Identiteti Europian i Shqiptarëve

[Arb]

Ese

Identiteti Evropian i Shqiptarëve

30 mars 2006 /TN

Ismail KADARE




Sprovë

1
Në shkurt të vitit 2006, kryekomisioneri i Këshillit të Evropës, Baroso, fluturoi me avion për në Tiranë, për nënshkrimin e Marrëveshjes së Shqipërisë së vogël me kontinentin e madh evropian.

Disa vite më parë fjala “marrëveshje” e përdorur për Evropën, do të ishte fatale në Shqipëri, madje aq fort, saqë do të çonte në burg ose në pushkatim cilindo. Për Evropën ishte e përshtatshme vetëm një fjalë, ajo e kundërta me marrëveshjen, pra “mosmarrëveshja”. Mosmarrëveshje e plotë, e palodhshme, e përjetshme.

Ky ishte urdhri numër një i kohës. Programi i pandryshueshëm komunist. Thënë ndryshe: verdikti kundër Shqipërisë.

Në dhjetor të vitit 1990, ky verdikt u shkel me këmbë e u thye. Fjalët “e duam Shqipërinë si Evropa”, ishin të parat që gjëmuan në trajtën e një himni, e një programi të ri. E bashkë me to, disa javë më pas, shtatorja e njeriut më antievropian që kishte njohur ky vend, u thye e u zvarrit gjithashtu.

Që nga ajo kohë Evropa, më saktë Evropa atlantike nuk pushoi së qeni xanxa kryesore për shqiptarët.

Më 1997, kur për turpin tonë, shteti shqiptar ra, ishte Evropa që na u gjend në fatkeqësi. S’na erdhi ashtu siç e kishim pritur: me viza, para dhe, Zoti e di çfarë, por me armë dhe topa, për të na pajtuar me njëri-tjetrin. Përpara se Evropa me NATO-n të merrnin këtë vendim të madh, disa herë u ngrit dyshimi se mos shqiptarët e ndërkryer, ashtu të armatosur siç ishin, të qëllonin trupat ndërhyrëse.

Për fat të mirë, kjo nuk ndodhi. Midis marrëzisë, populli shqiptar e bëri së paku një gjë të mençur. Në vendin ku mosprekja e kufirit prej çizmes së ushtarit të huaj, ishte kthyer në mit, asnjë armë, qoftë edhe për zakon, nuk u shkreh kundër ushtrisë euroatlantike.

Ishte hera e parë që në historinë shqiptare ndodhte një gjë e tillë. Ajo ishte një dëshmi e madhe: dëshmi prekëse, se atë ushtri që po zbarkonte nga deti dhe nga ajri, shqiptarët e quajtën si të tyren.

Vetvetishëm midis kaosit, pa retorikë integruese, pa u shtyrë prej askujt, shqiptarët treguan qartë se ndiheshin evropianë. Ata nënshkruan kështu një akt monumental: rigjetjen e Evropës së humbur.

Dy vite më pas, si një përgjigje e mirëkuptimit, ndodhi e pabesueshmja. E njëjta ushtri euroatlantike, me avionë, raketa e bombardime, ndërhyri për çlirimin e Shqipërisë së jashtme, Kosovës.

U duk sikur kontinenti mëmë, i penduar për harresën e gjatë, po kujtohej më në fund për popullin e braktisur.


2
Nëse marrëdhëniet e Evropës me më trillanin e tre gadishujve të saj jugorë, Ballkanin, mund të thuhej se ishin kundërthënëse, ato me shtetin e vogël shqiptar, e kapërcenin çdo përfytyrim.

Përpara se të kujtojmë tepër shkurt kronikën historike, le të sjellim ndër mend vitet e tranzicionit, ato që i mbajnë mend të gjithë.

Fill pas dehjes së parë për Evropën, madje mu midis dalldisjes për të, nuk u bë e qartë asnjëherë se çfarë e shtyu qeverinë e parë demokratike të bënte një lëvizje kundërthënëse. Krejt si një shpend i verbër, një dërgatë shqiptare fluturoi me avion për në Xhedal, fluturim pas të cilit Shqipëria u gdhi në Ligën Islamike.

Opozita e majtë bëri njëfarë zhurme, kundërshtuese, që u quajt me të drejtë e pasinqertë, ngaqë kur ajo vetë erdhi në pushtet, nuk bëri asgjë për ta rishqyrtuar anëtarësimin ende të paratifikuar në Parlament. Kjo u shpjegua dymënyrash. E para, se opozitës, së akuzuar, për shkak të liderëve të saj, si grekofile, i interesonte një ngjyrim i tejshquar islamik për t’u mjegulluar filogreqizmi i saj. E dyta, hotelet e shtrenjta të Dubait, të shoqëruar, ndoshta, nga dhurata të shtrenjta, ishin mjaft joshëse gjithashtu për të majtën.

Kur u duk se, pas kësaj turbullire, njëfarë konsensusi u arrit midis dy krahëve kryesorë politikë, të djathtës dhe të majtës, lidhur me Evropën, kur u duk se u kapërcye disi edhe xhelozia e secilës palë, që futjen në Evropë ta kryente ajo e kurrsesi pala tjetër; shkurt, kur u duk më në fund se dritëza e shumëpritur në anën tjetër të tunelit po shfaqej, në vend të kthjellimit të strategjisë politike shqiptare, ca re të zeza e mbuluan horizontin.

Ishin ca hamendje përherë e më shqetësuese, ca si mëdyshje kinse filozofike, kinse hamletiane: jemi apo s’jemi evropianë. Të jemi a të mos jemi të tillë.

Është Shqipëria Evropë, a s’është Evropë. Është Lindje a Perëndim. Është më shumë Perëndim se Lindje. Është më shumë myslimane se e krishtere. Është edhe ashtu edhe kështu. S’është as ashtu, as kështu etj., etj.

U dukën si përçartje komike në fillim. Ndërkaq, hamendjet e hamletizmat sa vente shtoheshin. Le ta themi më mirë haptas atë që kemi fshehur. Përse të hiqemi ata që s’jemi? Përse, hiqemi si evropianë, kur dihet që s’jemi të tillë? Shkurt, përse të na vijë turp nga identiteti ynë joevropian?

Sa më shumë që nënshkrimi i marrëveshjes së Shqipërisë shtetërore me Evropën afrohej, aq më fort ndiheshin murmurimat. Sa më shumë që afrohej caktimi i statusit të Kosovës, me fjalë të tjera, besimi i Evropës e i Amerikës se Kosova mund të hynte si shtet i pavarur në familjen kontinentale, aq më këmbëngulëse bëhej krrokama se shqiptarët ishin si mish i huaj, pra i padashur, për Evropën.

S’ishte mbushur as java e fillimit të bisedimeve të Vjenës për statusin e Kosovës, e s’kishin kaluar veç disa orë që avioni i kryekomisionerit evropian Baroso, ishte ulur në aeroportin e Tiranës, kur murmurimat disi kaotike u shtuan. Ato u shfaqën madje edhe atje ku priteshin më pak, si për shembull, në ndonjë deklarim të akademikut nga Kosova, Rexhep Qosja.

Thelbi i shkrimit të tij “Identiteti kombëtar dhe vetëdija fetare”, është përpjekje për të treguar se shqiptarët vetëm përgjysmë i përkasin qytetërimit evropian. Sipas Qosjes shqiptarët s’kanë pse të shtiren si evropianë, ngaqë ata “i takojnë qytetërimit islamik hiç më pak se qytetërimit të krishterë”.

I turbullt, i cekët dhe i pasaktë, akademiku bie në kundërshtim me veten dhe shkrimet e tij të mëparshme ku ai me të drejtë, ka qenë ithtar i vendosur i tezës se atdheu është një, e fetë janë tri, pra, nuk janë fetë ato që kushtëzojnë identitetin por tjetër gjë. E megjithatë, kur vjen puna për të vërtetuar evropianizmin e munguar shqiptar, Qosja përdor pikërisht fjalët “islamik” dhe “i krishterë” thua se një shqiptar i krishterë mund të jetë evropian, por një shqiptar mysliman, kurrsesi!

Por keqkuptimet në shkrimin e Qosjes nuk janë vetëm këto. Përveç nervozizmit të papërligjur ndaj asaj tradite kulturore që ka qenë lidhur me katolicizmin e hershëm shqiptar, nervozizëm që nuk lë pa prekur mbajtjen e portretit të Nënë Terezës në institucionet e Kosovës, në këto shkrime spikat diçka e errët dhe e rrezikshme: ndarja e identitetit shqiptar.

Muzika ngjan si e njohur.

Askush nuk mund të jetë aq naiv sa të mos e kuptojë se një identitet i ndarë është një komb i ndarë. Askush s’mund të jetë aq i ngathët nga mendja që të mos e kuptojë se përjashtimi i gjysmës ose shumicës së kombit shqiptar nga identiteti evropian, do të thotë përjashtim nga Evropa. Dhe përjashtimi nga Evropa nuk është larg dëbimit nga Evropa.

Ky nuk është as përfundim teorik e as filozofik. Kombi shqiptar, përpara se ta lexojë në libra e ka ndier në mishin e tij këtë lemeri. Shpërnguljet me dhunë kanë hyrë në vetëdijen e traumatizuar të disa brezave shqiptarë.

Këto shpërngulje nuk ranë si rrufe në qiell të pastër.

Ato ishin përgatitur për një kohë të gjatë nga zyra kriminelësh, nga ushtarakë sadistë, nga akademikë të zinj si Vasa Çubrulloviçi, nga mendësia e një popullsie të tërë të dehur prej etheve shoviniste.

Në këtë përgatitje, po ta hulumtosh tani do të gjesh paradigmat e vjetra: Njëra prej tyre është identiteti joevropian i shqiptarëve. Shqiptarët, turq të ardhur nga Anadolli. Shqiptarët, myslimanë, mish i huaj për Evropën e krishtere. Shqiptarët, rrezik për qytetërimin evropian. Shqiptarët duhen mbajtur të tkurrur, të thyer në mes. Na lini ne ta bëjmë këtë punë.

Gjithë strategjia e Millosheviçit për të marrë dritën jeshile nga Evropa për zhbërjen e së paku gjysmës së kombit shqiptar, atij “që s’kishte identitet evropian”, domethënë të shqiptarëve më besim mysliman, bazohej në besimin e tij të verbër se Evropa do të binte në këtë kurth gjenocidar.

Ne e dimë ç’ndodhi. Evropa dhe SHBA-ja nuk ranë në kurth dhe kjo është një nga aktet më të ndritshme të qytetërimit perëndimor.

[Arb]

3
Përpara se t’i kthehemi tezave për identitetin e përgjysmuar shqiptar, le të hamendësojmë një çast se ndoshta mbrojtësit e tyre kanë të drejtë. Me fjalë të tjera të shtrojmë pyetjen se mos vallë gjithë këto vite, madje disa shekuj me radhë nuk e paskëshim ditur ç’kemi qenë? Ose e kemi ditur gabim? Mos na kanë gënjyer poetët, nga De Rada te Naim Frashëri, që të kujtojmë se jemi ata që s’jemi? Dhe prapë mund të vazhdonim. Mos vallë më 1990, kemi lëshuar britmën e gabuar “E duam Shqipërinë si Evropa?” Mos vallë ajo duhej të ishte: “E duam si Evropa, por e duam edhe si Azia”, ose “Hiç më pak se Azia?” Shkurt mos jemi ata që s’jemi?

