Migjeni

[petrol]

Skënder Luarasi .
Diskutime mbi Migjenin

Dihet që sa qe gjallë Migjeni, disa nga ‘’ajka e vjetër ’’ e shkrimtarëve të së 30-ës që rrekeshin si e si t’i vinin bërrylat njëri-tjetrit, atë e mbanin në listën e të vdekurve. Kur vdiq Migjeni bekimi i disa të rinjve ndezi interesimin për të.
Nga viti 1948 e në vijim Kryesija e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë organizuan një sërë mbledhjesh për të komentuar veprën e Migjenit, vlerën e punës letrare të këtij shkrimtari të cilin që kur e njoha në Shkodër e pata aq fort për zemër.
Në disa nga bisedat më ftuan edhe mua. Në fillim unë nuk flisja por dëgjoja. Vëreja se disa e paraqisnin Migjenin në të njëjtën kohë edhe të madhërishëm edhe të vockël: se qe shkodran por orthodhoks, qe shqiptar por në familje flisnin sllavisht, flisnin shqip por ishin nga Kuçi i Malit të Zi, familjarët e tij qenë me origjinë nga Dibra por prapë se prapë sllavë, dhe se... porse ... . Dikush guxoi e tha se Migjenin nuk duhet ta përmendim si shqiptar, por si jugosllav. Ja që qe koha e miqësisë së flaktë dhe disa më tepër interesoheshin që Trieste t'i jepej Jugosllavisë se sa Kosova Shqipërisë.
Pati edhe nga ata që donin ta mjergullonin veprën e tij duke thënë që poezia e Migjenit nuk ngre probleme të rëndësishme për kohën, por u superua prej poetëve të 1930-ës, prandaj s'ka edhe atë rëndësi që i japin.
E ç’të tallur që bëri në një rast P. Gj. duke thënë se Migjeni qe një meteor që u shua pa lënë gjë prapa, po të krahasohet me filanin e filanin. Dhe ç’të gajasur që bënte ‘’kritiku’’ çalaman K.B.
Nuk m’u durua pa ua kthyer reston: ‘’Këto llafe të P. Gj. për Migjenin paraqesin cekësinë mendore të atij që i thotë. Të krahasosh Migjenin me shkrimtarët e viteve 30-të është si të vesh në garë Marathonomakun me K. B. Po për ‘’merita’’ të tjera K. B. edhe ia kalon.’’( K. B. ishte ‘’informator’’ që e dëshmon edhe Uran Kalakulla në ‘’Arshi Pipa, jeta e vepra’’, f. 83,89. Shën. i P.L.)
Shihej qartë dyfaqësia e kritikës, kur pohonte se Migjeni kishte hedhur shumë shtat e duhej t'ia shkurtonin apo se ia kishin tkurrur kaq tepër sa tani duhej t'ia zgjatnin. Me një fjalë Migjenin e shtrinë në shtratin e Prokrustit.
Një nga tezat që më zemëroi shumë qe se Migjeni rridhte nga një familje tepër e varfër prandaj ‘’nga mjerimi’’ edhe shkroi një vepër të tillë. Por vepra pothuajse qe botuar - le të thonin ç'të donin kritikët.
Në një nga seancat e diskutimeve të pasdrekës më caktuan të shprehesha edhe unë.
Nuk fola shumë, por u hodha pjesëmarrësve një grumbull fotografish në tryezën e gjatë. Si klithën disa nga shoqet: ''Si, e ëma kjo? Sa e bukur!... Kjo e motra? Po kjo është e veshur si një princeshë!''
Panë babanë e Migjenit, që komiteti orthodoks i Shkodrës e dërgoi delegat në Kongresin kishëtar të Beratit më 1921. Panë fotografitë e gjyshërve, figura me dinjitet e të motrat e tjera të Migjenit dhe të vëllanë. O jo, kjo familje mund të ketë rënë ekonomikisht, po ç'nënshtypje të bën nga paraqitja shpirtërore, morale, kulturore!
Po në këtë hov të ndezur, e ndjeva për detyrë të vija në dukje të vërtetën e plotë rreth familjes së Migjenit, të jetës dhe veprës së tij, se familja e tij e kishte origjinën nga Reka, ku edhe orthodhoksët qenë shqiptarë e flisnin shqip; se e gjyshja qe nga Kuçi, por fliste shqip e nuk kuptonte sllavisht aspak; se vërtet Migjeni pati jetuar në Tivar e në Manastir gati gjithë foshnjërinë e tij dhe mësimet i pati bërë në shkollë serbe, por me gjithë atë gjuhën amtare nuk e pati harruar, madje dialektin shkodran e fliste dhe e shkruante më qartë se shkodranët katolikë që e kishin bërë shkollën tek jezuitët....

Fragment nga Skënder Luarasi. "Migjeni në shtratin e Prokrustit." Liber i pabotuar