SA PËR NJOHURI

[Psikologu]

Disa të dhëna në :

SIDA/ HIV
HIV (Virusi i mungesës së imunitetit njerëzor) është një virus që shkatërron mbrojtjet e trupit kundër infeksioneve. HIV prek në mënyrë të veçantë qeliza të caktuara të bardha të gjakut, që quhen limfocite, të cilat janë të domosdoshme për mbrojtjen e trupit. Kur trupi infektohet me HIV, antitrupat formohen kundër HIV, e cila është një shenjë e pagabueshme që virusi ndodhet në trup. Një person me HIV quhet "HIV pozitiv". Antitrupat mund të mbajnë të ulët nivelin e virusit për shumë vjet, por ato nuk mund ta vrasin dot, pjesërisht sepse ai ngulitet në genet e qelizave të infektuara.

Kur virusi shumëzohet, qelizat e bardha të gjakut shkatërrohen. Në të njëjtën kohë, disa viruse të tjera përhapen në organet e limfës dhe sulmojnë qeliza të tjera të bardha të gjakut. Më në fund, një sasi e madhe qelizash të bardha të gjakut shkatërrohen nga infeksioni HIV. Kjo bën që trupi të humbasë një pjesë të madhe të aftësisë së tij për të mbrojtur veten kundër disa infeksioneve zakonisht të padëmshme dhe kundër tumoreve të këqija. Kjo faza e fundit e infeksionit HIV quhet SIDA (AIDS), e cila do të thotë Sindromë e Ngjitur e Mangesisë së Imunitetit. Në disa raste duhet një kohë e gjatë që nga infeksioni deri në shfaqjen e simptomave tek i infektuari. Sidoqoftë, virusi po shumëzohet në trup gjatë gjithë kësaj kohe dhe ky person mund të infektojë të tjerët. Nëse keni arsye për të besuar që jeni infektuar me HIV, duhet të ekzaminoheni nga një doktor.

Si transmetohet HIV?
HIV mund të transmetohet nëpërmjet gjakut, spermës ose sekrecioneve vaginale të infektuara. Ai mund të transmetohet me anë të marrëdhënieve të pambrojtura, shkëmbimit të gjilpërave të pista si dhe nga nëna në fëmijë gjatë shtatzënisë, lindjes ose dhënies së qumështit. Njerëzit mund të infektohen edhe me anë të transfuzioneve të gjakut. Megjithatë, në Suedi rreziku i kësaj është gati zero ngaqë i gjithë gjaku analizohet.

Cilat janë simptomat e HIV?
Shumë prej atyre që infektohen me HIV mbeten pa probleme për disa vjet. Megjithatë, disa mund të paraqesin shenja të infeksionit të mprehtë viral me ethe pas nja dy javësh, dhimbje tek qafa, lodhje, nyja të fryra të limfës dhe disa herë skuqjen e lëkurës. Këto probleme zhduken vetë. Pas një periudhe e cila mund të zgjatet nga disa muaj në disa vjet, i infektuari mund të përjetojë një ose më shumë nga këto probleme: nyja të fryra të limfës, infeksione mykore në membranën me mukozë të gojës, herpes, djersitje të rënda gjatë natës, ethe të qëndrueshme, kolla, humbje e madhe e peshës, diareja dhe lodhja problematike dhe të qëndrueshme.

Që të dyshohet diagnoza e SIDA-s, personi i infektuar me HIV duhet të infektohet me diçka që njerëzit normalë dhe të shëndetshëm nuk e kanë. Në Suedi, më i zakonshmi është lloji i pneumonisë që shkaktohet nga virusi Pneumocystis carinii, ndërsa në vende në zhvillim tuberkuloza është më e zakonshmja. Një sëmundje tjetër që mund t’u ngjitet atyre që vuajnë nga SIDA është sarkoma e Kaposit, e cila është një tumor enëzor në lëkurë, membrana me mukozë ose njya të limfës.

Cila është procedura e testimit?
Që të vërtetohet nëse dikush është i infektuar me HIV, doktori merr një analizë të zakonshme gjaku, e cila shqyrtohet në laborator. Rezultati jepet pas afro një jave. Testimi bëhet falas.

Si trajtohet HIV/SIDA?
Nuk ka aktualisht kurim për SIDA-n, por ilaçe të ndryshme antivirale mund të pengojnë rritjen e virusit në trup. Shumica e infeksioneve që ndodhin gjatë fazës së SIDA-s mund të trajtohen.

Po partneri im?
Partneri juaj aktual si dhe të gjithë partnerët e mëparshëm të cilët mund të jenë të infektuar duhet të ekzaminohen. Një person i infektuar ne HIV duhet të ndjekë drejtimet e doktorit për parandalimin e infektimit të të tjerëve.

Mbani mend!
Një prezervativ siguron gjithmonë mbrojtje të mirë kundër HIV/SIDA-s. Megjithatë, ekziston rreziku i infeksionit nga marrëdhëniet e pambrojtura vaginale dhe anale. Ekziston gjithashtu një rrezik nëse sperma ose sekrecionet vaginale futen në gojë.


Sifilisi
Sifilisi, i cili mund të ketë shumë simptoma të ashpra, shkaktohet nga bakteret. Sot kjo sëmundje është shumë e pazakontë në Suedi. Sifilisi ndodh sidomos tek njerëzit që kanë patur kontakte seksuale në Azinë Juglindore, Evropën Lindore, Afrikë ose në qytetet e SHBA-së dhe të Evropës. Nëse keni arsye për të besuar që keni sifilis, duhet të kërkoni ekzaminim nga një doktor.

Si transmetohet sifilisi?
Sifilisi transmetohet kryesisht me anë të marrëdhënieve seksuale, por edhe disa kontakte të tjera shumë intime mund të transmetojnë bakteret, p.sh. të puthurit me një ulcerë sifilisi rreth gojës. Edhe gjaku mund të transmetojë këtë infeksion.