E gjithë kjo nuk është aspak për të qeshur. Përçartje të tilla, në prag të afrimit të portave të Evropës, përpara se të ishin komike, janë thellësisht tragjike.

Si të tilla, ato kërkojnë një përgjigje të qartë, serioze dhe pse jo, të prerë. Në raste të tilla parimi kryesor është se një popull është ai që është dhe s’ka nevojë as për pudër zbukurimi e as për blozë përçmuese.

Letrat e Shqipërisë janë të qarta.

Populli shqiptar nuk ka identitet gjysmak, të shtirë apo të fshehur pas lajlelulesh mashtruese. Identiteti i tij është gjithashtu i qartë, pavarësisht se dikush nuk dëshiron ta shohë, e dikujt nuk i intereson ta shohë.

Gjeografia, gjëja më kokëfortë në botë, dëshmon e para evropianitetin shqiptar. Zelli i atyre që me çdo kusht duan ta zbehin disi edhe këtë fakt kokëfortë, arrin disa herë të krijojë përshtypjen se Shqipëria është në skaj të Evropës dhe fill pas saj nis Turqia, ose Azia.

Ndërkaq, kur hedh sytë në hartë vëren se gjer në atë kufi shtrihen së paku tri shtete të tjera: Maqedonia, Greqia dhe Bullgaria. Për të mos përmendur atë që quhet “Turqia evropiane”.

Popullsia shqiptare, ashtu si e gjithë kontinentit evropian, është e bardhë. Ashtu si gjuha, ajo quhet, në rastin më të favorshëm, pasardhëse e ilirëve, në më të pafavorshmet, e trako-ilirëve. Historia e Shqipërisë, ashtu si e gjithë gadishullit, gjer në pushtimin otoman, është pjesë e kronikës mesdhetare evropiane. Së paku tri qytete kryesore të saj, me jetë të pandërprerë, Durrësi, Shkodra dhe Berati, kanë afërsisht një moshë me Romën.

Lidhjet ekonomike e ushtarake, ligjet rregulluese (statutet) e qyteteve, të rrugëve e porteve detarë janë të një natyre me ato të kontinentit. Gjurmët arkeologjike greko-iliro-romake, teatro e amfiteatro gjenden gjithashtu kudo. Historia e mesjetës shqiptare sipas veprës monumentale të Milan Shuflait, jepet në një tablo të plotë me principatat, kryezotët, aleancat, krushqitë e natyrisht grindjet e pashembullta, tradita e të cilave ka mbërritur e pazbehur aspak gjer në ditët tona.

Gjergj Kastrioti Skënderbeu, heroi kombëtar shqiptar, përmendja e të cilit ishte e ndaluar në Shqipëri për pesë shekuj, për shkak të sundimit otoman, u bë së pari një mit evropian, (mbi një mijë vepra historike e artistike, të shkruara për të), përpara se Evropa t’ia rikthente Shqipërisë në shekullin XX.

Letërsia e hershme shqipe, letërsi dygjuhëshe, shqip e latinisht, si në shumicën e vendeve evropiane, u zhvillua në të njëjtin nivel për gati tre shekuj. Emra të mëdhenj të saj si Pjetër Budi, Frang Bardhi, Pjetër Bogdani i botonin veprat e tyre dygjuhëshe në kryeqendrat kulturore evropiane, për t’i sjellë fshehtazi në Shqipëri, ku shkrimi dhe shtypshkrimi shqip ishin të ndaluara.

Në kushtet dramatike të ndalimit, më 1908, një komision i kryesuar nga Gjergj Fishta dhe Mithat Frashëri, me shpalljen e alfabetit latin si alfabet zyrtar të shqiptarëve, dhanë një kumt të qartë të evropianizmit shqiptar. Kjo ndodhte në prag të agut, pas një nate të gjatë pesëshekullore, kur mendjet ishin ende të turbullta, dhe alfabeti latin në Ballkan ishte tepër i rrallë.

Me këtë mall tragjik për Evropën e humbur, Shqipëria mbërriti në vitin 1912, vit i lirisë së saj. Më 28 nëntor u shpall pavarësia, dhe nga zgafellat e kombit u nxor flamuri i moçëm mbretëror me shkabë dykrenore, një nga emblemat e mëdha, e cila, prej botës romako-bizantine i kishte kaluar Evropës e kishte zënë vend në qendër të heraldikës së saj. Kontinenti nënë, në një vrull fisnikërie ua njohu atë shenjë shqiptarëve. Por gjestet e Evropës do të ishin më pas tepër të kursyera për ta.

[Arb]

4
Ishte e natyrshme që krahas kësaj historie filoevropiane, e kundërta e saj do të rrugëtonte paralelisht me të: kundërevropianizmi. Ai ishte i pashmangshëm sidomos gjatë pushtimit pesëshekullor osman. Programi kryesor i perandorisë, misioni i saj i shpallur ishte pushtimi dhe shkatërrimi i Evropës mbarë. Merrej me mend se sa e egër do të ishte kjo perandori me trojet e porsapushtuara të kontinentit armik.
Dhe egërsia nuk vonoi. Pas nënshtrimit fizik nisi ai shpirtëror. U lanë në këmbë kishat, por u ndaluan shkollat dhe gjuha e shkruar. Me sa duket qysh atëherë u kuptua se kishat, duke qenë dyllojëshe, katolike dhe ortodokse, ishin më pak të rrezikshme se gjuha, e cila ishte një. Shumë shpejt një besim i ri, do t’u shtohej të parëve, feja myslimane me xhamitë e saj. Por gjuha do të ishte prapë një, ashtu siç ishte identiteti i popullit.

Ky i fundit, qysh atëherë, natyrshëm e zuri vendin e vet mbi tre besimet kryesore të shqiptarëve. Qëllonte që brenda një familjeje të gjëllinin përbri besimi katolik dhe mysliman, të ndarë midis vëllezërve. Nisur nga kjo, s’duhej ndonjë filozofi për të kuptuar se fetë mund të ishin të ndryshme, por identiteti, ashtu si lidhja gjinore, mbetej gjithmonë një. Kishim pasur një atdhe për të tre besimet dhe kjo s’do të ndryshonte, dhe kjo s’mund të ndryshonte kurrë.

Nostalgjikët e sotëm të perandorisë otomane duket se e kanë harruar ç’ka ndodhur në atë kohë. Edhe sikur shtypje e plojë të tmerrshme të mos kishte pasur, do të mjaftonte tragjedia e ndalimit të shkollave për disa shekuj rresht, për të kapur përmasat e së keqes.

Shqipëria, ashtu si gjithë vendet e gadishullit, u dëmtua rëndë. U dëmtua e u tret trupi i saj, por po aq i lemerishëm ishte gjymtimi i trurit nga terri i gjatë i padijes. E veç kësaj ndërprerjeje ogurzezë do të mjaftonte të kujtonim nxënësit dhe mësuesit e masakruar, kur kapeshin duke mësuar shkrim e këndim, në bodrumet e fshehta, për të kuptuar se përse gjuha shqipe u ngrit më pas në statusin e martirit dhe përse zuri vendin e një tempulli.

Lufta për zbehjen e identitetit shqiptar dhe zëvendësimi me atë otoman, ishte e lodhshme dhe e përditshme. Perandoria, ashtu si kudo në Ballkan, u përpoq të krijonte të tjera zakone, stil, vese, arkitekturë, veshje, muzikë dhe letërsi. Diku ia dilte e diku kurrsesi. Letërsia e bejtexhinjve, për shembull, njëfarë brumi i përzier shqiptaro-turk, u thye përfundimisht, si një sajesë prej qerpiçi prej murit hijerëndë e monumental, ndonëse të ftohtë, të traditës së letërsisë dygjuhëshe shqiptaro-latine.
Gjatë kohës së komunizmit u bënë shumë përpjekje për ta rehabilituar këtë letërsi, me qëllimin meskin për t’ia kundërvënë letërsisë tradicionale mesjetare, sidomos asaj katolike, që regjimit nuk i pëlqente kurrsesi. Mirëpo kur studiuesit e morën nëpër duar, e panë se përveç që ishte qesharake për nga niveli, ajo ishte thellësisht e pamoralshme.

E paraqitur kinse si letërsi me probleme shoqërore-klasore e erotike (me gjasme tepër e guximshme për kohën), u pa se si ana shoqërore, si ajo erotike, ishin tepër të dyshimta. Kjo e fundit, për shembull, s’ishte aspak erotizëm normal, por i mbushur me motive ashikësh e dylberësh. Gjer këtu edhe mund të pranohej, madje mund të quhej tepër e përparuar, për të mos thënë që Shqipëria mund ta paraqiste sot si dëshmi të habitshme të vizionit të saj të emancipuar për homoseksualizmin, dy shekuj përpara Evropës së sotme!

Por kjo punë ishte më e ndërlikuar. E ashtuquajtura letërsi erotike, në një pjesë të madhe të saj s’ishte gjë tjetër veçse bejte dhe lavde për pedofilinë. Ne i dëgjojmë këto këngë ende sot, por shtiremi sikur nuk i marrim vesh ç’thonë. Ato gjëmojnë disa herë nëpër lokalet e natës, madje, në programet televizive, e ne prapë shtiremi se nuk i kuptojmë.

Mjafton njëfarë përqendrimi në këto tekste e këto melodi, mjaftojnë dëshmitë e shkruara të kohës, për të kuptuar se cili është thelbi i kësaj nënkulture, të futur kontrabandë, nën pasaportën e artit popullor.
“Çunat e vegjël”, adoleshentët, dylberë me shallvare mëndafshi e vetulla të hequra, nga njëra anë dhe ashikët e moshuar, “lalët” me mustaqe, që psherëtinin të dergjur për ta, nga ana tjetër, ishin personazhet kryesore të këtyre idileve të neveritshme.

Ende nuk dihet nga kishte buisur kjo kundërkulturë, që jo vetëm me shqiptarët, por me asnjë popull ballkanas s’kishte lidhje. Në thelb ajo bartte brenda saj një program të fshehur zhburrërimi e zvetënimi moral të pashembullt. Nuk duheshin veç disa breza “çunash” e “lalësh” të tillë që jo liria, por vetë ideja e lirisë të perëndonte përgjithmonë.

Kundër kësaj lyre që s’dije ç’emër t’i vije, u ngrit Rilindja Kombëtare Shqiptare. Me programin e saj të qartë evropianist, me kthjelltësinë e mendimit, strategjinë burrërore dhe idetë iluministe, ajo e mënjanoi si një rreckë atë kinse kulturë që po rrihte t’i zinte frymën Shqipërisë.

Pas tërheqjes së shtetit osman nga gadishulli, lufta midis identitetit të lodhur shqiptar dhe këtij kinse identiteti lëngaraq, u duk se do të përfundonte shpejt. Ky i fundit s’e kishte më përkrahjen e shtetit pushtues, kurse identiteti shqiptar, si një luan i zgjidhur nga zinxhiri, dukej se mund të fshinte çdo pengesë që do t’i dilte përpara.

