me burimin dhe cilësitë burimore të sufizmit ndër islamistët dhe te orientalistët, ekzistojnë dy hipoteza themelore; në grupin e parë hyjnë teoritë dhe hipotezat, të cilat kanë të përbashkët qëndrimin se paraqitja dhe zhvillimi i sufizmit është fryt i ndikimit religjioz dhe kulturor i mjediseve të tjera. Sipas këtyre hipotezave, sufizmi është fenomen jotipik në religjionin, kulturën dhe në shoqërinë islamike.
Burimet e sufizmit kërkohen në neoplatonizëm, në asketizmin - abacinë krishtere, në reakcionin arianik ndaj religjionit semit në zorastrianizmin, në trashëgiminë mazdeistike - mahineike iraniane, në brahmanizmin dhe hinduizmin indas, si dhe në religjionet e tjera lokale.
Praktikisht, sufizmi kërkohet në çdo burim tjetër të mundshëm, me të cilin islami ka pasur çfarëdo kontakti. Çdo ngjashmëri dhe çfarëdo lidhje historike me metodën dhe shprehjet specifike merren si prova të sigurta për burimin e huaj të sufizmit në islam.
Hipotezat dhe teoritë se sufizmi paraqet organizmin e huaj në islam, i përqafojnë orientalistët jashtë botës islamike.
Shumica e këtyre orientalistëve kanë qëndrim negativ ndaj besimit islam, duke konsideruar atë si përzierje të besimit hebraik dhe të krishterë në interpretimin arab.
Elementi i përbashkët i këtyre hopotezave dhe teorive, është qëndrimi aprioristik se islami nuk është religjion i shpallur nga Perëndia dhe për këtë arsye nuk mund të ketë dimensionin e vet autentik ezoterik.
Ekziston një bindje e kahershme në botën perëndimore se islami është religjion i thjeshtë dhe i ashpër, si religjion i shpatës.
Tërë superstruktura sociale e shoqërive islame është formuar në bazë të dhunës, kështu që çdo aspekt kontempaltiv ose metafizik parqet elementin e huazuar nga religjionet autentike.
Në grupin e dytë hyjnë teoritë dhe hipotezat, të cilat sufizmin e shohin si produkt burimor të islamit dhe të mjedisit arab.
Teorinë mbi burimin islamik të sufizmit e përqafojnë shumica e teorikëve më të përmendur në këtë lëmë; si R.A. Nikolson, L.Masinjon, etj.
Një ndikim vendimtar në miratimin e qëndrimit mbi karakterin autokton të sufizmit, kanë bërë kërkime këmbëngulëse të islamistit L.Masinjon.
Luj Masinjon në analizën municioze të terminologjisë bazike të sufizmit të hershëm ku në mënyrë të pakontestuar ka vërtetuar se bërthama e tërë sistemit kuptimor dhe terminologjik buron nga Kur'ani.
Në bazë të kësaj, shumica e islamistëve e miratojnë qëndrimin mbi burimin autokton islamik të sufizmit si qëndrim i pakontestuar aksiomatik.
Pra, në fillim islami, te besimtarët më të hershëm ka nxitur shkallën e lartë të përgjegjësisë morale para drejtësisë Hyjnore.
Toni boshtor i kësaj përgjegjësie ka qenë frika nga Perëndia, për veprat e kryera. Pasuesit e parë të profetit Muhamed s.a.v.s. këtë ndjenjë morale e kanë ngritur deri në shkallën e veçantë të aktivitetit shpirtëror, përkatësisht deri në interiorizimin dhe introspekconin e motivit moral.
Gjatë shek. II/VIII dhe III/IX, inteligjencia myslimane ka manifestuar ndarjen në dy grupe; në uleman ose në teologëdhe në njohësit e mirë të shkencës juridike, në njërën anë dhe në anën tjetër, në ata të cilët në përkushtimin e vet religjioz, theksin e veçantë e kanë vënë në bazën personale.
Ky qëndrim i asketizmit pijetestik në mënyrë definitive ka formësuar etosin e sufizmit.
Koncepti Kur'anor për mbështetje te perëndia (tewekul), ka shpënë gjer te koncepti qendror i sufizmit; të marrëdhënies intime ndërmjet njeriut dhe Perëndisë, përkatësisht gjer te dy koncepte të ndërlidhura në një ndjenjë të përbashkët të dashurisë dhe të mëshirës.
Sa i përket burimit dhe domethënies së sufizmit nuk ekziston një pajtim i njëzëshëm dhe as që do të ekzistojë. Vetëm Rejnold Nikolson (1868-1945), prej burimeve të hershme islamike ka regjistruar 78 definicione të tasawwufit.
Në rast se mund të bëjmë ndonjë ndarje doktrinere në zhvillimin e sufizmit, atëherë mund të themi se në fazën e parë të misticizmit islam, që përfshin periudhën kohore prej shek. II /VIII - IV /X, vërehet tendenca e aspektit wahdat ash - shuhud, e cila përafërsisht mund të përkthehet si monozmi testimonijal, "njësia e dëshmisë".
