Marrëveshja e GATT, rënia e saj, lindja e WTO dhe dallimi mes tyre

[roadrunner]

Rezultati më i paqartë i Rundës së Uruguay ishte themelimi i mekanizmave përforcues në WTO. Megjithëse GATT gjithmonë kishte pasur një process të zgjedhjes së mosmarrveshjes, shtetet e anëtarësuara shpesh e kanë injoruar sundimin për shkak të munfesës seriose të forcës. Përkundrazi GATT-it, vendimet e pruara nga WTO ishin më shumë bindëse. Nëse një shtet kishte breë ankesë në WTO me një lëndë akuze se ligji apo rregulla e një shteti tjetër ëshë proteksionist apo nuk i përmbahet rregullave të WTO, WTO kishte fuqinë e detyrimit ndaj atij shtetit për t’iu përmbajtur rregullave dhe standardeve të WTO (me disa lëshime). Poqese një shtet nuk arrin t’I përmbahet rregullave, WTO kishte fuqinë që të autorizoje shtetin akuzues për vendosjen e sanksioneve tregtare ndaj shtetit të akuzuar.


Liberalizimi i investimit ishte edhe një qëllim i Rundës Uruguay, por negociatorët e që nuk mundeshin të mirren vesh dhe të cilët ranë në pozitë ku nuk mundeshin të bijnë dakord shtyen afatin për ligjet e reja në këtë fushë. Kështuqë, në mbledhjen ministriale të WTO në Singapore (Dhjetor 1996), shtete Evropiane, të përkrahur nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Japonia, kishin shtyer bisedimet për një propozimë të Marrëveshjes Multilaterale të Investimit (Multilateral Investment Agreement – MIA). MIA shtyente apo i detyronte shtetet kombëtare që ti japin dhurata monetare investorëve të huaj si “trajtim kombëtar” një concept i cili është duke u aplikuar në tregtin e sotme.

WTO dhe paraardhësi i saj GATT kanë qenë jashtzakonisht të suksesshëm gjatë 50 viteve në zbritjen e tarifave dhe uljen apo mbrojtjen e barierave të tjera në treg mbi shumë shtete. Paraardhësit e WTO kishin filluar punën më 1947 më vetëm 23 shtete të anëtarësuara, kurse sot ka 146 anëtarë, duke përfshirë gati se 97% tregjeve botërore. Megjithëse WTO ishte formuar në vitin 1995 dhe është një institute i ri ndërkombtar, ajo ka zanafillën apo origjinën nga Konferca e Bretton Woods-it në fund të Luftës së Dytë Botërore.