E Drejta Nderkombetare Publike

[LABI]

c) Kompetenca e Gjykates- detyre kresore ka zgjidhjne e mosmarreveshjeve qe ia parashtrojne shtetet Sipas nenit 34, vetem shtetet mund te jene pale te perpara gjykates. Kete te drejte e kane te gjitha shtetet qe jane palee Statutit te Gjykates Nderk. te Drejtesise. Sipas nenit 93te Karts, shtetet anetare te OKB-se ane ipso-facto pale e Statutit-Gjykatse-Nderk- Drejtesise
Parimisht juridiksioni i gjykates eshte facultative (por mund t’jete edhe i detyrueshem).
Procedura gjyqesore mund te filloj para gjykates edhe vetem me njeren pale, me kusht qe pala ose palet e tjera ne mosmarreveshje te pranojne juridiksionine gjykatesper ta zgjidhur rastin e caktuar - (me ane te nje deklarate formale, ose ne forme te heshtur duke iu pergjigjur fteses se gjyqit dhe d uke marre pjese ne process….Juridiksioni i gjykats eshte i detyrueshem net e gjitha rastet e parapara posaqerisht me traktatet dhe me konventat qe jane ne fuqi
d)Vendimet e Gjykats- merret me shumicen e votave te gjyqetareve te pranishem. Ne rast se votat jane te barabarta , atehere vendos vota e kryetarit ose personit qe e zevendeson ate… Vendimi shpallet ne séanca publike pasi te jene lajmruar agjentet ne forme te caktuar . Nga nje shembull i vendimit i nenshkruar nga kryetari dhe sekretari dhe me vulen e gjykates , i dorzohet secils nga palet .
e) Veprimet e Gjykates- prej vitit 1946 deri ne vitin 19955 Gjykata ka leshuar 60 vendime dhe 21 mendime consultative… Rasti i pare qe ka zgjedhur Gjykata pas Luftes II Boterore , ka qene rasti i “Kanalit te Korfuzit” – rasti anglo-shqiptare.
E DREJTA LUFTES – eshte pjese e drejtes nderkombetare publike , qe permban rregullat juridike zakonore dhe kontraktuese, me te cilat rregullohen maredheniet midis subjekteve nderkombetare ne kohe lufte dhe ne lidhje me luften.
Lufta-eshte konflikt i armatosur ne mes dy a me shume shteteteve , kurse veprimet ne te synojne nenshtrimin e kundershtarit … (Lufta nuk eshte akt i nje anshem)

NOCIONI LUFTES – sipas drejtes nderkombetare klasike del se :
1) Lufta eshte konflikt midis dy shteteve
2) Lufta eshte konflikt me forca te armatosura (pers. civil nuk marrin pjese ne lufte..)
3) Lufta ka per qellim nenshtrimin e nje pale nga pala tjeter.
Russo ne vepren “Kontrata shoqerore” shkruane se : lufta s’eshte –raport i njeriut ndaj njeriut, por i shtetit ndaj shtetit , ne te cilin individet behen armiq vetem rastesisht si ushtar , e jo si qytetare.
Ne literaturen e re nocioni i luftes zgjerohet , ngase gjithnje e me shpesh me lufte nenkuptohen armiqesite midis shteteve ose edhe brenda nje shteti, a nje territori qe zhvillohet me forca te armatosura… Sepse lufte nuk konsiderohet me vetem armiqesite e armatosura midis shteteve , pore dhe armiqesite brenda nje shteti, te shkaktuara nga kryengritja ose nga revolucioni
Marksi – luften e trajton si nje dukuri klasore dhe si kategori historike- qe i ka rrenjet ne rendin ekonomik te sistemit eksplatues … (sipas tyre lufta paraqitet ne nje shkalle te zhvillimit shoq., kur paraqitet prona private, ndarja e shoqerive ne klasa dhe kur krijohen shtetet ) .
Lenini – Lufta eshte vazhdim i thjeshte i politikes me mjete tjera.
Lufterat e Drejta dhe Lufterat e Padrejta
Perpjekjet e para per t’bere dallimin e luftrave te drejta dhe te padrejta i hasim qysh ne antikitete.. Shprehjen lufte e drejte e ka krijuar Aristoteli me qellim qe te siguronte paqen midis poliseve greke dhe per t’i ruajtur ato nga shkatrrimet e luftes.. Por me kaq mbyllej rrethi ,sepse ndaj pop, tjere vlenin norma tjera.
Nga paraqitja e krishterimit e deri me sot , eshte bere dallimi midis lufrave te drejta dhe te padrejta.. Teorine mbi lufterat e drejta e kane zhvilluare teologet e kishes katolike ( Shen-Augustini, Toma Akuini, Vitoria, Suaresi etj ). Augustini – konsideronte se lufta eshte e lejueshme nese eshte e drejte… L. te drejta jane: ( luftrat per mbrojtjen e shtetit nga armiqet e jashtem, lufta per denimin e padrejtesive