Sipas kësaj tendence Perëndia është i pranishëm në zemrën e besimtarit dhe Ai aty vet-veten e dëshmon.
Besimtari me anë të dashurisë së pakufishme njësohet (bashkohet) me Perëndinë, kuptohet, jo në mënyrë substanciale. Pika bashkuese është dashuria e pakufishme si energji dhe medium i bashkimit.
Përfaqësuesit e kësaj tendence janë sufitët më të hershëm si Hasan al - Basri dhe Rabija al - Adavija.
Në fazën e dytë paraqitet tendenca si wahdat al - wugűd, e cila mund të përkthehet si monizmi ekzistencijalist, bashkim me qenien primodijale, që përfshin periudhën post - klasike të sufizmit. Sipas kësaj tendence tërë ekzistenca empirike paraqet reflektimin e esencës Hyjnore.
Përfaqësuesi më i hershëm i kësaj tendencë është Bajazid al - Bistami, kurse kulminacionin e arrin me veprën grandioze të filosofit Ibn Arabi.
Një plejadë e tërë mistikësh dhe e poetëve të famshëm botërorë i takojnë kësaj tendence, si Atari, Xhami e mbi të gjithë Rumiu (Mevlana).
Sufizmi e ka obliguar besimtarin që t'i kryejë të gjitha ritualet e parapara fetare; si agjërimin, haxhillukun (pelegrinazhin), namazin (faljet) dhe lutjet.
Namazi ka rëndësi të veçantë, pa marrë parasysh se a është fjala për pesë kohët e parapara, të cilat duhet t'i kryejë çdo besimtar vetëm, apo në bashkësi me të tjerët.
Lutjet e shpeshta spontane e në veçanti ato të natës, janë shtresa obliguese për të përkushtuarin në rrugën e Perëndisë.
Pra, sufizmi është i mundur vetëm me pranimin e tërësishëm të shar'iatit dhe jashtë shar'iatit nuk mund të ekzistojë kurrfarë sufizmi. Sufizmi paraqet zbatimin konsekuent të shari'atit në jetën praktike të besimtarit të devotshëm.
Vitaliteti shpirtëror dhe kohezioni i brendshëm religjioz i shoqërive myslimane ka ekzistuar në harmoninë e shar'iatit dhe të sufizmit, si dy dimensione të pandashme të një tradite religjioze.
Sufizmi në thelbin e vet ka përjatimin e brendshëm të shar'iatit dhe paraqet mëshirën e Muhamedit s. a. v. s. (al - barakat - al muhammadiyah), përkatësisht praninë Hyjnore për të cilën sufizmi ka krijuar metoda dhe teknikën përkatëse.
Pra, sufizmi është i mundur vetëm me pranimin e tërësishëm të shar'iatit dhe jashtë shar'iatit nuk mund të ekzistojë kurrfarë sufizmi. Sufizmi paraqet zbatimin më konsekuent të shar'iatit në jetën praktike të besimtarit të devotshëm.
Në ndarjen, në shikim të parë, e sufizmit nga bërthama e tij e islamit zyrtar, përveç faktorëve të tjerë, në mënyrë të theksuar ka ndikuar gjendja e marrëdhënieve në shtetin e forcuar dhe të organizuar arab në procesin e ekspanzionit të vrullshëm jashtë territoreve të Arbisë, si djep i islamit. Shoqëria dhe shteti islamik në mënyrë definitive shndërrohen në shtet me institucionet që i mbrojnë interesat e shtesave sunduese dhe mbi të gjitha me interpretimin zyrtar të religjionit, si bazën e pazëvëndësueshme të legjitimitetit të vet.
Shar'iati - ligji i jashtëm i islamit, paraqet bartësen e hakikatit, të së Vërtetës së brendshme dhe të realitetit të brendshëm.
Për këtë arsye sufitët janë mbrojtësit më të flaktë të ligjit të jashtëm.
Liria e plotë e brendshme shpirtërore, të cilën e kanë kultivuar sufitët kundrejt formave të jashtme, ua ka mundësuar shkallën më të lartë të shpirtëzimit, të përsoshmërisë shpirtërore.
Sufizmi, pa dyshim, paraqitet si një fenomen kompleks dhe shumështresor shpirtëror e shoqëror, i pranishëm me shekuj në tërë hapësirat e gjera gjeografike ku shtrihej islami.
Sufizmi gjatë historisë, ka përjetuar një zhvillim të vrullshëm dhe dinamik, të brendshëm dhe të jashtë, në suazat e bërthamës së islamit.
Sufizmi në fillet e veta nënkupton bashkësinë e gjendjeve ekstatike, kulminacioni i të cilave mundëson njohuritë religjioze të shkallës së lartë, të radhës metafizike, përkatësisht të njohurit intutiv të pranisë së Perëndisë dhe të vetë Qenies së Perëndisë.
