Imuniteti aktiv dhe ai pasiv

[~AnnA~]

IMUNITETI I LINDUR (JOSPECIFIK)



I. PASQYRË E SISTEMIT IMUNOLOGJIK

Ne vazhdimisht jemi në kontakt me agjentët infektivë dhe në shumicën e rasteve jemi në gjendje t’u rezistojmë këtyre infeksioneve. Këtë rezistencë ndaj infeksioneve na e mundëson sistemi ynë imunologjik. Sistemi imunologjik është i përbërë nga dy nënnjësi: sistemi imunologjik i lindur ose jospecifik dhe sistemi imunologjik i fituar ose specifik (figura 1). Sistemi imunologjik i lindur është linja e parë mbrojtëse kundër mikroorganizmave invadues, ndërsa sistemi imunologjik i fituar vepron si linjë e dytë e mbrojtjes dhe po ashtu e fuqizon mbrojtjen gjatë ekspozimit të përsëritur ndaj të njëjtit patogjen. Të dy nënnjësitë e sistemit imunologjik kanë komponentët qelizorë dhe komponentët humoralë me të cilët ato realizojnë funksionin mbrojtës (figura 1). Po ashtu, sistemi imunologjik i lindur ka strukturat anatomike, të cilat funksionojnë si barriera ndaj infeksionit. Edhe pse këto dy njësi të sistemit imunologjik kanë funksione të ndryshme, ekziston bashkëveprim midis këtyre sistemeve (p.sh. komponentët e sistemit imunologjik të lindur ndikojnë në sistemin imunologjik të fituar dhe anasjelltas).

Edhe pse sistemi imunologjik i lindur dhe sistemi imunologjik i fituar funksionojnë së bashku në mbrojtjen kundër mikrooorganizmave invadues, ata ndryshojnë nga njëri tjetri në disa aspekte. Sistemit imunologjik të fituar i nevojitet një kohë për të reaguar ndaj një organizmi invadues, ndërsa sistemi imunologjik i lindur përfshin mekanizmat mbrojtjës, të cilët, në pjesën më të madhe, janë pjesë përbërëse dhe të gatshme për t'u mobilizuar me rastin e infeksionit. E dyta, sistemi imunologjik i fituar është antigjen-specifik dhe reagon vetëm ndaj organizmave që kanë shkaktuar atë përgjigje. Kurse, sistemi imunologjik i lindur nuk është antigjen-specifik dhe reagon në mënyrë të njëjtë ndaj organizmave të ndryshëm. Në fund, sistemi imunologjik i fituar demonstron memorien imunologjike. Ai "mban mend" kontaktin e mëparshëm me një organizëm invadues dhe reagon më shpejt pas kontaktit të sërishëm me të njëjtin organizëm. Ndërkaq, sistemi imunologjik i lindur nuk demonstron memorie imunologjike.

Të gjitha qelizat e sistemit imunologijk kanë origjinë nga palca e eshtrave dhe këtu bëjnë pjesë qelizat mieloide (neutrofilet, bazofilet, eozinofilet, makrofagjet dhe qelizat dentritike) dhe qelizat limfoide (limfocitet B, limfocitet T dhe qelizat vrasëse natyrore (ang. natural killer cells- figura 2), të cilat diferencohen në rrugë të ndryshme (figura 3). Nga qeliza paraardhëse (amë) mieloide në palcën e eshtrave zhvillohen eritrocitet, trombocitet, neutrofilet, monocitet / makrofagjet dhe qelizat dentritike, ndërsa nga qeliza amë limfoide zhvillohen qelizat NK, limfocitet T dhe limfocitet B. Për zhvillimin e limfociteve T, paraardhësit e limfociteve T duhet të migrojnë në timus ku ato diferencohen në dy lloje të limfociteve: limfocite T ndihmëse CD4+ dhe limfocite T precitotoksike CD8+. Në timus prodhohen dy lloje të limfociteve T ndihmëse: limfocitet TH1, të cilat ndihmojnë limfocitet CD8+ precitotoksike të diferencohen në limfocite T citotoksike, dhe limfocitet TH2, të cilat ndihmojnë limfocitet B të diferencohen në plazmocite, të cilat sekretojnë antitrupa.

