[Drinni]

Kronologjia e dy viteve të pavarësisë (1911-1912)

Viti 1911: Hartimi i memorandumit të Gërçes më 1911 nga Ismail Qemali, Luigj Gurakuqi dhe patriotë të tjerë dhe përgatitja e kryengritjes në vitin 1912 ishin vendimtare për ngritjen e flamurit në Vlorë, më 28 Nëntor.
Janar - U formua në Itali Komiteti "Pro Albania".

24 Mars - Shpërtheu kryengritja kundër shtypjes xhonturke në Malësinë e Mbishkodrës, e udhëhequr nga Dedë Gjo Luli.
28 Mars - Kryengritësit morën qytetin e Tuzit.
30 Mars - U mbajt në Cetinë mbledhja e udhëheqësve të kryengritjes, që u dërgoi një memorandum Fuqive të Mëdha.
30 Mars - U shpall thirrja drejtuar popullit të Shkodrës për përgatitjen e një kryengritjeje të përgjithshme kundërosmane.
17 Prill - Zbarkuan në Shëngjin divizionet turke të komanduara nga Shefqet Turgut Pasha për të shtypur kryengritjen shqiptare.
14 Maj - Ushtria osmane sulmoi kryengritësit në Deçiç.
2 Qershor - Kryengritësit sulmuan Lezhën.
15 Qershor - Mbërriti në Prishtinë për të vizituar Kosovën sulltan Mehmet Reshati V.
23 Qershor- U miratua nga kuvendi i përfaqësuesve të kryengritësve në Greçë, memorandumi për autonominë e Shqipërisë i hartuar nga Ismail Qemali, Luigj Gurakuqi, etj.
12 Korrik - Kryengritësit i dërguan një memorandum Eduard Grejit, me kërkesën e autonomisë së Shqipërisë.
21 Korrik - U mblodh në Manastirin e Cepos, kuvendi i përfaqësuesve të Çamërisë, të Labërisë dhe të Kazësë së Janinës.
29-30 Korrik - U zhvillua beteja në Orman Çiflig midis çetave patriotike dhe forcave turke.
30 Korrik - Ambasadori turk në Cetinë, Sadredin Beu, u përcolli kryengritësve përgjigjen e qeverisë turke ndaj kërkesave të tyre.
31 Korrik - Qeveria turke shpalli në Tepelenë koncesionet që u bëheshin kryengritësve të Shqipërisë së Jugut.
31 Korrik- 1 Gusht - Mbledhjet e kryengritësve tek Ura e Drashovicës (Vlorë) dhe në Qafën e Sinjës (Berat) miratuan kërkesat e Greçës.
18 Gusht- U bë në Tepelenë mbledhja e përfaqësuesve të parisë dhe të komandantëve të çetave të vilajetit të Janinës, ku të dërguarit e qeverisë turke pranuan disa kërkesa të kryengritësve shqiptarë.

