Etika dhe Morali

[Psikologu]

QKA ËSHTË ETNOCENTRIZMI?

Ne studimet sociologjike eshte i mirepranuar percaktimi se etnocentrizmi Është vleresimi dhe gjykimi i kulturave të tjera sipas kritereve,standarteve të kulturave vetjake. Etnocentrizmi është një dukuri e pashmangshme e fazes konfrontuese të modeleve kulturore të shoqerive të ndryshme.Psikozat e prirjet etnocentrike e shnderrojnë kulturen vetjake në kriter krahasimor për të vlerësuar e gjykuar të gjitha kulturat e tjera si të mira ose të kqija, të larta ose të ulta,si të verteta ose të dyshimta duke u nisur nga shkalla e ngjashmërisë së tyre me kulturen vetjake. Për të karakterizuar popullin dhe kulturen e tyre njerëzit me psikoza etnocentrike përdorin pohime të tilla: “Populli i zgjedhur”,”populli i qyteteruar”,Besimtar te vertete etj. Ndërsa për popujt e tjerë përdorin karakterizimet: “Turma pa identitet”,”Race inferiore”,“Popull i prapambetur”etj. Psh: Sociologu Muriel Herbert ka shkruar se ekziston një fis eskimez ,mjaft i izoluar nga rrjedhat e zhvillimit të kulturave boterore me shtrirje të gjërë që e quan veten “inuit”,dmth njerez te vertetë. Etnocentrizmi është një reagim njerëzor universal,i pranishem dhe i zbuluar në mentalitetet e veprimtaritë e të gjitha shoqerive,të gjitha grupeve sociale dhe praktikisht te të gjithë individeve. Të gjitha grupimet sociale kultivojnë në forma të ndryshme prirjet etnocentrike,por jo të gjithë antaret e tyre nuk janë në të njejten masë.Në vepren “Personaliteti autoritar”,mendimtari i shquar T.Adormo ka argumentuar se më të prekur nga psikoza etnocentrike janë pergjithesisht njerëzit me pak të arsimuar,socialisht me të izoluar dhe nga pikpamja fetare me besimtarë.Etnocentrizmi eshte një dukuri komplekse me rrjedhoja të shumëanshme,shpesh kontradiktore në zhvillimet socialkulturore dh sidomos ne dinamiken e difuzimit të kulturave të ndryshme.Etnocentrizmi frenon në masa të caktuara procesin e difuzimit të kulturave ,ndryshimet e tyre. Ne rradhë të parë etnocentrizmi kultivon besnikërinë e antareve ndaj vlerave kulturore,morale te grupimit social qe i perkasin, perforcon unitetin ne rradhet e tyre.pervoja tregon se grupimet sociale me etnocentrike pergjithesisht mbijetojne më gjatë se grupimet e tjera.Etnocentrizmi nxit e justifikon sakrificat ,dhe shenjteron martirizmin në emerë të interesave apo te bindjeve,të vlerave të caktuara të grupit social.Mendësitë etnocentrike shprehen në menyrë lakonike në sentencen:“Une parapelqej vlerat e mia,traditat e mia kulturore megjithese e di qe ato mund te mos jene me te mira se të tjereve.”Psh.: Në mjaft shtete ku pesha specifike e njerezve me ngjyrë është me e madhe se ajo e të bardhve,organizatat e ndryshme qeveritare e joqeveritare perpiqen të lartesojnë krenarinë raciale, vetënderimin për grupimin etnik sipas parimit “E zeza eshte e mrekullueshme”.Mendesite e praktikat etnocentrike ndikojnë në perforcimin e frymes së atdhedashurise,të nacionalizmit. Mjaft sociologe mendojnë se është e pamundur të kultivohet një vetëdije e fuqishme,e konsoliduar kombetare pa praninë e dozave të theksuara të etnocentrizmit.Psikozat etnocetrike kultivohen nga diktaturat totalitare për të perligjuar politikat ekspansioniste ose rruget e veqanta të zhvillimit brenda vendit. psh. në historine e Evropes të shek.të 20 ndoshta dymijevjeqareve të fundit, një nga diktaturat më totalitare është ajo e instaluar në Gjermani nga nazistet Hitlerian. Përpjekjet e shumëanshme,intensive për të justifikuar një regjim e politikë të brendshme ultra totalitare dhe, sidomos për të përligjuar një politikë ekspansioniste ne shkallë të gjërë të imponuar me luftë nga më të pergjakshmet kunder shumë vendeve të tjera europiane,afrikane etj. Përvoja historike dëshmon se psikozat etnocentrike marrin trajta të skajshme në raportet ndërmjet kultures së imponuar nga pushtuesit dhe kultures se popujve të pushtuar,psh: Gjate periudhes se pushtimit turk deri në vitin 1912,ideologet dhe perfaqesuesit e kultures së pushtuesve i konsidëronin shqiptaret ”arnaut te eger,” , "popull parakulturor",barbar qe nuk lidhen,me popullë me patologji akulturative,popull kunderkulturor etj.Keto etiketime të kultures shqiptare përcaktoheshin nga rrugët e ndryshme dhe,në mjaft aspekte,nga kahja e kundërt e zhvillimit të kultures shqiptare në raport me proceset e kultures së pushtuesve turq.Shqiptaret që jetonin në zonat e pushtuara dhe sidomos ata që braktisen qytetet e fushat e pushtuara dhe u ngujuan në mallet e zeza të panenshtruara ose në mergim ,jo vetem që i perqmonin në forma të ndryshme shumë elemente kulturore të imponuara në struktura përkatëse të regjimit te pushtimit turk,por dhe zhvillonin mjaft elemente të kultures shqiptare sikuder kulturë në raport me elemente të tilla,duke e ruajtur edhe vleren e besimit fetar, kombtar dhe etnologjik.


Vazhdon....

Qka është Idealizmi?