Sufizmi paraqet lëvizjen dhe sistemin e veçantë në besimin islam, i cili paraqitet dhe si metodë specifike e afrimit dhe e bashkimit me Perëndinë; paraqet shfrytëzimin e aftësive intuitive dhe emocionale - spirituale, të cilat në mënyrë latente ekzistojnë në unin e njeriut si fshehtësi të pazbuluara.
Mosaktivizmi i këtyre aftësive, gjithashtu, e fsheh unin nga Perëdnia. Këto aftësi latente intuitive dhe emocionalo - spirituale me anë të ushtrimeve dhe kultivimit të caktuar çlirohen dhe e çlirojnë unin nga perdet e padukshme .
Sufizmi, ndër të tjera, parqet psikologjinë transcedentale në kuadër të islamit.
Sufizmi gjithmonë ka insistuar në drejtim të hulumtimit - analizës së thellësive të shpirtit të njeriut. Sufizmi ka insistuar që besimtari duhet të analizojë dhe të njohë veten, përkatësisht të bëjë analizën personale.
Sufizmi ka insistuar të transcedentohet "uni-egoja e vogël" e njeriut të përkufizuar me përvojën e përditshme. Në thellësitë e idetë, shpirti i njeriut mund të përjetojë praninë e Perëndisë.
Në këtë drejtim thënia e profetit Muhamed s. a. v. s.: "Kush e njeh veten, ai e njeh Zotin e vet", flet më së miri për analizën personale të çdo besimtari.
Mësuesit sufitë, - shejhët kanë pasur dije të hollësishme në metodat terapeutike në shërimin e sëmundjeve shpirtërore.
Njohja dhe bashkimi me Perëndinë nuk mund të arrihet vetëm me aktivizimin e aftësive intuitive dhe emocionale - shpirtërore; përkatësisht kjo njohje dhe ky bashkim nuk mund të arrihet vetëm me aktivitetin e vullnetshëm dhe të vetëdijshëm të besimtarit, pa marrë parasysh sesa është ai aktivitet i sinqertë, vetëmohues dhe afatgjatë, por ajo mund të arrihet me mëshirën e veçantë të Perëndisë.
Aktiviteti intuitiv dhe emocional - shpirtëror, edhe pse është kusht, paraqet vetëm pikën e ujit në det, në krahasim me mëshirën e Perëndisë.
Përceptimet (empiria) dhe mendja (arsyeja) e njeriut mund të kuptojnë vetëm botën e të mundshmes.
Ndërmjet, të mundshmes dhe realitetit ekziston hëndeku i ndarjes, tejkalimi i të cilit është i mundur vetëm me tejkalimin cilësor të empirisë dhe të arsyes.
Këtë akt mund ta bëjë vetëm drita e mëshirës së Perëndisë, dhuruar besimtarit.
Vetë Perëndia, Veten e Vet e ka përshkruar si i Jashtmi (az - zahir) dhe si i Brendshmi (al - batin). Kështu Perëndia botën e ka treguar si botë të brendshme, për të pasur mundësi që njeriu me pjesën e tij të brendshme të njohë e të përjetojë pjesën e brendshme të Perëndisë.
Me pjesën e vet të jashtme (shqisat, arsyeja) njeriu e njeh pjesën e jashtme të Perëndisë.
Pra, koncepti themelor i sufizmit është marrëdhënia në mes të njeriut dhe Perëndisë, marrëdhënia individuale dhe deri në fund personale; përkatësisht relacioni i dashurisë dhe i mëshirës në mes të njeriut dhe Perëndisë.
Njeriu mund të njohë veten vetëm me ndihmën dhe mëshirën e Perëndisë. Njohja dhe thellimi në vete, si njohje e drejtpërdrejtë, është kushti për ringjalljen e dashurisë parakrijuese ndaj Perëndisë.
Ky lloj i të njohurit intuitiv dhe emocionalo - spiritual paraqet formën specifike të zbuluesës dhe qëndron shumë më lart se të njohurit racional të pjesërishëm, të njohurit e drejtpërdrejtë (ma'erifa), përkatësisht të përjetuarit e njohjes gjendet mbi njohjen intelektuale teologjike (e'ilm).
Profeti Muhamed s. a. v. s. ka thënë. "Al - ma' rifa sirri" ("Të njohurit mistik është fshehtësia ime") dhe "La tasihhu as - saltu illa bi - 1 ma'rifa" ("Lutja - namazi vlen me të njohurit mistik")
Sipas pikëpamjes sufiste, dija (të njohurit) ka tri shkallë;

1 dija e cila shpëton besimtarin nga vdekja në mosdije,
2. kontemplacioni dhe
3. zbulesa, si shkallë më e lartë e dijes.

Të njohurit e drejtpërdrejtë, të vëzhguarit të drejtpërdrejtë, kontemplacioni (mushahada) për sufiun paraqet vëzhgimin shpirtëror të Perëndisë, qoftë publike, qoftë sekrete, duke mos parashtruar sesi dhe në çfarë mënyre arrihet deri te ky kontemplacion.

[Domira]

Z-ë C-ë, te falemnderit per keta artikuj ne lidhje me sufizmin. Te lumte!