Cilat janë simptomat e sifilisit?
Sifilisi fillon me një ose më shumë ulcera të forta, të padhimbshme, të mbushura me lëng, 1-4 javë pas infektimit në atë vend ku bakteret kanë hyrë në trup. Në rast se ulcera ndodhet në vaginë ose zorrën e trashë, në disa raste ajo zbulohet vetëm me vështirësi. Pa trajtim, ulcera zhduket pas 3-6 javësh, por bakteret mbeten në trup. 1-3 muaj pas infektimit, sëmundja do të shfaqet përsëri si puçrra mbi lëkurë. Simptoma të tjera përfshijnë ethet, krupa, lodhja, dhimbja tek nyjat dhe rënia e flokëve. Atëherë sëmundja mund të mos shfaqë më simptoma, dhe të shfaqet përsëri vetëm pas disa vjetësh.

Cila është procedura e testimit?Në qoftë se lëngu po del nga ulcera, një mostër mund të ekzaminohet nën mikroskop. Sifilisi mund të zbulohet edhe gjatë një analize gjaku por vetëm disa javë pas infektimit.

Si trajtohet sifilisi?
Sifilisi mund të kurohet me injeksione peniciline gjatë 10-20 ditësh. Pas trajtimit, kontrollet përsëriten për të paktën një vit tjetër. Testimi dhe trajtimi bëhen falas.

Po partneri im?
Partneri juaj aktual si dhe të gjithë partnerët e mëparshëm të cilët mund të jenë të infektuar duhet të ekzaminohen dhe të trajtohen në rast nevoje. Gjatë periudhës së trajtimit ndalohen marrëdhëniet, si dhe para ekzaminimit dhe trajtimit të partnerit tuaj. Një person i infektuar duhet të ndjekë drejtimet e doktorit për parandalimin e infektimit të të tjerëve.

Cilat sëmundje dytësore mund të shkaktojë sifilisi?
Kjo sëmundje është shumë e rëndë. Për shembull, në rast se sifilisi mbetet i patrajtuar, ai mund t’i bëjë dëm trurit dhe zemrës. Një grua me sifilis e cila mbetet shtatzënë mund t’ia transferojë bakteret fetusit nëpërmjet shtratit. Fetusi atëherë mund të dëmtohet rëndë. Një nga problemet e sifilisit është fakti që infeksioni mund të mos zbulohet gjatë fazave të tij të para.

Mbani mend!
Nëse gjeni ulcera në zonën gjenitale, mos u përpiqni t’i trajtoni vetë, por kërkoni menjëherë këshillën e një doktori. Mbani mend gjithashtu që një prezervativ siguron gjithmonë mbrojtje të mirë kundër sifilisit.

Për abortin
Ky informacion është kontrolluar për saktësinë nga Dr Lotti Helström, gjinekologe konsulente pranë Spitalit Karolinska, Stokholm.



Asnjëherë, një vendim i lehtë
Çështja e mbarimit të shtatzënisë ka shqetësuar njerëzit që nga fillimi i kohës. Aborti, fjalë kjo e cila vjen nga fjala latinisht për lindjen e parakohshme, është debatuar në çdo kulturë – nga Kisha, nga profesioni mjekësor si dhe avokatët dhe gjykatësit në tërësi.
Në Suedi, nën legjislacionin që hyri në fuqi në vitin 1975, aborti pas kërkesës lejohet deri në fund të javës së 18-të të shtatzënisë. Ky legjislacion thotë që vendimin e fundit duhet ta marrë gruaja, dhe askush tjetër. Ajo është përgjegjëse për trupin e saj si dhe për të ardhmen e saj.
Aborti është e drejta e gruas, dhe ajo nuk është e detyruar të paraqesë arsye ose të mbrojë vendimin e saj për një abort.
Aftësia për të ngjizur, mbartur dhe lindur fëmijë është një forcë e fuqishme dhe e qenësishme, ku përfshihen edhe emocione të forta. Vendimi për të vazhduar ose për t’i dhënë fund një shtatzënie ka të bëjë me individët dhe shkencëtarët në shumë nivele: ato emocionale dhe etike, teknike dhe mjekësore.
Një vendim me nënkuptime kaq të thella për ekzistencën – ku kufiri midis jetës dhe vdekjes duket kaq qartë – nuk është kurrë një vendim i lehtë.
Vetë legjislacioni nuk e bën vendimin aspak më të lehtë për gruan individuale. Ajo ka nevojë për ndihmë dhe mbështetje. Kujt duhet t’i drejtohet ajo? Si kryhet aborti? Cilat janë nënkuptimet e vendimit të saj?
Gruaja me të shoqin duhet të ketë në dispozicion këshillues me përvojë të cilët do t’u japin përgjigje pyetjeve të tyre dhe do të bisedojnë me ta për këtë çështje.
Ky informacion synon t’u japë grave individuale njëfarë baze kur ato përballen me vendimin për të mbaruar ose vazhduar shtatzëninë