Por nuk ndodhi ashtu.

Fill pas ardhjes së mbretit gjerman Vilhelm Vidit, i dërguari protestant i Evropës, në vendin me tri fe, rebelimi i Haxhi Qamilit ishte një ogur i keq. I nisur si mllef kundërevropian ai përfundoi në tërbim antishqiptar. Nën daullet dhe klithmat “Dum Babën!”, që do të thoshte, as më pak as më shumë: “Duam robërinë!” hordhitë e haxhiqamilistëve digjnin flamurin shqiptar, mbyllnin shkollat shqipe, masakronin nxënës e mësues, si dikur.

Ky rebelim egërshan u shfaq kështu befas si krah i armatosur i asaj dergjjeje të përgjumur shallvaresh e psherëtimash, që shqiptarët nuk e kishin marrë seriozisht.

[Arb]

5
Nga burrat e shtetit, mbreti Zog ishte një ndër ata që më së shumti u shqetësua nga një përsëritje e mundshme e haxhiqamilizimit. Përpjekjet e tij, shpeshherë të dëshpëruara, për një shtet shqiptar evropian, binin ndesh me fytyrën reale të Shqipërisë. Shqipëria ishte e vonuar. E përveç vonesës, ajo kishte një pengesë tjetër. Ndërsa në vendet e tjera feja zotëruese e krishtere ndihmonte për ndarjen nga tradita otomane, në Shqipëri, ajo traditë mund të strehohej pikërisht pas fesë zotëruese, myslimanizmit. (Parazitë të shumtë do t’i ngjiteshin kësaj feje, sidomos në shekullin e njëzetë, duke përfshirë edhe të fundit, atë më të rrezikshmin, terrorizmin.) Por jemi ende në fillim të shekullit.

Faik Konica, qysh pa u përmbysur perandoria, u drejtoi një thirrje “muhamedanëve shqiptarë”. Thirrja ishte profetike: otomanët po rrëzoheshin, ç’do të bënin myslimanët shqiptarë?

Konica dhe gjithë mendjet e ndritura të kohës e kuptonin se çështja e myslimanizmit shqiptar, ishte në të vërtetë çështja e ekzistencës së Shqipërisë. Vetëm me të krishterët Shqipëria nuk mund të bëhej. Ndaj programi i një Shqipërie evropiane, ishte i pandarë nga ai i një myslimanizmi kombëtar e njëherësh evropian.

Shqiptarët ishin familjarizuar ndërkaq me idenë se identiteti shqiptar, duke qenë një, qëndronte vetvetiu mbi të tre besimet e tyre. Të tre ata ishin njëlloj të ligjshëm dhe çdo fryrje e njërit në dëmtim të tjetrit, do ta prishte drejtpeshimin historik. Pra do të kishte tre përbërës të një identiteti dhe jo një identitet i ndarë më tresh.

Natyrisht që kjo çështje e zgjidhur parimisht e filozofikisht, gjatë kohës kur ende Shqipëria nuk ekzistonte si shtet më vete, paraqitej më e ndërlikuar në kushtet e pavarësisë. Mbreti Zog, i cili u ndesh me të, do ta kuptonte se një shtet shqiptar në Evropë nuk mund të mbahej në këmbë jashtë zakoneve të kontinentit: aleancave, traktateve e gjeostrategjisë, me fjalë të tjera, jashtë kushtëzimit evropian. Për ta përshtatur vendin me këto zakone të reja, ai e quajti të ngutshme nxjerrjen e ligjeve dhe dekreteve që rregullonin marrëdhëniet e të tre besimeve me shtetin.

Merrej me mend që një vend të rëndësishëm do të zinin çështjet e besimit mysliman. Ndër to, kryesorja ishte ndarja e tij me çmërsin e shtetit të perënduar osman.

Kështu ai nxori dekrete që disa herë u dukën tejet të guximshme e të parakohshme, si ai për ndalimin e qylafit turk për burrat, ose të ferexhesë për gratë.

Dekreti i tij më befasues ishte ai i ndryshimit të lutjes në gjunjë. Duke u nisur nga një nyje e Kanunit të moçëm, që ndalonte rreptësisht rënien në gjunjë të burrave, e që një burrë të gjunjëzuar e quante të vdekur moralisht, mbreti, nëpërmjet Bashkësisë Islame, urdhëroi myslimanët shqiptarë të faleshin këndej e tutje pa e ulur dinjitetin shqiptar, domethënë në këmbë!

Dhe ashtu u bë. Mund të dukej se mbreti Zog, në përpjekje për krijimin e “myslimanit evropian”, po kryente ca bëma që mund të dukeshin donkishoteske. Por s’ishte fare ashtu. Në të njëjtën kohë afërsisht, sado e habitshme të dukej, në Turqi, në bërthamën e ish-perandorisë së rroposur, po përparonte ideja e një “Turqie evropiane”.

Po vërtetohej ideja e rilindësve se myslimanizmi shqiptar nuk do të ishte pengesë për rrugëtimin e Shqipërisë drejt Evropës.

Ndërkaq, në hapësirën shqiptare, që kishte mbetur jashtë kufijve shtetërorë, po ndodhte një zhdrivillim i kundërt. Rrethet shoviniste në vendet fqinje, kryesisht në Jugosllavi, e kuptuan shumë shpejt se mund ta shfrytëzonin myslimanizmin kundër identitetit shqiptar. Si vende të krishtera që ishin, do të ngjante e logjikshme që ato të përpiqeshin të dobësonin myslimanizmin te shqiptarët. Por, për një paradoks të madh, ato bënë të kundërtën. Dukej qartë se ajo që i shqetësonte ata nuk ishte myslimanizmi, por identiteti shqiptar. Ndaj në mënyrë të ethshme shpresonin që me anë të fesë t’i merrnin frymën identitetit.

Strategjia e tyre ishte afatgjatë. Sa më shumë që shqiptarët të ngjanin jo si shqiptarë me besime të ndryshme, por thjesht si myslimanë pa komb, aq më të huaj do të dukeshin në sytë e Evropës. Dhe kështu, Evropa, e mësuar me zakonin e mbrapshtë që popujt myslimanë t’i përftonte më lehtë si koloni, se sa si popuj sovranë, të tillë do t’i përftonte dhe shqiptarët, gjersa t’i harronte.

Shqipëria zyrtare ndërkaq ishte pengesë për këtë harrim. Mbreti Zog sikur ta ndiente të keqen, vazhdonte me dëshpërim evropianizmin e ngutshëm të vendit. Por një ngjarje e beftë do të ndërlikonte
gjithçka: pushtimi italian.

Nga dëshpërimi dhe zia si një ngushëllim i papritur do të ishte bashkimi i Kosovës me Shqipërinë. Por hareja për këtë s’do të vazhdonte gjatë. Pushtimin fashist do ta zëvendësonte diktatura komuniste, më saktë një diktaturë dyfishe; shqiptare dhe serbe, e para mbi vendin amë, e dyta mbi Kosovën.

Procesi i evropianizimit jo vetëm u ndërpre, por urrejtja kundër Evropës, u bë baza e strategjisë komuniste. Kjo urrejtje ishte dhurata më e çmuar që komunizmi shqiptar u bëri jugosllavëve. Shqipëria u nda përsëri nga Evropa, këtë herë edhe më tragjikisht.

Më 1947-ën, Enver Hoxha, të vetmen “sprovë historike” që shkroi ia kushtoi himnizimit të Haxhi Qamilit.

Urrejtja kundërevropiane u shkri me atë kundërshqiptare si trupi me hijen e vet.

Ëndrra jugosllave po njëmendësohej nëpërmjet Enver Hoxhës. Dhe ndodhi ajo që pritej, Evropa e harroi Shqipërinë.

Me duar të lira tashmë, jugosllavët iu turrën identitetit shqiptar.

[Arb]

6
Rretheve shoviniste në Jugosllavi dukej se iu erdhi dita. Armiqësimi i Shqipërisë komuniste me Evropën ishte argumenti më i mirë për ta, për t’i paraqitur edhe shqiptarët e Jugosllavisë si kundërevropianë.

Thelbi i strategjisë jugosllave mbetej i pandryshuar:

të tkurrej, të shkonte drejt tretjes shtati i këtij populli, që edhe pa këtë, ishte mpakur pa pushim. Ai nuk po e kapërcente dot shifrën fatale, një milion, në kohën që popujt e tjerë ishin katërfishuar e disa herë tetëfishuar.

Pra, thelbi mbetej statusi i gjymtuar i Shqipërisë.

Njëfarë gjenocidi i ftohtë, i vazhdueshëm. Pyetja, a ka shqiptarë normalë, thënë ndryshe shqiptarë që ishin vërtet shqiptarë, kishte përgjigje mohuese. Nga jugu, nga rrethet shoviniste greke vinte ideja e mbrapshtë se ortodoksët në Ballkan, përveç sllavëve, ishin të gjithë grekë, pra rrjedhimisht nuk kishte, madje nuk mund të kishte shqiptarë ortodoksë. Ata që hiqeshin të tillë, nuk ishin veç grekë, që rastësisht kishin mbetur brenda kufijve të Shqipërisë dhe që flisnin gjuhën shqipe, natyrisht përkohësisht!

Të dehur nga kjo ide, jugosllavët po josheshin nga një neps edhe më i madh: t’i shkëputnin kombit të vjetër, një copë më të madhe: myslimanët. Ndryshe nga mënyra greke, që kujtonin se marrëzinë e tyre mund ta arrinin me ca shpallje e ca mallkime shkronjash, si dikur, sllavët e kuptonin se procesi do të ishte i gjatë dhe i mundimshëm.

Meqenëse s’dukej asnjë shpresë se shqiptarët do ta zëvendësonin identitetin e tyre me atë sllav, e vetmja mënyrë mbetej ajo e tërthorta, përdorimi i një identiteti të tretë.

Pas heqjes së ortodoksëve dhe myslimanëve, trupit skeletik të kombit, nuk do t’i mbetej veçse pakica katolike, e vetmja për të cilën ndonjë fqinj tjetër, ta zëmë Italia, nuk po tregonte ndonjë padurim gllabërimi. Por pakicës, sado rrënjëse të ishte do t’i gjendej zgjidhja. E bashkë me të do të përfundonte kështu problemi shqiptar.

Për të njëmendësuar ëndrrën e tyre makabre, jugosllavët kishin nevojë për përvojën otomane. Kështu qysh në vitet ’50, ata filluan programin e shpërnguljes me dhunë të shqiptarëve drejt Turqisë. E bënë këtë si një test në sytë e Evropës dhe të kampit socialist, pa u shqetësuar prej askujt, madje as prej atij që hiqej si miku i shqiptarëve e që në të vërtetë ishte armiku i tyre më i madh, Stalinit.

Zëvendësimi i gjuhës shqipe prej turqishtes po nxitej edhe më fort, e bashkë me të, pakësimi i shkollave për shqiptarët. Politika e vjetër osmane: mjaft i keni xhamitë, s’ju duhen shkollat, po përparonte si në ethe. Krahas gjuhës, i gjithë ngjyrimi kombëtar po zbehej me shpejtësi. Muzika po orientalizohej më fort se më parë, veshjet e famshme tradicionale, ato që edhe gjatë periudhës së gjatë otomane ishin ruajtur, po zëvendësoheshin, jo prej veshjeve të kohës si kudo, por me petka arabe që nuk ishin njohur kurrë në këtë vend.

