Rilindja Kombetare

[Psikologu]

Keshtu ndodhi edhe ne Tirane, ku ne saje te kerkesave kembengulese te rretheve atdhetare, ne shkollen austriake te ketij qyteti, ne kundershtim me vendimin e kryepeshkopit katolik te Durresit, u vune ne perdorim tekstet e pergatitura nga Shoqeria e Stambollit.
Ne saje te perkrahjes se popullit dhe te vendosmerise se mesuesve atdhetare, edhe Mesonjetorja shqipe e Korces, qe ishte e vetmja shkolle shqipe legale, u beri balle per nje kohe te gjate perndjekjeve dhe intrigave te qeveritareve osmane dhe mitropolise se Korces. Ne vitet e fundit te shek. XIX, kur drejtor i saj u be Nuci Naci, ajo u kthye ne nje shkolle te rregullt fillore me kater klase, ku ndiqnin mesimet 80-100 femije te krishtere e myslimane nga 20-40 qe kishte me pare. Pervec drejtorit, ne shkollen e djemve te Korces jepnin mesime edhe arsimtaret Thanas Nona e Nikolla Lako, ndersa te rriturve abetaren shqip ua mesonte Kristo Vodica. Por edhe kjo shkolle me ne fund u mbyll ne vitin 1902, kur autoritetet osmane, te nxitura edhe nga peshkopi ortodoks grek, arrestuan mesuesin dhe drejtorin e saj te fundit Nuci Nacin, te akuzuar si pjesemarres i nje "organizate te fshehte" shqiptare.
Shkolla e vajzave te Korces, ku jepnin mesim Sevasti Qiriazi (qe ishte edhe drejtoreshe e saj), Fanka Efthimi dhe me pastaj Polikseni A. Dhespoti (Luarasi) e Thanas Sina, dha ndihme te madhe per disa vjet ne perhapjen e shkrimit shqip e te ndjenjave atdhetare tek te rejat dhe te popullsia e qytetit. Ajo frekuentohej nga 50 nxenese, disa prej te cilave, duke qene nga viset e tjera, ishin konviktore. Por edhe kjo shkolle u mbyll me 1904 nga autoritetet osmane.
Ndersa pengonte perhapjen e mesimit te gjuhes shqipe dhe merrte masa te rrepta ndaj mesuesve e prinderve, sidomos ndaj atyre myslimane qe conin femijet ne shkollat shqipe, qeveria osmane, duke qene nen presionin e shteteve fqinje e te Fuqive te Medha, lejonte celjen ne qytetet e Shqiperise te shkollave te reja te huaja, greke, bullgare, serbe etj.
Krahas ketyre, perhapja e shkrimit shqip pengohej gjithashtu nga mungesa e nje alfabeti te perbashket per gjithe shqiptaret. Atdhetaret shqiptare me te drejte e shihnin mungesen e nje alfabeti te njejte si nje shenje dasie qe pengonte bashkimin e konsolidimin kombetar te shqiptareve.
Por si ceshjtja e shkolles shqipe, ashtu edhe ajo e vendosjes se nje alfabeti te njejte te gjuhes shqipe, qene shnderruar ne probleme politike, zgjidhja e te cilave do te varej nga zhvillimi i pergjithshem i Levizjes Kombetare Shqiptare.