Mbrojtja e Mirë
“Më mirë të bësh dashuri pa fëmijë sesa fëmijë pa dashuri.” Ky deklarim, sot nuk është aspak i debatuar, por para më pak se 90 vjetësh, ai mjaftonte për të futur në burg deklaruesin, Hinke Bergegren. Cili ka qenë krimi i tij? Lartësimi i prezervativave si armë kundër varfërisë, sëmundjes dhe shtypjes. (Ligji Suedez që ndalonte botimin e informacionit për prezervativat nga viti 1911 deri 1938 njihej si Lex Hinke.)
Para një qind vjetësh, varfëria ishte ende e përhapur. Puna e rëndë e krahut, mungesa e ushqimit dhe e gjumit, familjet e mëdha si dhe kushtet e ngushta të banimit ishin që të gjitha pjesë të jetës së përditshme për një pjesë të madhe të popullsisë Suedeze. Shëndeti i dobët ishte shumë i përhapur dhe ritmet e vdekshmërisë ishin të larta, sidomos mes grave me barrë, grave kur lindnin dhe foshnjave të sapolindura. Sëmundjet seksualisht të transmetuara përhapeshin pa përmbajtje nëpër Evropë, dhe Suedia nuk përjashtohej prej kësaj. Në këto rrethana, ekzistonte një nevojë urgjente për edukimin e publikut në lidhje me shëndetin seksual.
Nismëtarët e edukimit seksual panë mundësinë që individët të fillonin të komandonin shëndetin e tyre seksual, duke zgjedhur se sa fëmijë do të lindnin dhe duke ditur se si të parandalonin infeksionet. Në vitin 1933 një militante e përkushtuar e quajtur Elise Ottesen Jensen u bashkua me disa doktorë dhe shoqata profesionale për të krijuar RFSU (Shoqatën Suedeze për Edukimin Seksual), e cila punoi për të përhapur kontraceptimin, edukimin seksual nëpër shkolla, abortin sipas dëshirës dhe legalizimin e homoseksualitetit.
Qysh atëherë, janë përhapur forma të reja kontraceptimi dhe njohuri të përmirësuara të metodave më të vjetra. Koncepti bazë i edukimit për shëndetin në lidhje ne riprodhimin mbetet i njëjtë dhe i pandryshuar: t’u jepet njerëzve njohuria për të zgjedhur atë lloj kontraceptimi që u përshtatet atyre më së miri.
Njerëzit e ndryshëm kanë nevoja të ndryshme. Kontraceptimi synon të parandalojë shtatzëninë e padashur dhe abortin e mundshëm, si dhe për të bërë marrëdhëniet intime më të sigurta – duke siguruar mbrojtje kundër infeksioneve seksualisht të transmetuara (ISTs) dhe duke ruajtur pjellorinë dhe oreksin seksual. Zgjidhja më e mirë ndryshon sipas individit dhe situatës përkatëse.
Asnjë kontraceptiv nuk është 100 per qind i sigurt, por çdo metodë është më e sigurt sesa mungesa e kontraceptimit. Disaherë një kombinim metodash është zgjidhja më e mirë.
Kjo librushkë përshkruan format e kontraceptimit që disponohen aktualisht në Suedi, bashkë me anët e tyre pozitive dhe negative.

Pavarësisht nga lloji i kontraceptimit që ju përdorni, duhet ta trajtoni partnerin tuaj me dashuri dhe respekt.



Fekondimi
Një burrë prodhon sperma (qeliza mashkullore riprodhuese) për pjesën më të madhe të jetës së tij pasi të ketë arritur pjekurinë seksuale. Spermat krijohen në testikujt e burrit, brenda qesës së tyre. Testikujt prodhojnë gjithashtu edhe hormonin seksual mashkullor, të quajtur testosteronë, një steroidë anabolike e dobët e cila nevojitet për krijimin e spermave. Lloje të ndryshme steroidash anabolike gjenden natyrisht në trup. Marrja e steroidave anabolike shtesa mund të ngatërrojë prodhimin e testosteronës dhe më në fund edhe të spermës. Rreth 150 miliona sperma krijohen çdo ditë, dhe duan më shumë se dy muaj për t’u zhvilluar plotësisht. Ato lënë testikujt përmes kanalit ‘vas deferens’ dhe përzihen me lëngun seminal i cili prodhohet në gjëndrën prostate dhe në kanalet e spermës. Një derdhje e vetme përmban zakonisht disa qindra miliona sperma. Sperma mnud të jetojë në tubat fallopiane të gruas deri pesë ditë. Kur të ndodhë fekondimi, sperma e burrit bashkohet me qelizën e vezës të gruas.

Një grua lind me qindra mijëra qeliza vezë nene. Gjatë jetës së saj nuk krijohen të tjera. Këto qeliza shumë të vogla mbahen në vezoret, të cilat ndodhen në fund të legenit, secila në njërën anë të mitrës. Mitra e ka trajtën si të një dardhe të kthyer përmbys. Pjesa më e poshtme, qafa e mitrës, mund të ndihet në majë të vaginës. Pjesa e sipërme e mitrës është e lidhur me vezoret me anë të dy tubave fallopiane.
Kur gruaja të ketë arritur pjekurinë seksuale, një vezë piqet zakonisht çdo muaj dhe lëshohet prej një nga vezoret. Procesi i ovulimit (lëshimit të vezës) drejtohet nga hormonet. Gratë kanë dy hormone seksuale, estrogjenën dhe progjestogjenën, të cilat prodhohen në vezore. Veza merret nga një prej tubave fallopiane, i cili e çon drejt mitrës. Veza jeton vetëm 24 orë. Në rast se nuk pllenohet, niveli i progjestogjenës bie në mënyrë drastike pas dy javësh, duke shkaktuar gjakosjen – menstruacionin – nga mitra.

Kur burri derdh spermë gjatë marrëdhënieve seksuale, spermat arrijnë shpejt tubat fallopiane nëpërmjet vaginës dhe mitrës. Spermat mund të mbeten në mitrën dhe/ose tubat fallopiane për tre deri pesë ditë. Në rast se gruaja lëshon një vezë gjatë kësaj kohe, veza mund të pllenohet. Prandaj fekondimi mund të ndodhë menjëherë ose deri disa ditë pas marrëdhënieve seksuale. Fekondimi ndodh zakonisht në tub fallopian. Atëherë veza e pllenuar çohet poshtë, drejt mitrës, ku ajo ngulitet rreth një javë pas pllenimit. Pas pllenimit të vezës, gruaja nuk ka më gjakra, sepse atëherë trupi i saj vazhdon të prodhojë progjestogjenë.
Vini re që lëshimi i vezës ndodh dy javë para gjakrave, dhe jo një periudhë të caktuar kohe pas gjakrave të mëparshme të gruas. Prandaj, në qoftë se ju keni një cikël të parregullt, është e pamundur të parashikoni se kur do të lëshoni prapë vezë.