Jugosllavia, kjo primadonë e “botës së tretë”, po i ofronte kësaj bote popullsinë më të padëshiruar të saj, shqiptarët. Ajo përpiqej që këta të ngjanin sa më pak evropianë e aq më shumë afrikano-veriorë e aziatikë. Kështu, kur të vinte çasti fatal, që ajo e përgatiti me aq kujdes, t’i thoshte Evropës, se ajo nuk po zhbënte një popull normal të këtij kontinenti, por një nënpopull.

E gjithë kjo ethe shkombëtarizimi shoqërohej nga propaganda për rrezikun e krijimit të një pyke të myslimanizmit në brinjët e Evropës. Parashikoheshin skenarë ogurzinj me trekëndësha islamikë, me qendra terroriste, fundamentaliste, me xhihad version ballkanik etj., etj.
E gjithë kjo në pritje të çastit fatal, kur rebelimi shqiptar do të shpërthente. Ai rebelim do të paraqitej si luftë për islamin, e jo si luftë për liri. Si luftë kundër krishterimit serb e jo kundër krimit serb.

Shkurt, si luftë kundër qytetërimit evropian, në emër të një tjetër qytetërimi.

Nuk ishte e lehtë për shqiptarët e Kosovës t’u shmangeshin këtyre kurtheve. Por ata ia dolën dhe kjo ishte një meritë e tyre e jashtëzakonshme. Ata i treguan gjithë botës se luftonin në radhë të parë për liri. Dhe prapë për liri. Ata i treguan Evropës se s’kishin asgjë kundër krishterimit serb, e aq më pak atij evropian, ngaqë krishterimi ishte gjithashtu besim i tyre, vëllam i vjetër i myslimanizmit, madje krishterimi shqiptar ishte më i moçëm se ai sllav.

Në çaste të vështira, popujve u ndriçohet mendja në mënyrë të ethshme. Një shekull më parë, në ag të shkëputjes nga osmanët, Rilindja Shqiptare e flakëroi mendimin shqiptar, duke hedhur idenë e harmonisë fetare në interes të lirisë e të kombit. Një shekull më pas, kundër propagandës serbe që këmbëngulte t’i jepte shqiptarët si turq apo aziatikë të ardhur vonë në Ballkan, dhjetëra-mijëra të rinj myslimanë shqiptarë më 1981-shin e 1991-shin, kërkuan rrënjët e krishterimit të hershëm shqiptar, aspak për arsye fetare, por thjesht për të treguar se populli i tyre kishte qenë ngulitur në Kosovë shumë shekuj përpara sllavëve.

Gjëmimi i bombave sipër Jugosllavisë ishte njëkohësisht një lajm i madh. Një lajm nga ata që i vinin Shqipërisë një herë në një mijë vite, e Evropës vetë, një herë në shekull. Ishte lufta e parë e Aleancës Atlantike, e njëkohësisht e para luftë për shkaqe morale, në kontinent. Dhe s’ishte vetëm kaq.

Ishte hera e parë që koalicioni i madh euroatlantik, që identifikohej së shumti si krahu i armatosur i qytetërimit të krishterë perëndimor, kishte hyrë në luftë për mbrojtjen e një populli me shumicë myslimane, kundër një tjetri që kërkonte të përligjte krimin pas kryqit. Evropa dhe SHBA-ja nuk i kërkuan popullit shqiptar as ndërrim feje dhe asgjë tjetër të kësaj natyre. E mbrojtën ashtu siç ishte, shqiptar në radhë të parë, trefetarësh pastaj. Me këtë luftë, që ndiqej ditë pas dite e orë pas ore nga mbarë planeti tokësor, Evropa atlantike po emanciponte, veç të tjerash, vetveten.

Të gjendur befas në qendër të historisë evropiane, a mund të thuhet se shqiptarët i kapën përmasat e asaj që po ndodhte?

Vështirë të thuash “jo”, por po aq vështirë të thuash “po”.

[Arb]

7
Në kohën e tanishme, viti 2006, çështja e raporteve të shqiptarëve me kontinentin nënë, është ende në zhvillim e sipër. Të ndërgjegjshëm për një pjesë të gjërave, shqiptarët paraqiten po aq të pandërgjegjshëm për të tjerat.

S’është fjala vetëm për mosmirënjohjen që shfaqet aty-këtu. Për qirinjtë e shuar fill pas kapërcimit të tmerrit dhe për nervozizmin kundër katedrales, që askush nuk ua kërkoi si shpërblim për asgjë. E bashkë me katedralen, murmurima e panjerëzishme kundër Rugovës të porsaikur, që me funeralin e tij i bëri një shërbim të fundit Kosovës. (Ka gjasë që prania e fuqishme evropiane në këtë mort të ketë rizgjuar ca demonë të vjetër.) Është folur shpesh për atë pjesë të Shqipërisë që, ndonëse s’guxon të dalë haptas, është kundër Evropës.

Është folur për mafien dhe krimin e organizuar, që duke mos njohur komb e atdhe, s’kanë si të çajnë kryet për to. Është folur për politikanë të korruptuar, që ashtu si mafia tmerrohen nga ligjet e demokracisë e nga standardet e Ballkanit evropian. Është folur për fjalimet antiamerikane në parlamentin shqiptar më 1997-ën, që kanë shkaktuar, me siguri, lot nostalgjikë, në sytë e stalinistëve shqiptarë. Janë të njohura udhëtimet gjysmë të fshehta të politikanëve shqiptarë të të dy krahëve, në vende, disa herë të cilësuara si terroriste, me qeveri të dyshimta, që s’i duan as popujt e vet, e me të cilat s’na lidh asgjë.

Të gjitha këto dihen. E keqja është se kujtesa e politikës shqiptare është e shkurtër dhe, veç kësaj, disa nga politikanët tanë, dinakërinë e tyre e kujtojnë për zgjuarsi.

Është e kuptueshme që dhe haxhiqamilizmi dhe komunizmi shqiptar do të linin pas vetes një frymë të sëmurë kundërevropiane. Është e kuptueshme që shumë njerëz do të ndihen keq në familjen e sotme të popujve.

Problemi i mirëkuptimit ose moskuptimit shqiptar me kontinentin, është në thelb mirëkuptimi ose moskuptimi me vetveten.

Raportet me Evropën s’mund të jenë veçse të qarta e pa dyfytyrësi. Mesazhi i Evropës më 1997-ën dhe 1999-ën, ishte i qartë. Ajo na quante të vetët ashtu siç ishim, me atë identitet që kishim. E vetmja kërkesë e saj ishte ajo që iu bë gjithë popujve të tjerë të ish-Lindjes komuniste: emancipimi, demokracia.

Trillet, nazet dhe dyshimet nuk janë pa një burim. Një pjesë vijnë nga keqkuptimet tona të vjetra, një pjesë nga dredhitë e sotme. Ende disa vite më parë ishin të kuptueshme. Por në pranverë të këtij viti, ato janë të tepërta.

Pengesat që s’na lënë, ose na duket se s’na lënë, t’i afrohemi Evropës, përpara se t’i kërkojmë jashtë, duhet t’i kërkojmë brenda nesh. Nuk është pengesë asnjëra nga fetë, e sidomos nuk është myslimanizmi ndaj të cilit dyshimi ngjan më i lehtë.

Është thënë me të drejtë se të tri besimet janë të barasligjshëm në Shqipëri. Duke mos qenë pengesë asnjëri, po aq mund të thuhet se asnjëri s’është lokomotivë që na tërheq drejt Evropës. Në pengojnë, ata pengojnë të tre bashkë, e, në tërheqin, këtë e bëjnë të tre njëlloj.

Një shqiptar mysliman, është po aq i natyrshëm si shqiptar dhe si evropian, sa një katolik, e po aq sa një ortodoks.

Në acarimet e shpesh në përpjekjet me turqit osmanë, shqiptarët myslimanë ishin në vijën e parë. Feja e njëjtë me pushtuesin, nuk ua mjegulloi idenë e lirisë.

Bilbilenjtë, ata që në mënyrë aq të padenjë u përgojuan në Kuvendin shqiptar më 2006-ën, ishin një nga familjet martire, 13 djem oficerë të së cilës u varën brenda ditës nga pushtuesi me të njëjtën fé.
E njëjta gjë ka ndodhur me shqiptarët ortodoksë.

Martirët e vijës së parë kundër trysnisë mizore të shovinizmit fqinj, ishin pikërisht ata. Papa Kristo Negovani, At Stath Melani, Petro Nini Luarasi, janë vetëm disa nga emrat e mëdhenj që feja e njëjtë me kundërshtarin nuk ua zbehu për asnjë çast idenë e lirisë.

Rexhep Qosja ka të drejtë kur thotë se nëse shqiptarët do të kishin ruajtur besimin fillestar, rikthimi i tyre në Evropë do të kishte qenë më i lehtë. Por kjo keqardhje e tij, nëse mund ta quanim kështu, bie ndesh me këmbënguljen se gjysma jonë i përket ndërkaq qytetërimit lindor. Me këtë pranohet ngadhënjimi i vonuar i shtetit osman. Me këtë pranohet se në gjithë gadishullin ballkanik i vetmi popull që u thye, qoftë edhe përgjysmë, ishim ne.

Në qoftë se kjo do të ishte e vërtetë, ne do të ishim të detyruar ta pranonim. Por kjo, për fat, nuk është kurrsesi ashtu.

Siç u tha më lart, kombet nuk ndryshohen as nga pushtimet e as nga konvertimet.

[Arb]

Nostalgjia e tërthortë që po shfaqet sot tek ne për otomanizmin nuk është vetëm e habitshme. Ajo është në radhë të parë poshtëruese. E po ashtu fantazma e Haxhi Qamilit, që përherë e më shpesh shfaqet në trojet shqiptare. Shtatorja që iu ngrit në qendër të Tiranës, më 2001, një shefi otoman, i shpallur si kinse themeluesi i qytetit, ka qenë fyerja më e madhe për kryeqytetin e shtetit, për historinë dhe ndërgjegjen shqiptare. Vetëm një popull që nuk e meriton lirinë mund t’i ngrejë shtatore pushtuesit të vet.

Bashkia e Tiranës, e drejtuar në atë kohë “nga haxhi qamilët”, siç i cilësoi me të drejtë arkitekti Maks Velo, e ngriti atë shtatore natën dhe pa lajmëruar askënd, si keqbërësit. Banorët e pallateve rreth sheshit ku ajo ende ngrihet sot, e mbajnë mend njeriun që printe vallen rrotull shtatores atë natë. Ky njeri mban një nga postet më të rëndësishme në qeverinë e sotme.

Kjo shtatore është mishërimi i korrupsionit politik dhe moral të shkallës më të errët. Historianët e kanë shpallur të rremë këtë kinse themelues. Emri i Tiranës si vend vendbanimi, është shumë më i vjetër se koha e këtij pashai.