Viti 1912
11 Janar - Hasan Prishtina kërcënoi në Parlament qeverinë turke për një kryengritje të re në Shqipëri, po të mos plotësoheshin kërkesat shqiptare.
18 Janar - Xhonturqit e shpërndanë Parlamentin dhe shpallën zgjedhjet e reja.
Janar - Në lagjen Taksim të Stambollit u mbajt mbledhja e fshehtë e personaliteteve kryesore të lëvizjes shqiptare për organizimin e kryengritjes së përgjithshme.
13 Mars - U nënshkrua marrëveshja serbo-bullgare mbi bazën e së cilës u formua "Aleanca Ballkanike".
Mars - Ismail Qemali dhe Luigj Gurakuqi erdhën në Shqipëri për të organizuar kryengritjen.
Prill - Shpërtheu kryengritja kundër xhonturqve në Malësinë e Gjakovës.
21-25 Maj - Zhvilloi punimet Kuvendi i Junikut, i cili hartoi programin e autonomisë të kryengritjes së përgjithshme.
Maj - Kryengritja kundër xhonturqve u shtri në zonën e Pejës, të Lumës, të Mirditës e të Zadrimës.
29 Maj- Grupi i "Të besëlidhurve" i udhëhequr nga Gjeto Coku, Zef Arapi, sulmoi Lezhën.
Fillimi i Qershorit - Forcat kryengritëse të udhëhequra nga Bajram Curri shpartalluan forcat turke në Qafën e Prushit.
28-29 Qershor - Kryengritësit e udhëhequr nga Isa Boletini shpartalluan batalionet turke tek Ura e Senicës.
Qershor - Kryengritësit zhvilluan luftime me forcat turke në zonën e Prishtinës, të Pazarit të Ri dhe të Vuçiternës.
4 Korrik- Kryengritësit morën Krujën.
17 Korrik- Kryengritësit hynë në Gjakovë.
17 Korrik- Kryengritja shqiptare e detyroi qeverinë xhonturke të Said Pashës të jepte dorëheqjen.
21 Korrik - Kryengritësit çliruan Prishtinën.
22 Korrik- Kryengritësi çliruan Pazarin e Ri dhe Prizrenin.
22 Korrik- U formua qeveria e re turke e kryesuar nga Ahmet Myftar Pasha.
23 Korrik- U mblodh Kuvendi i Sinjës, ku u miratua një memorandum për autonominë e Shqipërisë, i cili iu dërgua Portës së Lartë.
27 Korrik- U çlirua nga kryengritësit, Mitrovica, Peja e Bujanovci.
29 Korrik-Udhëheqësit e kryengritjes i dërguan nga Prishtina sulltanit një ultimatum, ku kërkonin shpërndarjen e Parlamentit.
5 Gusht- I detyruar nga kryengritja shqiptare, sulltani shpërndau Parlamentin dhe dekretoi zgjedhjet e reja.
6 Gusht- Qeverisë turke iu dërguan "14 pikat e Hasan Prishtinës", që u miratuan në kuvendin e mbajtur në Ferizaj.
6-7 Gusht- Trupat malazeze kaluan kufirin dhe pushtuan disa fshatra të Shkodrës e të Pejës.
9 Gusht- Iu paraqitën Komisionit qeveritar që ishte ngarkuar të bisedonte me kryengritësit, "14 pikat e Hasan Prishtinës".
12 Gusht- Kryengritësit shqiptarë çliruan Shkupin.
14 Gusht- Kryengritësit çliruan Fierin dhe Përmetin.
18 Gusht- Qeveria turke pranoi formalisht kërkesat e kryengritësve shqiptarë.
23 Gusht- Qeveria e Stambollit botoi zyrtarisht kërkesat e shqiptarëve të miratuara prej saj, por të reduktuara dhe të ndryshuara.
8 Tetor- Mali i Zi i shpalli luftë Turqisë. Filloi Lufta e parë Botërore.
14 Tetor - U bë mbledhja e patriotëve shqiptarë në Shkup, ku u vendos të luftohej për tërësinë territoriale dhe lirinë e Shqipërisë.
14-18 Tetor- Vullnetarët shqiptarë u rezistuan sulmeve të ushtrisë serbe në luftimet e Merdarit, në veri të Podujevës.
17 Tetor- Serbia dhe Bullgaria i shpallën luftë Turqisë.
18 tetor- Ushtria serbe u hodh në mësymje në drejtimin Nish-Manastir-Elbasan dhe Kurshumli-Prizren-Durrës.
20 Tetor- Ushtria serbe, pasi theu qëndresën e shqiptarëve pushtoi Podujevën dhe Prishtinën.
23 Tetor- Ushtria serbe pushtoi Vuçiternën dhe Mitrovicën.
24 Tetor- Ushtria osmane u thye në betejën e Kumanovës.
25 tetor- Ushtria serbe pushtoi Ferizajn.
25-26 Tetor- Vullnetarët shqiptarë u rezistuan forcave serbe në Grykën e Cerralevës.
5 Nëntor - U zhvillua mbledhja e kolonisë shqiptare në Bukuresht nën kryesinë e Ismail Qemalit e të Luigj Gurakuqit, ku u vendos të merreshin masa për shpëtimin e për çlirimin e Shqipërisë.
19 Nëntor - Ismail Qemali deklaroi në Trieste se e vetmja zgjidhje e drejtë e çështjes shqiptare ishte ajo e Shpalljes së Pavarësisë.
25 Nëntor - Ismail Qemali arriti në Vlorë.
25-27 Nëntor - Përpara hyrjes së ushtrive serbe, Elbasani, Durrësi, Tirana, Kavaja, Peqini dhe Lushnja shpallën pavarësinë.
28 Nëntor - U hap në Vlorë Kuvendi Kombëtar, i kryesuar nga Ismail Qemali që shpalli Pavarësinë e Shqipërisë.

nga At Artur Liolin

Kancelar i Kishës Orthodokse Shqiptare ne Amerikë. Boston