Probleme specifike për burrat
Nxjerrjet nga uretra, nganjëherë bashkë me një ndjenjë djegëse gjatë urinimit, mund të shkaktohen nga: Klamidia, gonorreja, kondiloma tek uretra, trikomonas, ulcerat e urdhjes tek uretra, skuqja nën lafshën e penisit, skuqja e prostatës ose cistiti.

Ndjenja që kruhet tek organet gjenitale ose rreth tyre mund të shkaktohet nga: Kondiloma, morrat gjenitale, zgjebja, ndonjë infeksion mykor ose ekzema.

Ulcerat tek organet gjenitale ose rreth tyre mund të shkaktohen nga: Kondiloma e sheshtë, urdhja, sifilisi, skuqja e lafshës, gërryerja gjatë marrëdhënieve seksuale, masturbimi ose rrobat shumë të ngushta.

Ndryshimet si lytha tek organet gjenitale ose rreth tyre mund të shkaktohen nga: Kondiloma ose molluskumi (një sëmundje virale e lëkurës me njolla ngjyrë rozë).

Dhimbja në zonën gjenitale ose në kurriz mund të jetë simptomë e:
Skuqjes së epididimit të shkaktuar nga klamidia ose gonorreja e pamjekuar. Dhimbja mund të shkaktohet edhe nga skuqja e prostatës.

Problemet e zorrës së trashë si p.sh. kur kruhet, gjakosja dhe nxjerrjet mund të shkaktohen nga:
eczema, hemorroidet, kondiloma, klamidia, urdhja, gonorreja ose sifilisi.


Gonorreja
Infeksionet e gonorresë shkaktohen nga bakteret, të cilat dëmtojnë membranën me mukozë të uretrës si dhe atë të qafës së mitrës. Mund të preken edhe gryka dhe zorra e trashë. Sot në Suedi zbulohen vetëm pak raste, por numri i tyre është rritur këto vite të fundit. Shumë prej atyre që kanë vuajtur nga gonorreja në Suedi infektohen në vende të tjera. Nëse keni arsye për të besuar që keni gonorre, ju duhet të kërkoni ekzaminim nga një doktor.

Si transmetohet gonorreja?
Gonorreja transmetohet me anë të marrëdhënieve vaginale, anale si dhe gojore.

Cilat janë simptomat e gonorresë?
Burrat dhe gratë nxjerrin një lëng jeshil verdhosh nga uretra dhe mund të ndiejnë djegie gjatë urinimit. Gratë mund të përjetojnë edhe nxjerrje me gjak. Simptomat shfaqen zakonisht 3-5 ditë pas infektimit. Në disa raste, shfaqja e simptomave do 20 ditë. Disa njerëz nuk paraqesin asnjë simptomë.

Cila është procedura e testimit?
Një mostër merret me një shtupë pambuku nga uretra dhe qafa e mitrës, nganjëherë edhe nga gryka dhe zorra e trashë. Disa doktorë mund të jenë në gjendje t’ju tregojnë menjëherë nëse jeni i infektuar, megjithatë, më zakonisht do t’ju duhet të prisni disa ditë. Ndalohen marrëdhëniet intime deri sa të kryhet një diagnozë e saktë, edhe partneri juaj nuk duhet të bëjë marrëdhënie para se të ekzaminohet.

Si mjekohet gonorreja?
Shumë nga bakteret e gonorresë të cilat ndodhin në Suedi mund të trajtohen me penicilinë. Megjithatë, shpeshherë gjenden baktere të qëndrueshme. Në këtë rast duhen përdorur lloje të ndryshme antibiotikash. Një mostër e re merret 1-2 javë pas mbarimit të trajtimit për të parë nëse infeksioni është zhdukur. Testimi dhe trajtimi bëhen falas.

Po partneri im?
Partneri juaj aktual si dhe të gjithë partnerët e mëparshëm të cilët mund të jenë të infektuar duhet të ekzaminohen dhe të trajtohen në rast nevoje. Gjatë periudhës së trajtimit ndalohen marrëdhëniet. Një person i infektuar duhet të ndjekë drejtimet e doktorit për parandalimin e infektimit të të tjerëve.

Cilat sëmundje dytësore mund të shkaktojë gonorreja?
Gonorreja e patrajtuar mund të shkaktojë skuqjen e tubave fallopiane tek gratë. Burrat mund të vuajnë nga skuqja e epididimit dhe/ose gjëndrës prostate. Kjo sëmundje mund të çojë në shterpësi tek të dyja sekset.

Mbani mend!
Tregojani doktorit nëse jeni infektuar jashtë shtetit ose nga dikush i cili ka qenë jashtë shtetit kohët e fundit. Kjo ndihmon në sigurimin e trajtimit të duhur për ju. Mbani mend gjithashtu edhe që një prezervativ ju siguron gjithmonë mbrojtje të mirë kundër gonorresë.


Klamidia
E shkaktuar nga bakteret, klamidia mund të shkaktojë infeksione të dhimbshme në zonën gjenitale. Kjo sëmundje është një nga infeksionet seksualisht të transmetuara më të zakonshme tek burrat dhe gratë nën moshën 25. Nëse keni arsye për të besuar që keni një infeksion me klamidia, ju duhet të kërkoni një ekzaminim nga doktori.