Klisheja krejtësisht e gabuar e përftimit të Shqipërisë si vend ndërmjetës, një sanduiç midis Lindjes dhe Perëndimit, një qytetërim as ashtu, as kështu, thënë ndryshe një “vend i as-as-it”, s’na bën kurrfarë nderi. Së pari, sepse nuk është e vërtetë, së dyti, sepse të lakmosh një cilësim të tillë, është njëlloj si të vetëshpallesh “gjysmak”, që në shqip midis të tjerash do të thotë “tarrallak”.

Ideja e përhapur andej-këndej, dhe fatkeqësisht e përkrahur nga Qosja, se “fati ynë historik është i paracaktuar për të sendërtuar zbutjen e kundërshtimeve midis Lindjes dhe Perëndimit”, të kujton një nga njollat historisë shqiptare, kapardisjen e Shqipërisë komuniste për kinse misionin e saj planetar për mbrojtjen e marksizëm-leninizmit.

Ide të tilla delirante, ato me të cilat, Shqipëria, për një kohë të gjatë, u bë gazi i botës, u kanë ardhur në majë të hundës shqiptarëve. Por jo politikanëve tanë. Me sa duket, reflekset e vjetra të zyrave të Enver dhe Nexhmije Hoxhës, iu vijnë në mendjet e tyre prej mitomanësh.

Janë këto, me sa duket, që shkaktojnë çoroditjen kryesore në politikën shqiptare. Një pjesë e madhe e politikanëve flasin gjithë ditën për Evropën dhe Perëndimin, por mendjen, me sa duket, e kanë nga Lindja. Nga Lindja në të gjithë gamën që ajo ngërthen:

Lindja e Mesme, ish-lindja sovjetike, e po të mos mjaftojë kjo, edhe ajo kineze maoiste. Janë këto reflekse, që i shtyjnë këta politikanë, që, në vend që të përqendrohen në çështjet e ngutshme madhore përpara të cilave ndodhet kombi shqiptar: mirëqenia, hyrja në Evropë dhe statusi i Kosovës, fillojnë e joshen nga fantazira pa kuptim, për të cilat nuk kanë as mundësi, as shtat e as tagër moral nga populli i vet. Të brengosesh se si do të pajtohet Perëndimi me Lindjen, të kinse ndërhysh, për shembull, në kinse rolin e ndërmjetësit, në mosmarrëveshjet SHBA - Iran, për energjinë bërthamore, kjo, në rastin më të thjeshtë quhet ëndërr në diell, kurse në rastin më të keq, e ka emrin korrupsion politik.

Misioni i shqiptarëve në këtë planet, fati apo e thënia e tyre, është një dhe i pandryshueshëm:

mbrojtja e interesave të vendit të tyre, që quhet Shqipëri dhe i popullit të tyre që mban emrin shqiptar.
Programi i çdo populli të qytetëruar është ky dhe vetëm ky. Miqësitë, aleancat, strategjitë, kanë lidhje me të dhe vetëm me të. Ky nuk është etnoegoizëm. Kur çdo popull në mënyrë të natyrshme, njerëzore e demokratike e kryen këtë mision ndaj vetes, ai e ka kryer atë ndaj gjithë njerëzimit.

Ky është thelbi i idesë evropiane, fundaja mbi të cilën ngrihet Bashkimi Evropian, ai që ndryshe quhet Evropa e Kombeve.

Ne nuk e kemi shpikur Shqipërinë, ashtu siç kanë dashur të na mbushin mendjen disa. Ne nuk e kemi shpikur as ngulitjen e saj në Evropë, siç kanë dashur të na mbushin mendjen ca të tjerë. Humbja dhe rigjetja e kontinentit nënë, nuk të bën më pak evropian se të tjerët. Përkundrazi, ajo të bën më shumë.
Në mbyllje të kësaj sprove, le të përpiqemi ta shohim atë që ka ndodhur, nga një kamera e largët, nga ato që të japin mundësi t’i skajosh gjërat në një tablo sa më të përgjithshme.

Është një kontinent që shekuj më parë është quajtur Evropë. Është një gadishull jugor i saj, ai më i ndritshmi dikur, dhe më i errëti pastaj, me emrin Ballkan. Ishte një perandori që u shfaq përbri, perandoria osmane, me një program e një ëndërr të mbrapshtë: të zhdukë nga faqja e dheut Evropën. Ndodh kacafytja e madhe midis të dyve. Gjatë saj, perandoria e re i shkul së vjetrës gadishullin ballkanik, djepin e qytetërimit të saj. Pesë shekuj më pas, gadishulli në fjalë, në mes të të cilit ndodhet Shqipëria, shpëton nga kthetrat e osmanëve. Perandoria e tyre bie. Kthimi i Ballkanit te kontinenti nënë është i gjatë, i mundimshëm.
Dhe ja epilogu: popujt e Ballkanit, janë vënë në radhë përpara Portave të Evropës. Përbri, është Turqia, bërthama e dikurshme e perandorisë së tmerrshme. Për pesë shekuj ka kujtuar se popujt ballkanas, pasi ia ka zhvatur Evropës, po i çon si trofe, drejt kontinentit të vet. Por ç’po na shohin sytë? Një gjë tejet të pabesueshme. Ka vërtet një trofe, por jo ashtu siç është kujtuar. S’janë popujt ballkanas që Turqia po i çon si robër drejt Azisë, por përkundrazi, janë ata, që po sjellin si trofe një hanëme të vjetër: Turqinë.

Natyrisht që Turqia nuk është robinë, në kuptimin e mirëfilltë. Natyrisht që ajo po e kërkon vetë, madje me këmbëngulje të pranohet në Evropë. Natyrisht që ajo, ndërsa lëshonte kërcënime e mallkime kundër Evropës, fshehtazi joshej prej saj. Dhe ky ka qenë ngadhënjimi i madh i Evropës.

Ana e fshehtë e historisë, shfaqet këtu në formën më tronditëse. Pyetja: kush u thye prej kujt, ngrihet me gjithë peshën e saj.

Dy rrjedha të historisë kanë ecur paralelisht. Në atë të jashtmen, perandoria osmane, godiste, fitonte, robëronte. Por në një rrjedhë të brendshme, të fshehtë, ajo goditej, humbte, robërohej.

Popujt e Ballkanit bashkërisht ishin aktorët e kësaj lufte. Ishin ata që, vit pas viti e shekull pas shekulli, bashkë me energjinë e tyre, bashkë me zyrtarët e lartë, gjeneralët, guvernatorët dhe aventurierët, që ia dhanë pa kursim, i ngjitën perandorisë joshjen evropiane. Historia e pushtuesit të pushtuar, si në rastin e Romës me Greqinë, në njëfarë mënyre u përsërit.

Rrjedhimisht, asnjë nga popujt e Ballkanit nuk u thye.

E aq më pak shqiptarët. Nëse ka pasur për ta një fat historik të paracaktuar, ai është i ndryshëm nga ai i ndërmjetësit.

Popujve ballkanas, e midis tyre shqiptarëve, pa e ditur as ata vetë, madje pa e ditur as Evropa, fati u caktoi të jenë komando të Evropës, mu në qendër të botës osmane. Si të tillë ata kanë qenë përherë, ndonëse me dhembje, në rrënjët e Evropës. E qenia me dhembje nuk është kurrë një mungesë, përkundrazi.

[GURI SYLAJ]

Arb
Prej shume puneve te mira qe keni bere per kete forum , padyshim , eshte edhe sjellja e keti shkrimi ne faqet e Dardanise.
Ju falemnderit

[munti]

Flerti i Kadares për “indetitetin evropian të shqiptarëve” (!)

BAROMETRI DIPLOMATIK
PROF.DR.MEHDI HYSENI

· Nuk është në krizë “identiteti fetar”, as “identiteti evropian”, por identiteti kombëtar, shtetëror dhe territorial i shqiptarëve në Ballkan.

· Meqë, Ismail Kadare e ka mirë me Evropën, ai duhet të ndikojë pozitivisht që atë ta bindë, se ka ardhur koha që shqiptarët (me identitet evropian) të çlirohen nga sundimi 100-vjeçar kolonial serbo-sllav, e të pavarësohen dhe të ribashkohen në kuadrin e kufijve natyrorë indigjenë të Shqipërisë Etnike, ashtu sikurse u ribashkua Gjermania më 1989, pas rrëzimit të Murit të Berlinit, si rrjedhim i kapitullimit të sundimit neokolonial evro-ndërkombëtar komunist të ish-Bashkimit Sovjetik.



Kjo “temë” e vjetër sa vetë shqiptarët dhe Evropa, nuk është e diskutueshme, as aktuale, sepse Evropa qysh nga koha Perandorisë Romake, është në dijeni për identitetin evropian të shqiptarëve. Gjithashtu, edhe shqiptarët e kanë të qartë se i përkasin idenitetit të Evropës. Në këtë kuptim, nuk ekzison asnjë mosmarrëveshje përbrenda shqiptare, as me Evropën e vjetër, as me Evropën e re. Prandaj, as Ismail Kadare nuk ka pse të ndalet në këtë “temë” për t’i rikujtuar shqiptarët se janë me prejardhje të identitetit evropian. Ia veln të theksojmë se, edhe para se të lindet Ismail Kadare, e dijnë shqiptarët se janë stërnipër të ilirëve të lashtë. Kështu që, sot, fare nuk është aktuale, as në “rend dite” të shkencës, të politikës, as të diplomacisë shqiptare e as të asaj evro-ndërkombëtare “identiteti evropian i shqiptarëve” sipas agjendës së Ismail Kadares, sepse sforcimi i “identiteti evropian të shqiptarëve” nga ana e tij, ka vetëm karakter politik dhe propagandistik, që është në funksion të përfitimit personal, e jo në dobi të interesit të përgjithshëm shqiptar, në asnjë mënyrë.

Historikisht, shqiptarët nuk kanë pasur ndonjë problem me Evropën lidhur me çështjen e “identitetit evropian” të tyre, por kanë pasur dhe, ende, edhe sot, kanë mosmarrëveshje serioze në sfondin politik dhe juridik ndërkombëtar me Evropën. Edhe pse i përkasin identitetit evropian, Evropa e dikushme dhe e sotshme shqiptarët i ka trajtuar dhe, i trajton (sipas standardeve të dyfishta) ndryshe nga popujt e tjerë në Ballkan. Evropa, vetëm shqiptarëve nuk ua ka njohur, as nuk ua njeh as sot, në fillimshekullin XXI, të drejtën historike dhe të vetëvendosjes mbi territorin e Shqipërisë Etnike, por që nga Kongresi i Berlinit (1878) dhe Konferenca e Amabasadorëve të Londrës (1913), i ka copëtuar në dysh (50%), duke ia aneksuar Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë. Prandaj, kjo është mosmarrëveshja e dikurshme dhe ekzistuese e shqiptarëve me Evropën, e jo urrejtja dhe antidashuria e Shqipërisë Socialiste të Enver Hoxhës (1945-1990) ndaj Evropës, siç flerton Ismail Kadare nga ekuidistanca e sotme historiko-politike, duke i bërë elozhe të panevojshme dhe të tepruara Evropës së sotme integruese në favor të “identitetit evropian të shqiptarëve”. Pra, shqiptarët janë me identitet evropian që nga Iliria dhe ilirët e moçëm, por qe më se 100 vjet janë të sakrifikuar nga Evropa dikurshme imeprialiste dhe, Evropa e sotshme demokratike. Kjo është tema boshtore me të cilën duhet të merret edhe Ismail Kadare, edhe e gjithë shkenca, e gjithë politika dhe e gjithë diplomacia shqiptare, e jo të bëjmë gara të pafund, duke dalë në terren të gabueshëm, se kush prej nesh është më “papë se papa”, e kush më “sulltan se sulltani”. Temat e këtilla jo vetëm se janë të tejkaluara për shqiptarët, por madje, edhe për popujt e tjerë të Afrikës, të Azisë etj,, sepse tanimë nuk merren me çështje të “identitetit evropian” të Ismail Kadares, por me ndërtimin e identitetit të tyre ekonomik, kulturor, politik, kombëtar dhe shtetëror, si popuj dhe si shtete të pavarura nga identiteti kolonial dhe neokolonial i Evropës së dikurshme.

