Kontribute juridike mbi mbështetjen e pavarësisë së Shtetit të Kosovës‏

[Dilaver]

Hyrje

E drejta politike e vetëvendosjes në këndvështrimin e saj të jashtëm mund të ushtrohet edhe nëpërmjet formimit të një shteti të pavarur nga shkëputja[2] e një shteti tjetër të pavarur. Me termin Shkëputje, nënkuptohet si ndarja e një pjese e territorit të një shteti ekzistues e bërë nga popullata banuese me qëllimin për të krijuar një shtet të ri, të mosvarur dhe sovran. Shkëputja e njëanëshme është ndarja e një pjese e territorit të një shteti ekzistues e cila kryhet në mungesë të para-pëlqimit të sovranit të mëparshëm.
E drejta e shkëputjes së njëanshme në të drejtën ndërkombëtare, nënkupton të drejtën e një populli për të ndarë n jë pjesë të territorit nga shteti amë mbi bazën e të drejtës për vetë vendosje të popullatës të asaj pjese të territorit.
E drejta e vetëvendosjes për herë të parë është shpallur nga Presidenti amerikan Udruou Uillson në përfundim të Luftës së Parë Botërore, dhe ka qenë një nga bazat e Konferencës së Versajës mbi Paqen në 1919.[3] Koncepti uillsoninan bazohej kryesisht mbi komunitete (rectius: bashkësi) të cilat përcaktoheshin mbi bazën e racës, fesë, gjuhës apo kulturës dhe kishte në synim kontekstin evropian. Kjo e drejtë që thirret nga neni 1 (2) dhe neni 55 i Kartës së KB, i ka mbijetuar edhe dukurisë së post-kolonizimit, dhe është cilësuar nga Komiteti për të Drejtat e Njeriut si e drejtë e patjetërsueshme[4] dhe kolektive, e cila është e një rëndësie tejet të veçantë, pasi realizimi i saj përbën një nga kushtet më themelore për garantimin dhe respektimin e të drejtave të njeriut, si dhe për nxitjen dhe forcimin e të drejtave në fjalë. E drejta e vetëvendosjes ka edhe një këndvështrim të brendshëm, pasi ushtrimi efektiv i kësaj të drejte do të shpjerë në fillimin dhe formimin e proceseve kushtetues dhe politike për shtetin e ri. Në këtë këndvështrim ajo njihet si e drejta e popujve për të përndjekur zhvillimin e tyre ekonomik, shoqëror, dhe kulturor, pa ndërhyrje nga jashtë. Në lidhje me këtë këndvështrim, ekziston e drejta e çdo qytetari për të marrë pjesë në drejtimin e jetës publike në çdo nivel. Për pasojë, qeveria duhet të përfaqësojë të gjithë popullatën pa dallim race, ngjyre, origjine apo etnie.
Sipas mendimit të doktrinës ndërkombëtare, tashmë E drejta e vetëvendosjes ka marrë rangun e në parimi të përgjithshëm të së drejtës ndërkombëtare.
E drejta e vetëvendosjes, gjatë Luftës së I dhe të II Botërore, është përdorur si një ndëshkim për të vleftësuar shkëputjet e njëanshme gjatë procesit të shpërbërjes së perandorive kolonizuese të mundura. Pyetja që shtrohet është nëse ekziston edhe sot akoma një parim i vetëvendosjes për popujt në shtetet e sotme ekzistues, sipas së drejtës ndërkombëtare ?