Si transmetohet klamidia?
Klamidia transmetohet zakonisht gjatë marrëdhënieve vaginale ose anale, por ajo mund të transmetohet edhe nëpërmjet marrëdhënieve gojore.

Cilat janë simptomat e klamidias?
1) Bakteret shumëzohen aktivisht. 3-20 ditë pas infektimit, ju mund të keni probleme të tilla si nxjerrjet dhe djegia gjatë urinimit.
2) Bakteret shumëzohen dhe shkaktojnë shumë pak probleme. Gjysma prej të gjithë të infektuarve kanë kaq pak probleme saqë nuk shohin asnjë nevojë për të vizituar doktorin. Sidoqoftë, edhe nëse nuk keni simptoma, përsëri mund të infektoni të tjerët.
3) Bakteret shumëzohen ngadalë dhe nuk shkaktojnë probleme. Në disa raste bakteret nuk zbulohen fare gjatë testimit por mund të jenë "të fjetura" për disa vjet. Megjithatë, ka arsye të ndryshme pse bakteret mund të fillojnë papritur të shumëzohen më shpejt dhe të sjellin probleme.

Cila është procedura e testimit?
Që të përcaktojë nëse dikush është i infektuar me klamidia, doktori merr një mostër nga qafa e mitrës dhe nganjëherë edhe nga uretra dhe zorra e trashë me shtupë pambuku. Edhe një mostër urine mund të përdoret. Pas pak ditësh, pacientit i tregohet nëse është i infektuar apo jo.

Si trajtohet klamidia?
Klamidia trajtohet me antibiotika. Doktori mund t’i kërkojë pacientit të kthehet për një kontroll të radhës. Testimi dhe mjekimi jepen falas që të dy.

Po partneri im?
Partneri juaj aktual si dhe partnerët e mëparshëm që mund të jenë të infektuar duhet të ekzaminohen dhe të mjekohen në rast nevoje. Hiqni dorë nga marrëdhëniet intime gjatë periudhës së mjekimit. Një person i infektuar duhet të ndjekë drejtimet e doktorit që të parandalohet infektimi i të tjerëve.

Cilat sëmundje dytësore mund të shkaktojë klamidia?
Klamidia e patrajtuar është shkaku më i zakonshëm i skuqjes së tubave fallopiane. Në rastin më të keq, ajo mund të çojë në shterpësinë e femrës. Në raste të tjera, tubat fallopiane mund të jenë të dëmtuara mjaft sa të rritet rreziku i shtatzënisë ektopike (d.m.th. në tub dhe jo në mitër). Një grua shtatzënë me klamidia mund të infektojë fëmijën e saj gjatë lindjes. Atëherë fëmija mund të vuajë nga skuqja e syve ose e mushkërive, dhe të mbartë rrezikun e astmës më vonë në jetë.

Tek meshkujt, kjo sëmundje mund të shkaktojë skuqjen e epididimit me simptoma të tilla si p.sh. ndjeshmëria e tepërt ose dhimbja dhe fryrja e mprehtë tek gjysma e infektuar e qesës së testikujve. Në disa raste të rralla mund të ndodhë ndjenja e presionit në zonën gjenitale si dhe ethet. Klamidia mund të shkaktojë edhe skuqjen e syve, zakonisht nga njëri sy.

Mbani mend!
Klamidia ka shpeshherë shumë pak simptoma, nganjëherë asnjë simptomë. Përdorimi i prezervativit është një mënyrë e efektshme e mbrojtjes kundër infeksionit.

Urdhja
Urdhja shkaktohet nga një virus dhe shfaqet si fshika dhe ulcera në lëkurë ose membrana me mukozë. Virusi gjendet në dy forma. Njëra formë shfaqet shpesh tek buzët (forma 1). Forma tjetër shfaqet kryesisht tek organet gjenitale (forma 2). Virusi i formës 2 është aktualisht një shkak i zakonshëm i infeksioneve gjenitale. Në fakt infeksioni është shumë i zakonshëm, dhe rreth 75% e të gjithë atyre që janë të infektuar me urdhje nuk paraqesin simptoma, ndonëse ata mund të infektojnë të tjerët.

Si transmetohet?
Të dyja format transmetohen njësoj, nëpërmjet lëngut në fshika. Kontakti i ngushtë si p.sh. të puthurit dhe marrëdhëniet intime është mënyra më e zakonshme e transmetimit dhe duhet të shmanget nëse shfaqen fshikat. Urdhja tek buzët mund të transmetohet në organet gjenitale nëpërmjet puthjes dhe urdhja gjenitale mund të transmetohet në buzët në të njëjtën mënyrë (ndonëse kjo është e pazakontë).

Cilat janë simptomat e urdhjes?
Urdhja fillon me një njollë të vogël që krijon nevojën për t’u kruajtur. Pastaj fshikëza të vogla të mbushura me lëng krijohen dhe plasin shpejt, duke lënë ulcera të mbushura me lëng. Në rastin e infektimit për herë të parë, personi mund të ketë edhe ethe dhe ndjeshmëri tek nyjat e limfës. Ulcerat shfaqen zakonisht brenda dy javësh pas infektimit dhe zhduken pa mjekim pas rreth 3 javësh. Pas infektimit, infeksioni mbetet i fjetur në trup, d.m.th. ai mund të shfaqet përsëri pas intervaleve të ndryshme kohe.

Cila është procedura e testimit?
Disa herë fshikëzat mund të shihen pa mikroskop. Që të sigurohet një diagnozë e saktë, një mostër merret direkt nga fshikëza dhe ekzaminohet në laborator. Një analizë gjaku mund të përcaktojë nëse jeni duke mbartur këtë virus.