Funksioni kryesor i sistemit imunologjik është dallimi në mes indit vetanak dhe indeve të huaja. Kjo aftësi për të dalluar të veten nga e huaja është e nevojshme për mbrojtjen e organizmit nga invazioni i patogjeneve dhe për të eliminuar qelizat e veta të ndryshuara ose të modifikuara (p.sh. qelizat malinje). Meqenëse ka organizma, të cilët mund të shumëzohen brenda qelizave (viruset, disa baktere dhe parazitë) ose jashtë qelizës (shumica e baktereve, mykrat dhe parazitët), janë zhvilluar komponentë të ndryshëm të sistemit imunologjik për të realizuar mbrojtjen kundër llojeve të ndryshme të patogjeneve. Është e rëndësishme të mbahet mend se infeksioni me një organizëm nuk nënkupton patjetër sëmundjen, me qenë se sistemi imunologjik në shumicën e rasteve do të jetë në gjendje ta eliminojë infeksionin para se të paraqiten shenjat dhe simptomat e sëmundjes. Sëmundja paraqitet vetëm atëherë kur ka numër të madh të shkaktarit të infeksionit, kur organizmat invadues janë shumë virulentë ose kur sistemi imunologjik është i komprometuar. Edhe pse sistemi imunologjik, në shumicën e rasteve ka rol mbrojtës, po ashtu ka raste kur ky sistem ka efekte të dëmshme. Gjatë inflamacionit, i cili është përgjigje ndaj një organizmi invadues, mund të ketë një shqetësim lokal dhe dëmtim të indit të shëndoshë përreth, si rezultat i produkteve toksike të prodhuara nga vetë përgjigjja imunologjike. Po ashtu, në disa raste përgjigjja imunologjike mund të jetë e drejtuar ndaj indeve të vet organizmit duke rezultuar me sëmundje autoimune.

II. IMUNITETI JOSPECIFIK

Sistemin imunologjik jospecifik (të lindur) e përbëjnë: barrierat anatomike, molekulat sekretore dhe komponentët qelizorë (tabela 2). Në mesin e barrierave anatomike mekanike bëjnë pjesë lëkura dhe shtresat e brendshme epiteliale, lëvizjet e zorrëve dhe lëvizjet e cilieve bronkopulmonale. Të shoqëruara me këto sipërfaqe mbrojtëse janë edhe agjentët kimikë dhe agjentët biologjikë.

A. Barrierat anatomike ndaj infeksionit

1. Faktorët mekanikë

Sipërfaqet epiteliale formojnë një barrierë fizike, e cila është e palëshueshme për shumicën e agjentëve infektivë. Prandaj, lëkura vepron si linjë e parë mbrojtëse kundër organizmave invadues. Deskuamimi i epitelit të lëkurës po ashtu ndihmon largimin e baktereve dhe agjentëve të tjerë infektivë, të cilët ngjiten në sipërfaqet epiteliale. Lëvizjet për shkak të prezencës së cilieve ose peristaltikës ndihmojnë largimin e mikroorganizmave nga rrugët e frymëmarrjes dhe traktit gastrointestinal. Efekti shpërlarës i lotëve dhe i pështymës ndihmon parandalimin e infeksioneve në sy dhe në gojë. Efekti kurthues i mukusit, i cili mvesh traktin respirator dhe atë gastrointestinal, ndihmon mushkëritë dhe sistemin tretës nga infeksioni.

2. Faktorët kimikë

Acidet yndyrore në djersë frenojnë rritjen e baktereve. Lizozima dhe fosfolipaza në lotë, pështymë dhe sekretin e hundës mund të zbërthejnë murin qelizor të baktereve dhe destabilizojnë membranat bakterore. Aciditeti i lartë në djersë dhe lëngun e lukthit parandalon rritjen e baktereve. Defensinat (proteina me masë të vogël molekulare) të cilat janë gjetur në mushkëri dhe traktin gastrointestinal kanë aktivitet antimikrobik. Surfaktanti në mushkëri vepron sikur opsoninat (substanca të cilat ndihmojnë fagocitozën e grimcave nga fagocitet).


3. Faktorët biologjikë

Flora normale në lëkurë dhe në traktin gastrointestinal mund të pengojë kolonizimin e baktereve patogjene duke sekretuar substanca toksike ose duke garuar me baktere patogjene për materie ushqyese ose për t'u ngjitur për sipërfaqe të qelizës.