Natyrisht, as shkenca, as politika e as diplomacia e mirëfillt shqiptare në Ballkan, nuk kanë arsye që të harxhojnë kohën e çmuar, duke polemizuar dhe pohuar në mënyrë retorike dhe flertuese (sabah e aksham) se identiteti ynë është me përmbajtje evropiane. Fenomenologjia e identitetit evropian të shqiptarëve në Ballkan, është e kontestueshme vetëm nga amalgama serbo-malazeze,maqedone, bullgare dhe greke sllave, si dhe nga aleatët e tyre tradicionalë, siç është Rusia, e jo nga shqiptarët, as nga Shqipëria .

Duhet të përkujtojmë miqtë dhe armiqtë e dikurshëm dhe të sotshëm të shqiptarëve dhe të Shqipërisë Etnike se, asnjëra Shqipëri, e personifikuar me rendet shoqërore të derisotme (mbretërore, socialiste) në asnjë mënyrë nuk e ka mohuar, as nuk e ka heshtur gjenealogjinë e identitetit evropian të shqiptarëve. Përkundrazi, shkenca shqiptare, posaçërisht gjatë periudhës 50-vjeçare të shtetit socialist (1945-1990) ka dhënë frytet më të suksesshme në ndriçimin e identit kombëtar shqiptar me bazament të identitetit evropian, duke filluar nga gjuha (e cila rastësisht nuk quhet gjuhë indo-evropiane), kultura, historia, qytetërimi etj. Pra, çështja e identitetit evropian të shqiptarëve nuk ka qenë e kontestuar, as mohuar as nga politika e Ahmet Zogut, e as nga politika e Enver Hoxhës, të cilin Ismail Kadare, duke ndërruar tezat “sipas motit” të leverdishëm tregtar-ekonomik si “substitut” i lirisë, i demokracisë dhe i integrimeve evropiane, e fajëson pa të drejtë Enver Hoxhën, se ai paskësha mohuar identitetin evropian të shqiptarëve ngase në vend të “marrëveshjes”, ai ka zbatuar “mosmarrëveshjen” me Evropën...përdorimi i fjalës marrëveshje me Evropën çonte në burg ose në pushkatim cilindo. Për Evropën ishte e përshtatshme vetëm një fjalë, ajo e kundërta me marrëveshjen, pra mosmarrëveshja. Mosmarrëveshje e plotë, e palodhshme, e përjetshme.”(Ismail Kadare, Identiteti evropian i shqiptarëve, artikull, i publikuar në “Liria Kombëtare”, 27.03.2006).

-vazhdon-

[munti]

Ky konkluzion i shprehur në formë flerti politiko-propagandistik për t’i “bindur” evropianët, se shqiptarët janë më “evropianë” se evropianët, nuk ka të bëjë fare me subjektin e temës për çfarë debaton I. Kadare ngase politika e brendshme , as e jashtme e Shqipërisë së Enver Hoxhës as mbi bazën doktrinare, as mbi atë praktike, asnjëherë nuk e ka vënë në shënjestër të mohimit ose të kontestimit prejardhjen e identitetit evropian të shqiptarëve, duke krijuar “mosmarrëveshje” në vend të “marrëveshjes” me Evropën, ashtu siç është shprehur gabimisht I.Kadare. Natyrisht, gjatë periudhës së viteve 1945-1990, Shqipëria ka pasur “mosmarrjveshje” ideologjiko-politike me Evropën, e jo “mosmarrëveshje të përjetshme” të identitetit evropian të shqiptarëve, ashtu siç i ka ngatërruar naivisht dhe me qëllim këto dy koncepte diametralisht të ndryshme për nga përmbajtja e tyre. Mirëpo, për “mosmarrëveshjen” politiko-ideologjike me Evropën gjatë periudhës së theksuar, nuk ka qenë fajtore gjysmë Shqipëria (50%) e pavarur, por vetë Evropa dhe aleatët e saj sllavë, të cilët e kanë copëtuar Shqipërinë dhe shqiptarët në dysh në favor të interesave të tyre gjeopolitike dhe gjeostrategjike. Këtë e ka provuar edhe Konferenca e Jaltës (1945), e cila për fat të keq të shqiptarëve, fatin e Shqipërisë, e vulosi nën sferën ndikuese lindore të Rusisë, përkatësisht të Bashkimit Sovjetik. Pas këtij verdikti të kobshëm historik në disfavor të shqiptarëve, Shqipëria e re socialiste ka qenë e izoluar jo me dëshirën, as me vullnetin e saj, por me imponimin dhe me diktatin e detyrueshëm të fuqive të mëdha evropiane dhe botërore. Këtë e di shumë mirë edhe flertuesi Ismail Kadare, por këtë të vërtetë historike e heshtë jo pa qëllim në favorin e armiqve tradicionalë të identitetit kombëtar dhe shtetëror të shqiptarëve dhe të Shqipërisë. Një veprim dhe qëndrim i këtillë nuk është i moralshëm, as i drejtë nga ana I. Kadares, sepse nuk përputhet me historinë e realitetit të dikurshëm dhe të sotshëm të Shqipërisë Etnike. Mirëpo, çfarë të bëjmë kur ai në plan të parë e ka vënë “altarin evropian”, kurse identitetin kombëtar dhe shtetëror të shqiptarëve dhe të Shqipërisë Etnike, në plan terciar. E drejtë personale e tij kjo, por e gabueshme në kuptimin e interesit të përgjithshëm kombëtar shqiptar.

Duhet ta përkujtojmë I. Kadaren se krejtësisht ka dalë prej temës, që e trajton ai, me qëllim që ta shpërfytyrojë të vërtetën mbi Shqipërinë socialiste, sepse kuptohet (edhe pas 17 vjetësh të ndryshimit të sistemit politiko-shoqëror në Shqipëri, në vend të reformave demokratike, sundon anarkia dhe mjerimi i pafund i popullit mbi 50% të papunë, të varfër buzë greminës, mbi 1 milion të shpërngulur për të gjetur bukë dhe strehë nëpër vende të ndryshme të Evropës dhe të botës), koha po kërkon viktima të reja për “altarin e Evropës” të Ismail Kadares, jo për zgjidhjen e problemit kolonial të shqiptarëve dhe të rikthimit të identitetit të tyre kombëtar dhe shtetëror në kuadrin e Shqipërisë së ribashkuar etnike. Ja, kjo është “marrëveshja historike” e regjimeve demokratike-socialiste të Shqipërisë (1990-2006) me Evropën. Ja, ky është “identiteti evropian” i sotshëm i shqiptarëve, i cili nuk ka asnjë lidhje të gjenezës historike të shqiptarëve, por ka karakter politik, ekonomik dhe strategjik, të shfrytëzimit të shqiptarëve, pavarësisht se në esencë janë me prejardhje të identitetit evropian.

Sa më shumë të shtohen zhurmat e propagandas ditore për identitetin evorpian të shqiptarëve aq më shumë do të shtohet dyshimi tek evropianët dhe tek Evropa se shqiptarët janë vetëm një recidiv me bazë të identitetit evropian, që i përket së kaluarës historike të Evropës. Prandaj, nuk kemi nevojë të shterohemi në këtë temë, duke u orvatur që në forma të ndryshme politiko-propagandistike revanshiste përbrendashqiptare, ta bindim vetëveten dhe, ta rikujtojmë Evropën se cili është identeti ynë, sepse ajo e di më së miri gjenealogjinë e shqiptarëve, të cilët i përkasën bazës së saj të lashtë të identitetit evroperëndimor. Pra, në këtë vështrim, nuk ekzison asnjë arsye, që zhvillojmë “gjimnastika” politiko-propagandistike në sfondin kombëtar dhe fetar se cili shqiptar është “ më papë se papa”, e cili “ më sulltan se sulltani” (!?) – Kjo “devizë” është sa komike, aq edhe absurde si për Evropën, ashtu edhe për të tërë botën e civilizuar mbase indentiteti kombëtar dhe shtetëror i shqiptarëve nuk ka filluar me shembjen e komunizmit të Evropës Lindore (1989), as me përmbysjen e sistemit të Shqipërisë Socialiste më 1990, por disa shekuj më parë qysh nga periudha historike e ilirisë.

S’ka dyshim se historia e shekujve të kaluar ka provuar origjinën e shqiptarëve dhe të Shqipërisë Etnike. Prandaj, shqiptarët dhe Shqipëria Etnike janë të vjetër sa edhe Evropa e lashtë dhe e sotme. Në këtë kontekst, Evropa, as shqiptarët nuk kanë asnjë mosmarrëveshje, sepse vetë historiografia, shkenca dhe shkencëtarët (historianë, antropologë, gjeografë, gjeologë, gjuhëtarë, etnologë, paleoantropologet..., etj.) e Evropës (bile, më shumë, edhe se sa vetë shkenca e derisotme shqiptare) kanë dëshmuar me shekuj se shqiptarët i përkasin identitetit evropian me bazë ilire, jo kursesi me “bazë helene” siç ka dëshmuar alabanologu Milan Shufflai në studimin e tij “ Serbët dhe shqiptarët”, Tiranë, 2002. Vepra e M. Shufflait për origjinën e shqiptarëve kursesi nuk mund të quhet “vepër monumentale”, ashtu siç e quan Ismail Kadare, sepse pikërisht në këtë vepër, M. Shufflai shqiptarët i pasqyron hiq më pak se “një simbiozë helenike-serbe”. Kjo është e meta kryesore e “veprës monumentale” të M.Shuflait, të cilën, mjerisht shkrimtari ynë i shquar Ismail Kadare ende nuk e paska ndeshur në brendinë e saj (!)

Për ta bindur I. Kadaren dhe bashkëmendimtarët e tij se vepra e M. Shufflait nuk është monumentale në kuptimin e prerë dhe objektiv të ndriçimit të historisë së prejardhjes së identitetit të shqiptarërve dhe të Shqipërisë në Gadishullin Ballkanik, po japim këto argumente: “ në kohën e Perandorisë Romake vjen deri te pakësimi i ngadalshëm, por i vijueshëm i popullsisë ilirie, gati donte të gatuante tokën e vërshimit sllav; na paraqet popullsinë shqiptare shumë të përzierë me elemente të huaj, si në Shqipërinë Veriore si në atë Jugore. {Ndër shekjuut XIV-XV} gjithkund popullsia ishte e përzier me qytetarë të vjetër romakë e me qytetarë të rinj sllavë e shqiptarët. Sipas Shufflait fiset shqiptare të sotshme nuk rrjedhin nga ilirët, pse thotë se pushtimi romak shkatërroi fiset e para ilire... e në kohët e turbullta e të errta të dyndjes së popujve u bënë ndërmjet Matit e Vjosës formimet e reja e të fuqishme të fiseve, të cilat duke marrë parasysh formimet e para ilire, qenë formime të dyta. Fillimi i shumë fiseve të sotme shqiptare daton qysh prej shekujve XIV dhe XV, prandaj fiset e tashme janë formime e shtresa të treta!!!”(Citat i cituar në “Të Drejtat e Shqipërisë Etnike”, Tiranë, 2001, f.71).