Si trajtohet urdhja?
Nuk ka aktualisht kurim për urdhjen. Megjithatë, disa trajtime mund të zbusin simptomat dhe të ulin problemet që shkakton infeksioni. Njerëzit që vuajnë nga shfaqje të shpeshta dhe të rënda mund t’i parandalojë me anë të mjekimit të përditshëm. Ndonëse ulcerat zhduken vetë, është e rëndësishme që ato të mbahen të pastra.

Po partneri im?
Infektimi bëhet vetëm një herë në jetë, dhe një partner i cili është infektuar që më parë nuk preket nga shfaqja e infeksionit tek ju. Në rast se fshikëzat shfaqen përsëri, rreziku i infeksionit është i lartë gjatë ditëve të para por bie ndërsa ulcerat zhduken vetë. Prandaj, një prezervativ duhet të përdoret gjatë marrëdhënieve intime gjatë kohës që ulcerat po shërohen vetë. Ka rëndësi gjithashtu të mësoni të njihni fillimin e një shfaqjeje të re (kruajtja-djegia dhe pastaj skuqja, fryrja dhe krijimi i fshikëzave) që të hiqni dorë nga marrëdhëniet intime dhe të ulni rrezikun e transmetimit të infeksionit.

Cilat sëmundje dytësore mund të shkaktojë urdhja?
Një grua shtatzënë me fshikëzat e urdhjes në zonën gjenitale mund t’i transferojë foshnjës, gjatë lindjes, një infeksion që ia kërcënon jetën. Kjo është tepër i rrallë, por për shmangien e rrezikut, disa gra zgjedhin të lindin me prerje cezariane.

Mbani mend!
Gratë shtatzëna të cilat kanë urdhje që shfaqet herë pas here duhet të njoftojnë maminë dhe doktorin e tyre për këtë.

Kondiloma (lythat gjenitalë)
Kondiloma shkaktohet nga një virus i cili krijon lytha me ngjyrë rozë të zbehtë ose ngjyrë lëkure. Ata mund të identifikohen kollaj kur janë të ngritur, me lob dhe rriten tufa-tufa. Megjithatë, lythat mund të jenë edhe të vegjël, të sheshtë dhe të padukshëm pa mikroskop. Ky infeksion është shumë i përhapur.

Si transmetohet kondiloma?
Kondiloma transmetohet kryesisht nëpërmjet marrëdhënieve intime. Ajo mund të transmetohet edhe nëpërmjet përkëdheljes intime dhe kontakteve të tjera seksuale.

Cilat janë simptomat e kondilomës?
Në shumicën e rasteve, kondiloma nuk shfaq simptoma, por tek burrat dhe gratë kondiloma mund të shkaktojë kruarjen, djegien, nxjerrjet, gjakosje të lehtë, çarjen e lëkurës si dhe infeksione gjenitale. Lythat mund edhe të formohen gjithashtu rreth dhe brenda anusit si dhe në zorrën e trashë.

Cila është procedura e testimit?
Lythat e mëdhenj dhe me lob janë të lehtë për t’u parë nga doktori pa ndihmën e mikroskopit. Ata të sheshtë, të cilët shihen vetëm me vështirësi, mund të ngjyrosen gjatë ekzaminimit me një solucion i cili i bën të bardhë dhe të dukshëm. Atëherë doktori përdor shpeshherë një instrument të veçantë zmadhues për t’i parë lythat më qartë.

Si trajtohet kondiloma?
Lythat mund të trajtohen lehtë me një solucion të veçantë. Lythat mund edhe të digjen ose të hiqen pasi ngrihen. Nëse ndodhen në sipërfaqe, trajtimi me laser mund të arrijë rezultate të mira. Lythat mund të kthehen pas trajtimit. Në këtë rast ju duhet të kontaktoni prapë me doktorin tuaj.

Po partneri im?
Partneri juaj afatgjatë duhet të kontrollohet gjithmonë. Duhet të kontrollohen gjithashtu edhe ish-partnerët të cilët mund të kenë transmetuar infeksionin.

Cilat sëmundje dytësore mund të shkaktojë kondiloma?
Disa lloje të virusit që shkakton kondilomën mund të shkaktojnë ndryshime tek qelizat e qafës së mitrës. Prandaj mostra të qelizave duhet të merren rregullisht nëse një grua ka kondiloma.

Mbani mend!
Përdorni gjithmonë një prezervativ nëse bëni marrëdhenie gjatë mjekimit. Jo të gjithë lythat dhe njollat e ashpra në zonën gjenitale janë kondiloma. Megjithatë, ju duhet të kontaktoni gjithmonë me doktorin tuaj nëse bëheni me rritje si lytha tek gjenitalet ose rreth tyre.

Zgjebja
Zgjebja është një parazit i vogël dhe pothuaj i padukshëm i cili zhbiron dhe futet në lëkurë, ndërzen dhe lë vezët e tij në kanalet e krijuara në lëkurë. Mbushja e lëkurës me këtë parazit shkakton nevojë për t’u kruajtur. Parazitët e zgjebes gjenden shpeshherë tek duart, sidomos midis gishtave, rreth thitheve, në sqetulla dhe rreth gjenitaleve.

Si transmetohet zgjebja?
Zgjebja transmetohet nëpërmjet kontaktit të ngushtë të trupave, për shembull kur njerëzit flejnë së bashku si dhe gjatë marrëdhënieve seksuale.

Cilat janë simptomat e zgjebes?
Zgjebja krijon një nevojë të fortë për t’u kruajtur për rreth 2-3 javë pas infektimit. Kruajtja, e cila është reagim alergjik ndaj parazitit të zgjebes, është më keq në mbrëmje dhe gjatë natës.

Cila është procedura e testimit?
Doktori ekzaminon kanalet e zgjebes dhe nxjerr parazitët e zgjebes me gjilpërë.