Heqja Dore nga Lufta- deri ne miratimin e Statutit te Lidhjes se Kombeve , lufta konsiderohej nje mjet i ligjshem per zgjidhjen e mosmarreveshjeve , ose per arritjen e objektivave kombeare.
Heqja Dore nga Lufta (Pakti Brian-Kellog)
Perpjekjet e per ndalimn e pergjithshem te luftes jane kurorzuar me lidhjen e Traktatit Brian-Kellog, qe ndalonte te gjitha lufterat agresive dhe ne kete pikepamje perfaqesonte nje hap te madh perpara ne krahasim me Statutin e Lidhjes se Kombeve.. Lufta konsiderohej edhe me tutje e ligjshme nese : a) zhvillohet per mbrojtjen e vetvetes ; b) nese zhvillohet kunder nje shteti qe ka shkelur traktatin
Heqja dore nga Lufta me Karten e OKB-se
Karta e OKB-se – jo vetem qe ndalon e luftes , por per me teper ndalon forcen dhe kercenimin me force, si edhe percaktojne masa te efektshme per pengimin e luftes… Neni 2, parg.4 i Kartes : “anetaret e OKB-se ne mardheniet e tire nderkombetare heqin dore nga perdorimi i kercenimit ose nga perdorimi i forces kunder teresise territoriale ose kunder pavaresise politike te cdo shteti , ose ..
Autoret e Kartes, ne vend te nocionit “lufte” kane perdorur fjalet “kercenim ose perdorim i forces” qe duhet te eliminojne mundesine per cfaredo mosmarreveshje.
FILLIMI LUFTES
1) Me shpalljen formale te luftes – ( eshte e detyrueshme me Konventen e 3 te Hages).
2) Me deshtimin e perpjekjeve te shtetit qe te realizoje plotesimni e kerkesave nga ultimatumi
3) Me shpallje , ose veprimin qe tregon se nje shtet e konsideron veten ne lufte me nje shtet tjeter.
4) Me fillimn e aksioneve armiqesore .
Efektet e Fillimit te Luftes- me fillimin e luftes perfundon periudha e mardhenieve paqesore, dhe qe nga ai moment mardheniet midis shteteve te konfrontuara rregullohen me rregullat e se drejtes ndrk. te luftes.
Palet ne Konflikt (pers qe marrin pjese ne lufte/armiqesi);
1) Pjestaret e forcave te armatosura
2) Forcat jo te rregullta (milicia, njesite vullnetare )
3) Kryengritja pop, qe shfaqen spontanisht nder popullsi te territorit akoma te paokuparum me kusht qe mbajn armet haptazi dhe t’i respektojne rregullat e drejtes se luftes
4) Levizjet rezistence qe veprojne ne territore te okupuara dhe kane per qelim te shqetesojne okupusin
5) Levizjet clirimtare qe i perbejne personat qe luftojne per zhdukjen e sundimit kolonial.
TEATRI i LUFTES- E-D-N percakton dallimin midsi “zons se luftes” dhe “teatrit te luftes”. Zone e Luftes- konsiderohet hapesira tokesore dhe ujore e nje shteti qe eshte ne lufte, ujerat e tij detare dhe hapesira ajrore mbi to .
Teatri Luftes-perfshine hapesiren tokesore, detare dhe ajrore net e cilen zhvillohen aktualisht armiqesiste.
Personat e mbrojtur ne konflikt te armatosur : 1) te plagosurit, 2) te semuret , 3)anijethyerit, 4) roberit e luftes, 5) pop. Civile, 6) pers.mjekesore, fetare, 7)kryqi kuq
Objektet e mbrojtura ne konflikt : 1) spitalet , 2) objektet civile, 3) objektet kulturore
PERFUNDIMI LUFTES:
1) Nderprerja thjeshte e armiqesise
2) Nenshtrimi- zhdukja e nje pale nderluftuese ne lufte nga pala tjeter, permes pushtimit dhe fitores.
3) Armepushimi- mareveshje mes forcave nderluftuese per nderprerjen e perkoheshme te armiqesive
4) Kapitulimi-nenkupton marveshjen me te cilen comand,ushtarak meren vesh per dorzimin e nje locait te cakt
5) Traktati paqes