Dua të ritheksoj se, (pavarësisht nga qëllimet dhe tendencat e politikës ditore të Ismail Kadares dhe bashkëmendimtarëve e bashkëmbështetësve të tij në planin kombëtar dhe ndërkombëtar) nuk është në rrezik, as i nëpërkëmbur në asnjë mënyrë “identiteti fetar”, as “identiteti evropian i shqiptarëve”, por identiteti kombëtar shqiptar dhe i Shqipërisë Etnike, i cili, me gjithë prejardhjen e tij evropiane, edhe sot në fillimshekullin XXI(viti 2006) po rrezikohet nga vetë Evropa e Bashkuar, e cila me draftet e saj proserbe, përkatësisht prosllave, po iu kanoset shqiptarëve se nuk mund të ketë rikthim, as ribashkim të tyre brenda kufijve historikë dhe gjeopolitikë të Shqipërisë Etnike(!)

Pra, logjikisht, realisht dhe moralisht kjo është tema parësore me të cilën duhet të preokupohet përjetësisht Ismail Kadare dhe të gjithë shqiptarët akademikët e tjerë shqiptarë, të cilët ia duan të mirën kombit dhe atdheut të vet shqiptar. Si Kadarea, ashtu edhe evropianët e tjerë shqiptarë, duhet ta kenë të qartë (pavarësisht nga gjeneza evropiane) se interesi dhe dashuria e shqiptarëve për Evropën, do ta arrijnë shkallën e duhur kulminante, vetëm atëherë, pasi Evropa, t’ua ketë njohur të drejtat e tyre legjitime historike si një komb dhe shtet i vetëm në Ballkan, ashtu siç i ka njohur kombet dhe shtetet e tjera në Ballkan (Serbia, Mali i Zi, Greqia, Maqedonia, Kroacia, Sllovenia, Bullgaria etj.). Ndryshe, po qe se shqiptarët dhe gjysmë Shqipëria etnike mbetet koloni serbosllave (prapë me bekimin e Bashkimit Evropian, duke mos lejuar ndryshimin e kufijve kolonialë në Ballkan) edhe në shekullin XXI, atëherë, “identiteti evropian i shqiptarëve”, i trajtuar sipas autorit Ismail Kadare, nuk ka kurrfarë rëndësie, as peshe aktuale për qenien kombëtare dhe shtetërore të shqiptarëve në Ballkan./ 03 04 2006/F.F.

[munti]

Zgjohu bre, Kadare

(Reagim rreth sprovës, shkrimit-vështrimit: “Identiteti evropian i shqiptarëve” të Ismail Kadares, botuar në “Koha Ditore” me 28-30 mars 2006)

MEXHID YVEJSI, GJAKOVË

“Respektoj vetëm ata që më rezistojnë mua, por nuk mund t’i toleroj ata.”

- Sharl de Gol


Ende pa përfunduar fushata e sëmurë për ”identitentin e ri të kosovarëve”, çohet Ismail Kadare e rifillon fushatën për identitetin evropian të shqiptarëve!
Çka dëshmojnë këto fushata për identitet? Këto fushata dëshmojnë se kemi të meta, sepse ende nuk po e kuptojmë se kush jemi, se cila është e vërteta!
E Vërteta, ashtu si Dielli, mund të mjegullohet, të errësohet, mund të pengohet, por jo të agjësohet…
Që në kohët e lashta njerëzit e ditur këshillonin si terapi shëruese: Njohjen e vetvetes.
Njohja e vetvetes është çelësi për ta njohur Krijuesin, Zotin.
Zoti, sipas B. Pascal-it, është i qartë vetëm në paqartësinë e botës. Ai është një sferë e pafund, qendra e të Cilit është gjithkund dhe perimetri asgjëkundi…
I pranishëm gjithkund je, por asgjëkundi nuk je, z.I. Kadare! Ju bre, Kadare, që nuk e dini ende se kush jemi ne! Ne jemi ata që jemi! Ju që shkruani për identitet, dëshmon se keni një siklet! Kjo po dëshmon se identiteti iu mungon! Ju mungon e ju mundon! Kjo vërehet kur fyen, kur akuzon pse shumica e shqiptarëve janë myslimanë…!
Kombi shqiptar, edhe pse vonë i zgjuar, është komb i formuar…!
Shqiptarët kur me shumicë u islamizuan- atëherë shpëtuan. Shpëtuan sepse nuk u asimiluan…
Nuk u asimiluan, sepse, në fjalën e Tij, Zoti e ka dhënë dijen e nevojshme
për shpëtim…
Zgjohuni të përgjumur! Zgjohu bre, Kadare, kudo që je!
Duke shkruar për identitet, ju po dëshmoni se prej dhunës ideologjike aq banale, keni kaluar te injoranca profesionale…!
Zoti i ka dhënë dijetarëve, atdhetarëve, mjaft dritë që të mund t’i zbulojnë kurthet kundër shqiptarëve. Dituria dhe burrnija e akademik Rexhep Qoses, rreth identitetit, ia çeli sytë krejt botës…!
Kur e pyetën Fishtën diplomatët evropianë rreth fesë, ai tha: “Jemi popull me dy fe, por s’jemi popull me Shën Bartolome”
Shqiptarët, pra, nuk janë popull, komb, me Shën Bartolome falë tolerancës së Fesë Islame, që i përkasin shumica e shqiptarëve. Të mos e njohësh këtë tolerancë, të mos e njohësh Fenë Islame, kur nuk ke patur mundësi, nuk është turp. Por, turp është të ngulësh këmbë me kryeneqësi në injorancën tënde, edhe pasi e ke patur mundësinë të mësosh.
E keni patur mundësinë të mësoni se Konica tha: “Të mos ishte Feja Islame, populli shqiptar do të ishte shumë më tepër në numër, por jo shqiptar.”
Kur e pyetën diplomatët e huaj në Washington Faik Konicën, që ishte ambasador
i Mbretërisë Shqiptare (1926-1939) se cila është feja e shqiptarëve, ai tha: “Dielën shkojnë në kishë, të premtën në xhami…”
E keni patur mundësinë të mësoni se Stavro Skendi në “Historinë e Rilindjes
Kombëtare” shkruan:”Shqiptarët myslimanë e përbënin shumicën dhe pa ata nuk
mund të kishte Shqipëri.”
E keni pasur mundësinë të mësoni se: Koncili i Dytë i Vatikanit, me 25 tetor 1965, ka përcaktuar qëndrimin e Kishës Katolike ndaj Myslimanëve, ku thuhet: ”Myslimanët adhurojnë, si ne, një Zot të vetëm, të Mëshirshëm, që do të gjykojë njerëzimin në ditën e fundit.”
E keni patur mundësinë të mësoni se në librin “Të kapërcehet pragu i shpresës”, Papa Gjon Pali i Dytë thotë: “ Fetaria e myslimanëve meriton nderim.”
Meritojnë nderim fetaria e myslimanëve shqiptarë si Myderriz Ymer Prizreni, Myderriz Haxhi Zeka, që ishin fetarë dhe atdhetarë të devotshëm dhe udhëheqës të Lidhjes së Prizrenit (1878-1881) dhe Lidhjes së Pejës “Besa–Besën” (1899), Myderriz Vehbi Dibra, nënkryetar i Qeverisë së Vlorës, (1912), Hoxha Kadri Prishtina, i Kongresit të Lushnjës, (1920) ku iu vuan themelet Shqipërisë, si edhe qindra e mijëra fetarë dhe atdhetarë të tjerë, deri te Shaban Jashari me familjën e tij, që u flijuan për Kosovë, për Shqipni…
Shqiptarët e pranuan dhe e trashëguan Krishterimin, sikur që e pranuan dhe e trashëguan Islamin, që të dyja janë nga Lindja…Por, nuk mjafton që të trashëgosh Krishterimin apo Islamin, por është e domosdoshme që me meritë të fitosh. Duhet të meritosh trashëgimin tënde, thoshte Gëte, që të posedosh.
Shumica e shqiptarëve myslimanë e meritojnë këtë dhe janë të kënaqur me
besimin që trashigojnë, që posedojnë. Po ju çka trashëgoni, çka posedoni z.Kadare?
Trashëgoni atë që e mohoni …! Veprat që i posedoni pse po i ritushoni? Ndoshta ato iu mallkojnë, iu akuzojnë, sikur në poemën “Përse mendohen këto male” kur akuzoni dhe dënoni Kryqin e Krishtin, gjysmëhënën e Islamit, turqishten e Kur’anit, fyeni, dënoni e poshtëroni logjiken latine e arabe, mallkoni priftërinjt e hoxhallarët, minaretë e kambanaretë …Në poezinë me titull “Në Kishë” shkruar me 1958, shkruani:”Vërtet s’jam i krishter… dhe tallesh me Ungjillin, Librin Hyjnor…
Në poezitë “Perëndimi” dhe “Interpejshazhi” tallesh, fyen, e akuzon Perëndimin, Evropën, që sot e lavdon,:”Romat, Samarkandët, Vashingtonët, Moskët, fituan shpesh toka, flamurë, vota. Por, shekujt kurrë s’i fituan ata.”
Evropën e mallkon, kurse sot e dashuron, dje u talle me kulturën, zhvillimin e saj, i përqeshe qytetet me kulla, me kambanare, me kryqa, me kapitalistë plot dhjamë dhe mbi ”Shën Mërinë e Parisit” u krenove që vure qeleshe, edhe këtu gjete vend dhe u përqeshe…!
A keni harruar çka keni shkruar? Keni shkruar, që jeni krenuar, se në gjoks mban ”Në metal të distinktivit, fytyrën e dashur të Leninit”!
“Qindra vite kaluan duke i ndjekur krimet e vegjël, por bota nuk e zbuloi dot krimin e madh, po në botë ja u ngrit, me mjekër të gjatë gjer në retë. Parathënësi më i madh me emrin Marks”, nga poezia “Te Kështjella e Hamletit në Danimarkë”
A jeni penduar për gjithë ato çka keni shkruar? A jeni penduar që keni fyer, akuzuar, poshtëruar, dënuar librat hyjnorë-Ungjill e Kur’an, keni sharë priftërinj e hoxhallarë, minare e kambanare, keni dashuruar komunizmin, keni urrejtur kapitalizmin, Evropën, Perëndimin, Romën e Bonin, Parisin e Washingtonin… A jeni penduar që keni dashuruar dhe jeni krenuar me fytyrën e dashur të Leninit, me mjekrrën e Marksit, të cilin e queni “profeti më i madh i njerëzimit dhe zbulues i rrugës së krimit…”!
Nëse jeni penduar, për ato që keni shkruar, atëherë, unë s’kam pse me vazhduar. Prej sotit je dorë të Zotit…! Por, jetën politike, fetare dhe kombëtare nuk duhet shikuar përmes imagjinatës, iluzioneve dhe fantazisë. Vështrimin tonë duhet ta kthejm kah vetja jonë, drejt jetës, drejt së vërtetës.
E vërteta është se sistemi i vlerave që e ka ndërtuar strukturën tradicionale të Perëndimit buron nga filozofia antike greke, kultura romake, trashëgimia pagane e popujve barbarë, feja e krishterë, të cilën Evropa e ka interpretuar në një mënyrë specifike të veten, e ndikuar pjesërisht nga Hebraizmi dhe Islamizmi…Por, Evropa e sotme vjen nga Iluminizmi…
Iluminizmi në vend se të ndriçojë ndodhi shpesh që ai errësoi…!
Sot, tipari më i veçant i qytetërimit perëndimor është sekularizmi. Kuptimi i termit sekularizëm në rrafshin praktik është nxerrja e fesë jashtë jetës.
Kristianizmi, sot, në Evropë, nuk ka funkcion politik, ekonomik, kulturor, shoqëror…Ka mbetur një lidhshmëri sipërfaqësore emocionale dhe një dekor me ngjyrë sociale….
Në projekt-kushtetuten e Bashkësisë Evropiane nuk hyri trashëgimia kristiane. U mundua Papa, u mundua Vatikani, por nuk iu shkonte zani…! Në këtë projekt-kushtetutë, edhe sot, mungon fjala Zot…!
Identiteti evropian i shqiptarëve është një përshtatje e re. Çdo pështatje e re, thoshte, Erih Hofer-i, është krizë e vetëvlerësimit.
Ne kemi kriza të tjera, si të mirëbesimit, mirëkuptimit…, por jo të
vetëvlerësimit…!
Zgjohu bre, Kadare, kudo që je…!