Si mjekohet zgjebja?
Zgjebja mjekohet me një vaj, Tenutex, që mund të merret pa recetë, që lyhet në gjithë trupin përveç kokës. Kruajtja, e cila mbetet disa herë madje edhe pas heqjes së parazitëve, mund të zbutet me anë të një vaji ose melhemi të veçantë.

Po partneri im?
Familjarët dhe partneri juaj duhet të ekzaminohen. Ata me të cilët flini në një krevat duhet të mjekohen në të njëjtën kohë. Për parandalimin e riinfektimit, këshillohet mjekimi i partnerit të të infektuarit si dhe i familjarëve të tjerë që kanë patur kontakt të ngushtë me të infektuarin.


Trikomonasi
Trikomonasi është një skuqje vaginale relativisht e panjohur në Suedi, e cila shkaktohet nga një parazit.

Si transmetohet trikomonasi?
Trikomonasi transmetohet kryesisht nga marrëdhëniet seksuale, por edhe disa mënyra të tjera kontakti intim mund ta transmetojnë parazitin.

Cilat janë simptomat e trikomonasit?
Dy të tretat e grave të cilat infektohen me trikomonasin kanë nxjerrje erëkeqe, zakonisht me shkumë dhe nganjëherë të përziera me gjak. Edhe fryrja dhe ndjenja e djegies mund të ndodhin në zonën gjenitale. Një e treta e të infektuarave nuk përjetojnë probleme. Burrat me trikomonasin zakonisht nuk paraqesin simptoma, edhe pse janë infektues. Megjithatë, problemet e uretrës dhe të prostatës mund të shkaktohen falë infeksionit me trikomonasin.

Cila është procedura e testimit?
Merren mostra të nxjerrjes në vaginë për gratë dhe në uretër për burrat dhe këto ekzaminohen nën mikroskop. Në qoftë se rezultatet nuk janë të qarta, mostrat mund të dërgohen në laborator që të krijohet një koloni.

Si mjekohet trikomonasi?
Trikomonasi mjekohet me kokrra antibiotike.

Po partneri im?
Edhe partneri juaj duhet gjithashtu të kontrollohet dhe të mjekohet.

Mbani mend!
Shumë njerëz me trikomonas kanë edhe një IST tjetër. Përdorimi i prezervativit është gjithnjë një mënyrë e efektshme e parandalimit kundër infeksionit.



Probleme specifike për gratëAi lëngu i cili nxirret zakonisht nga vagina dhe qafa e mitrës është pa ngjyrë ose i verdhë i zbehtë, me erë pak të thartuar. Në rast se lëngu i qafës së mitrës shtohet ose ndryshon ngjyrën ose erën, kjo mund të jetë shenjë e një IST (infeksion seksualisht i transmetuar).

Nxjerrjet, ngutja dhe/ose ndjenja e djegies gjatë urinimit mund të shkaktohen nga:
Klamidia, gonorreja, kondiloma, ulcerat e urdhjes në uretër, trikomonasi ose cistiti. Këto probleme mund t’i shkaktojë edhe skuqja vaginale e shkaktuar nga një infeksion mykor ose çrregullimi i florës normale bakteriale.

Ndjenja e kruajtjes/djegies tek gjenitalet ose rreth tyre mund të shkaktohet nga:
Një infeksion mykor, kondiloma, zgjebja, morrat gjenitalë, ekzema.

Ulcerat tek gjenitalet ose rreth tyre mund të shkaktohen nga:
Kondiloma e sheshtë, urdhja, sifilisi dhe gërryerja gjatë marrëdhënieve seksuale, masturbimit ose rrobave shumë të ngushta.

Ndryshime si lytha tek gjenitalet ose rreth tyre mund të shkaktohen nga:
Kondiloma ose molluskumi.

Dhimbja në zonën gjenitale mund të shkaktohet nga:
Skuqja e vaginës, skuqja e mitrës ose e tubave fallopiane, e cila nga ana e saj mund të shkaktohet nga klamidia, gonorreja ose baktere të tjera.

Gjakosja ndërmenstruale mund të shkaktohet nga:Çrregullimet hormonale, infeksionet si p.sh. klamidia ose gonorreja, sidomos nëse gjakosjes i paraprin nxjerrja dhe dhimbja.

Problemet e zorrës së trashë si kur të kruhet, gjakosja dhe nxjerrjet mund të shkaktohen nga:
Ekzema, hemorroidet, kondiloma, klamidia, urdhja, gonorreja ose sifilisi.


Hepatiti B
Hepatiti B është një virus i cili njihet gjithashtu si të verdhët ngjitëse. Nëse keni arsye për të besuar që jeni infektuar me Hepatitin B, duhet të ekzaminoheni nga një doktor.

Si transmetohet Hepatiti B?
Hepatiti B mund të transmetohet me anë të gjakut dhe lëngjeve të trupit. Kjo mund të ndodhë nëpërmjet kontaktit seksual ose gjilpërave që përdoren nga një person i infektuar me Hepatitin B. Infektimi mund të bëhet edhe nëpërmjet transfuzioneve të gjakut. Sidoqoftë, rreziku i kësaj në Suedi është gati zero ngaqë i gjithë gjaku analizohet.

Cilat janë simptomat e Hepatitit B?
Hepatiti B shkakton lodhje, kruajtje në të gjithë trupin, zverdhjen e të bardhave të syve dhe humbjen e oreksit. Kjo sëmundje mund të shkaktojë edhe dëmtim të përhershëm të mëlçisë. Simptomat e para shfaqen zakonisht 2-6 javë pas infektimit.

Cila është procedura e testimit?
Që të shohë nëse dikush është i infektuar me Hepatitin B, doktori merr një mostër gjaku nga krahu. Mostra e gjakut mund të ndihmojë edhe për të përcaktuar nëse mëlçia është dëmtuar nga sëmundja.

