Shqipëria në kohën e mbretit vid

[Zero Cool]

Gjendja politike ishte e rëndë edhe për oficerët holandezë në viset e tjera të Shqipërisë. Verhulst-i u përpoq të vinte në Tiranë nga Elbasani, por u kap. Edhe Reimers-i u zu rob në Elbasan. De Iongh-u në Fier shpresonte të shfrytëzonte trupat e familjes Vlora dhe të familjes Vrioni në Berat, por Aziz pashë Vrioni preferonte ti mbante njerëzit të vetë për të mbrojtur vendin nga grekët. De Iongh-u kaloi lumin Seman, dhe qëndroi në Fier tri javë. Më 17 qershor, majori Kroon, i cili kishte ardhur nga Lezha për të marrë postin e të ndjerit Thomson, sulmoi Rrashbullin edhe një herë, por nuk pati sukses.

Gjendja ishte kaq e rëndë sa që, më 21 qershor 1914, Aqif pashë Biçaku kërkoi një armëpushim me kryengritësit myslimanë, të udhëhequr nga dervishi melami Haxhi Qamili, nga myftiu i Tiranës Musa Qazimi, nga shehu i Pazar Shijakut Hamdi Rubejka, nga Mustafa Ndroqi dhe nga ish-oficeri osman Qamil Haxhi Fejza i Elbasanit. Oficerët holandezë nuk ishin dakord dhe deklaruan se tani e tutje do t’ua linin të tjerëve çështjet ushtarake për t’u përqendruar mbi misionin e tyre të mirëfilltë – organizimin e xhandarmërisë. Mirëpo vrasja e Kryedukës Franc Ferdinand i Austrisë (1863-1914) në Sarajevë më 28 qershor 1914 dhe shpallja e Luftës së Parë Botërore i lanë në hije ngjarjet e rrëmujshme në Shqipëri. Oficerët holandezë u zëvendësuan hap pas hapi nga një korpus prej rreth 150 oficerësh vullnetarë gjermanë dhe austriakë të cilët mbërritën në Durrës më 4 korrik, organizuar nga skulptori austriak Gustav Gurschner (1873-1970), i cili kishte krijuar uniformat dhe medaljet e Mbretit Vid, si dhe nga një njësi vullnetarësh rumunë të ardhur në Durrës më 7 dhe 17 korrik.

Berati ra në duart e kryengritësve më 12 korrik dhe Vlora u mor pa luftë më 21 gusht. Kështu, në mes të verës së vitit 1914, me rënien e pjesës më të madhe të Shqipërisë së Mesme, opinioni publik në Holandë e kishte të qartë se prania e mëtejshme e misionit ushtarak holandez në Shqipëri do të sillte vetëm më shumë vdekje dhe, si pasojë, Gjeneralit De Veer iu bë presion që të jepte dorëheqjen për vete dhe për trupat e tij. Kjo u realizua zyrtarisht më 27 korrik 1914, një ditë para shpalljes së luftës kundër Serbisë nga Austro-Hungaria. Më 4 gusht shumica e oficerëve u largua dhe u kthye në Holandë sa më shpejt, disa prej tyre duke hasur pengesa gjatë rrugës. Verhulst dhe Reimers u liruan në Pazar Shijak më 19 shtator dhe u nisën për në Holandë të nesërmen. Kështu mori fund aventura holandeze në Ballkan, e cila zgjati më pak se një vit.