Shpirti (Nocioni Shpirtit)

[LABI]

Gjithëashtu është edhe një autorë tjetër i cili ka kontribuar me teoritë e tij . Bëhet fjalë për Tylor i cili me hipotezat e tij për ëndrrat dhe mënyrën si lindin idet e shpirtrave dhe të frymës ende janë klasike , është e rëndësishme që të vlerësohen .
Ja se çfarë thotë Tylor për frymën : “Kjo shtrirje e animizmit i drejtohet mendësisë karakteristike të njeriut primitiv , i cili ashtu si kalamani nuk e dallon të gjallën prej jo të gjallës .Meqë qenjët e para nga të cilat fëmija fillon të formojë një ide për njerëzit , janë njerzit , vetja dhe prindërit e tij , ai prirët të përftyroj të gjitha sendet sipas modelit të natyrës njerëzore”.[2]
E tani të kthehemi tek shpirti se cilat ishin arsyet dhe pikëpamjet që na bëjnë të besojmë se njeriu përbëhet edhe nga një komponim tjetër e që quhet shpirt , përveq komponentës materiale e cila për dallim nga kjo e fundit është shumë më e vacant dhe specifike .
Le të sqarojmë nëpërmjet një shembulli sipas Dyrkheim se si erdhi deri tek ideja e lindjes së shpirtit i cili thotë : “ Idenë e shpirtit njeriut do t’ia kishte shtirë ndërmend kuptimi i keq i pamjes së jetës së dyfisht që bënte normalisht, nga njëra anë kur ishte i zgjuar dhe nga ana kur ishte i fjetur”[3].
Pra përderisa njeriu në ëndrrën e tij ndjen apo shef shëmbëllime se ka vizituar një vend beson se ka shkuar atje , e që në fakt të ishte ashtu do ti duhej që të dy qenjët të ishin në të njejtën kohë atje , pra trupi dhe shpirti .
Ky është vetëm një nga shembujt me të cilën Dyrkheim ilustron se si erdhi deri tek ideja e shpirtit , dhe më pastaj me përsëritjen e vazhdueshme të përvojave të tilla fillojmë të mendojmë se ekziston edhe një unë i dytë i yni i cili ka aftësi të udhëtoj më tutje .
Kështu pra lindin sistemet e përftyrimeve e të cilat kanë ekzistuar edhe në shoqëritë më primitive , përftyrime këto që kanë të bëjnë me shpirtin dhe nga kjo mund të kuptojmë se ideja mbi shpirtin ka lindur në të njejtën kohë me lindjen e njerëzimit .
Shpirti këtu paraqitet si diçka e veçantë i cili ka aftësi të del nga trupi ynë dhe të udhëtoj , është diçka që ndryshon prej qenjës së dukshme në shumë aspekte është me fuqi më të madhe lëvizëse , meqë mund të përshkoj distanca të mëdha , më e lakueshme , më plastike sepse për ta braktisur trupin duhet të jetë në gjendje për të kaluar nëpër të carat e trupit , si pjesa më e hollë dhe më e lehtë e jona . Kështu Dyrkheim përshkruan shpirtin mëpas ai thotë : “Se është shpirti ai çka kemi më të mirën dhe më të thellën tek ne , pjesën më të shquar tonë , nga ana tjetër edhe një bujtës kalimtarë që na vjen nga jasht që brenda nesh një jetë , që ndryshon nga jeta e trupit e që një ditë prej ditësh do ta rifitojë pavarsin e tij të plotë”[4].
Pra shpirti është i cili ka këto aftësi që pasi të vdes njeriu ai del nga trupi i tij shkon dhe rrinë në vendin e shpirtrave deri sa nuk e gjenë trupin tjetër apo bashkëudhëtarin e rradhës .
Sipas Spencerit dhe Gillenit shpirtrat ndjekin këtë rrugë : “Shpirtrat që vijnë të gjallërojnë truprat e porsalindurve nuk janë product krijimesh origjinale dhe të veçanta , pra kur vdes një individ shpirti i tij e braktis trupin në të cilën ka pasur vendqëndrim dhe më pas shkonë e rimëshirohet dhe ky rimëshirim në fakt paraqet një lindje të re”[5].
Ndërsa Strehëllovi thotë : “Mbasi ritet e zisë e çlirojnë përgjithëmon prej trupit , shpirti nuk mëshirohet më sërish .Ai shkonë ishullin e të vdekurve , ku i kalon ditët duke fjetur dhe netët duke hedhur valle deri sa të bjerë shi në tokë në atë qastë ai në mesin e të gjallëve dhe luan rolin e mbrojtësi për të bijtë në moshë të vogël, apo kur s’ka bijë ma për nipërit e tij , hyn në trupat e tyre dhe i ndihmon që të rritën . Kështu mbetet për një vit a dy mes familjës e pastaj përsëri kthehet në vendin e shpirtrave .Pas një periudhe e braktisë sërish dhe kthehet për një qëndrim të ri mbi tokë e që do të jetë qëndrimi i tij i fundit në tokë dhe pasi të vjen koha për të rimarrë përsëri rrugën për te vendi i shpirtrave por kësaj radhe pa mundësi rikthimi”[6].

Kështu Dyrkheim sqarojë nocionin e shpirtit dhe me argumentet që ofron duke u nisur qysh nga arsyet e krijimit të idesë mbi shpirtin dhe mëpas sqarimin e tyre , analiza që u bëhet me marrjen e shembujve që nga shoqërit më primitive e deri te ato të ditëve të tij . Marrë përbazë të gjitha faktet historike dhe etnografike duke mos lanë anash as pikëpamjet dhe opinionet e autorëve tjerë dhe analiza e komentimi i tyre në veçanti është nisur nga pikëpamjet e Spenserit , Gilleut dhe Strehllowit . Edhe pse si libër i shkruar shumë vite më parë ende vazhdon një udhërrëfyes i mirë mbi fillet e religjioneve të ndryshme , ai vazhdon të mbetet një libër shumë i studiuar edhe nga autorët e kohëve moderne përveq tjerash me vepren e tij Dyrkheim ka bërë një shërbim të rëndësishëm edhe shkencave të feve botërore .