Si trajtohet Hepatiti B?
Nuk ka kurim për Hepatitin B. Sëmundja zhduket vetë zakonisht pas disa muajsh. Pas kësaj, nuk ka më rrezik infektimit për të tjerët.

Po partneri im?
Partneri juaj afatgjatë mund të mbrohet nëpërmjet vaksinimit. Në rast se bëhen kontakte të tjera seksuale, një prezervativ duhet të përdoret. Një person i infektuar duhet të ndjekë drejtimet e doktorit që të parandalohet infektimi i të tjerëve. Partneri juaj aktual si dhe të gjithë partnerët e mëparshëm të cilët mund të jenë të infektuar duhet të ekzaminohen dhe të trajtohen në rast nevoje.

Cilat sëmundje dytësore mund të shkaktojë Hepatiti B?
Kjo sëmundje nuk zhduket vetë tek një numër i vogël të infektuarish. Në këtë rast, personi vazhdon të jetë infektues gjatë gjithë jetës. Një fëmije që i lind një nëne të infektuar mund t’i jepet një vaksinë kundër sëmundjes. Sot ka një vaksinë për të parandaluar Hepatitin B.

Mbani mend!
Një prezervativ siguron gjithmonë mbrojtje të mirë kundër Hepatitit B.



P.S.Kopjuar me lejen e Institutit shendetsorë të Suedisë.

[Naki]

Çka është autizmi?

Autizmi është paaftësi zhvilluese e përjetshme e cila ndikon në mënyrën se si personi komunikon dhe sillet me njerëzit rreth tyre. Fëmijët dhe të rriturit me autizm kanë vështërsi të kenë afërsi me të tjerët në mënyrë të thjeshtë. Në përgjithësi aftësitë e tyre për të zhvilluar shoqëri dhe aftësia e tyre për të kuptuar shprehjet emocionale të njerëzve të tjerë janë të kufizuar.
Njerëzit me autizm shpesh mund të kenë paftësi të tjera por çdonjeri me këtë gjendje ka vështërsi të kuptojnë gjërat në botë.
Ekziston edhe një gjendje tjetër që quhet sindromi i Asperger, i cili i përshkruan njerëzit me lloj më të lartë të autizmit. Për më shumë informata lexoni fletushkën Çka është sindromi i Aspergerit?
‘Realiteti për personin me autizm është e pshtjelluar, një grumbull i ngjarjeve bashkëvepruese, njerëzve, vendeve, tingujve dhe pamjeve. Duket që nuk ka kufi të qartë, rregull apo kuptim për asnjëgjë. Një pjesë e madhe e jetës time e kaloj duke u munduar të gjejë kuptim pasë çdo gjëje.’
Personi me autizëm

Cilat janë karakteristikat e autizmit?

Në përgjithësi njerëzit me autizëm përjetojnë vështërsi në tri mënyra kryesore, këto njihen si treshi i dobësive.

• Bashkëveprimi shoqëror (i vështirë me marrëdhënie shoqërore, për shembull duket i ftoftë dhe indiferent për njerëzit e tjerë).
• Komunikim shoqëror (vështërsi me komunikim verbal dhe jo verbal, për shembull nuk i kuptojnë plotësisht kuptimin e gjesteve të zakonshme, shprehjeve të fytyrës apo tingullin e zërit).
• Imagjinatën (vështërsi në zhvillimin interpersonal të lojrave dhe imagjinatës, për shembull aktivitete të kufizuara imagjinative, mundësisht të kopjuara në mënyrë të shtanguar dhe përsëritëse).

Si shtojcë të treshit të dobësive shpesh si karakteristikë janë edhe sjelljet e përsëritura dhe kundërshtime nëse gjërat e përditshme ndryshohen.
Çka e shkakton autizmin?

Shkaku apo shkaqet e autizmit janë ende të panjohura por studimet tregojnë që faktorët gjenetik janë me rëndësi. Poashtu nga studimet është e dukshme që autizmi mund të jetë i lidhur me gjendjet e tjera që ndikojnë në zhvillimin e trurit që ndodhin para, gjatë apo menjëherë pasë lindjes së foshnjes.
Diagnoza

Sa më shpejtë që bëhet diagnoza e autizmit aq më shumë ka shansa që personi të merr ndihmë dhe përkrahje të duhur.
A mund të ju ndihmohet njerëzve me autizëm?

Arsimim i posaqëm dhe përkrahja e organizuar mund të bëjë ndryshim të madh për jeten e personit me autizëm, duke ju ndihmuar për t’i shtuar aftësitë dhe për të arritë potencial të plotë më vonë në moshë.

Huazuar dhe përshtatur nga multikulti

[Naki]

Stresi i përkohshëm forcon imunitetin


Stresi i shkurtë dhe i përkohshëm mund të forcojë sistemin imunologjik të organizmit, tregojnë studimet e përbashkëta të shkenctarëve Amerikan dhe atyre Kanadez.
Nga ana tjetër, stresi konstant mund të dobsojë organizmin që të lufotjë me infeksionet, thonë këta shkenctarë nga University of Kentucky dhe University of British Columbia.
Këta shkentarë kanë analizuar rreth 300 punime shkencore në të cilën janë përfshirë 19,000 persona. Është vërtetuar se streset e përkoshme dhe të shkurta si psh gjatë kohës së ndonjë provimi ndihmon organizmit që të luftojë me infeksionet të cilat kanë si pasojë traumat.
Ata gjithashtu treguan se personat e moshuar të cilët kanë problem me shëndetin janë më të predispozuar rrezikut më të madh prej ndikimit të stresit në sistemin imunologjik.

marrë nga dodadent