(Autori është studiues i religjioneve.
Në dhjetë vitet e fundit ka botuar dhjetë libra)














.

[munti]

REALITETI I SHPERFILLUR


-Sprova e Ismail Kadaresë, Identiteti evropian i shqiptareve, është
mbështetur ne premisa te gabuara
-Ismail Kadare pandeh se i ka ardhur çasti i dëshiruar qe te
dëgjohet për disa oktava me larte zëri i tij, me pare i peshperitur,
kundër identitetit mysliman
-Është shume e nevojshme qe këto ide dhe këto përfytyrime te Ismail
Kadaresë te hidhen poshtë me kohe dhe hamendjesime
-Kritiken e pikëpamjeve te mia mbi ndikimin e mundshëm çintegrues te
vetëdijes se tejshquar fetare ne shoqërinë e sotme shqiptare prandaj
edhe ne identitetin kombëtar,Ismail Kadare e fillon ashtu siç
filloheshin shkrimet politike dhe ideologjike ne kohen e komunizmit.

Shkruan: Rexhep Qosja


Premisa te gabuara

Siç e kam parapare ne parafjalën e saj, trajtesa mbi idetë
çintegruese ne shoqërinë e sotme shqiptare e botuar ne vazhdime ne
gazetën e Prishtinës "Epoka e re" dhe ne gazetën e
Tiranës "Korrieri" e pastaj e botuar edhe si libër me titullin
ideologjia e shpërbërjes nga Shtëpia botuese TOENA , ka shkaktuar
një sere reagimesh si ne Shqipërinë shtetërore ashtu edhe ne Kosove.
Nuk e di a është me i madh numri i reagimeve pajtuese a numri i
reagimeve mospajtuese. Si te paret ashtu edhe te dytat dëshmojnë,
ndërkaq se ceshtjet e ngritura ne atë trajtese ishte e nevojshme te
ngriheshin. Shkrimtari i madh argjentinas., Horhe Luis Borhes, thotë
se "Libri qe nuk e përmban kunderlibrin mund te konsiderohet i
panevojshëm". Çdo libër, pavarësisht a është letrar a shkencor, e
përmbarojnë lexuesit,miq kundërshtar te autorit, qofte duke e
pohuar, qofte duke e mohuar.

Për t'iu përgjigjur te gjitha reagimeve do te duhej te shkruaja një
libër me te madh se Ideologjia e shpërbërjes, i cili sigurisht do te
shkaktonte reagime te reja te përshkuara edhe prej me shume
ndjenjash se reagimet e deritashme.

Ne vend se te gjithave, do t'i përgjigjem vetëm reagimit te Ismail
Kadaresë, Identiteti evropian i shqiptareve. Kjo domethënë se mbesin
pa përgjigje te gjithë reaguesit e tjerë ndaj trajtesës Ideologjia e
shpërbërjes:

1.predikuesit e identitetit kombëtar kosovar, si identitet kombëtar
i ri ne Ballkan:

2. predikuesit e gjuhës se dyte standarde për folësit me identitet
kombëtar kosovar:

3. thirrësit për kthimin e shqiptareve mysliman ne "fenë e te
pareve", si gjoja kusht për pranimin me te shpejtuar te Shqipërisë
shtetërore dhe te Kosovës ne Bashkimin Evropian!

Ne reagimin e Ismail Kadaresë Identiteti evropian i shqiptareve do
përgjigjem për këto arsye kryesore: e para , pse e ka shkruar një
shkrimtar dhe publicist i njohur me popullorësi te veçante; e dyta
pse ne ketë reagim është i përmbajtur një shpërdorim i disa
pikëpamjeve te mia, sidomos te pikëpamjeve mbi ndikimin e mundshëm
çintegrues te vetëdijeve te tejshquara fetare ne shoqërinë e sotme
shqiptare; e treta, pse ky reagim ka shkaktuar jehone nder lexuesit
shqiptare si ne Shqipërinë shtetërore ashtu edhe ne Kosove dhe , e
katërta, dhe , me vendimtarja, pse ne ketë reagim janë shprehur ide
dhe janë krijuar përfytyrime , qe nuk e nderojnë kulturën shqiptare.

Sprova e Ismail Kadaresë, Identiteti evropian i shqiptareve, është e
mbështetur ne premisa te gabuara: ne përpjekje për te dëshmuar, ne
njërën ane kundërshtitë kulturore mes Evropës dhe Lindjes myslimane,
kurse ne anën tjetër sipërinë e identitetit evropian ndaj
identiteteve tjera, para se gjithash ndaj identitetit mysliman! Dhe,
kjo sipëri është –te përdorë një togfjalësh te Zhan-Pol Sartrit-
sipëri raciste.

Gjykimet e këtilla te Ismail Kadaresë, gjithsesi shume befasuese,
nuk mund te mos shikohen si rrjedhoje e disa dukurive dhe disa
disponimeve te përshtatshme politike dhe fetare ne bote. Nuk mund te
mos mendohet se tani kur , si pasoje e fundamentalizmit islamik, te
tejshkallezuar mbas pushtimit amerikan te Irakut, është rritur
disponimi kundermysliman ne disa vende perëndimore; kur kryetari
Xhorxh Bush bën mobilizimin politik te krishterimit; kur emri i
profetit Muhamed dhe fjalët islam,mysliman, xhami, shkaktojnë
sëndisje ne mjedise te ndryshme perëndimore; kur si thonë studiues,
po kthehet epoka e konflikteve mes krishterimit e islamit dhe e
kryqëzatave; kur disa politikane shqiptare ne Kosove e quajnë
politike te leverdishme për karrierën e vet te ndërrojnë fenë; kur,
si pasoje e sjelljeve shpërfillëse te disa politikaneve shqiptare
mysliman ne Kosove e ne Shqipëri ndihen te diskriminuar, ja , tani,
Ismail Kadare pandeh se i ka ardhur çasti i dëshiruar qe te dëgjohet
për disa oktava me larte zëri i tij, me pare i pëshpëritur, kundër
identitetit mysliman,ne te vërtet kundër perbereseve mysliman ne
identitetin e përbashkët, te përgjithshëm, historik, te shqiptareve!
Për këtë arsye është shume e nevojshme qe këto ide dhe këto
përfytyrime te Ismail Kadaresë te hidhen poshtë me koheshe pa
hamendjesime.

Do ta bej këtë vendosmërisht, edhe pse me shume keqardhje për shume
arsye ne këtë përgjigje detyrimisht te gjate.
Nuk e bej këtë pse e kam emrin mysliman Rexhep. Jo.
Nuk e bej këtë pse shkoj ne Xhami a pse i fali pese vaktet e ditës!
Jo. As nuk shkoj ne xhami për t'u lutur as nuk falem ne asnjë vakt
te ditës. Jo

E bej këtë për hir te perëndive te mi : te Vërtetës dhe te Drejtës.
E bej këtë për te njëjtën arsye për te cilën kam shkruar mijëra faqe
gjate shume viteve te kaluara : për te mbrojtur bashkëkombësit,
bashkëqytetaret, prej padrejtësive te pushtetit, prej dhunës se
shtetit serb dje, dhe prej diskriminimit pavarësisht kush e bën këtë
diskriminim sot.
E bej këtë për te njëjtën arsye për te cilën ne vitin 1994 kam
mbrojtur krishterimin shqiptar prej disa shpjegimesh te disa
bashkëqytetareve tepër te përkushtuar si mysliman, për c'gje kam
shkruar ne librin Tronditja e shekullit.
E bej këtë për te qene shpirtërisht i lire pavarësisht prej çmimit
qe paguaj për këtë liri. E unë jam i lire sepse kam zgjedhur te
Vërteten dhe te Drejtën.

Sprova e Ismail Kadaresë, Identiteti evropian i shqiptareve, nuk
është reagimi i tij i pare mospajtues ndaj pikëpamjeve te mia
letrare dhe kulturore. Ne shkrimin Rreth ndikimeve te huaja dhe
karakterit kombëtar te letërsisë, te botuar ne gazetën Zëri i
popullit me 8.4.1973, me te cilën i përgjigjke shkrimit tim Letërsia
kombëtare dhe letërsia botërore ose afrimi përmes ndryshimeve, te
botuar ne përmbledhjen Panteoni i rralluar ne vitin 1972, ai me
akuzonte si "tellall i kozmopolitizmit", qe , me gjuhen e atëhershme
politike do te thoshte se po predikoja evropianizimin dhe
amerikanizmin e letërsisë shqipe. Tani, 34 vjet me vone, ai me
akuzon se kinse po e mohoj atë qe atëherë e predikoja!
Unë, natyrisht, nuk po e akuzoj Ismail Kadarenë tani se, para 34
vitesh, duke predikuar veçimin e Shqipërisë dhe identitetin
Stalinist, ne te vërtet predikonte kunderevropianizimin! Unë vetëm
po ve ne dukje se perëndia i shndërrimeve Protej, i cili e ka
dhuruar Ismail Kadarenë edhe me dhuntinë e nxitimshndrrimeve për te
qene politikisht sa me i koniunkturshem, ia ka parathënë edhe këtë
nxitimshndrrim, fryt i te cilit është sprova Identiteti evropian i
shqiptareve.

Po, t'i leme njëherë për njëherë këto dy shkrime te një kohe te
kaluar dhe te merremi me reagimin e tanishëm te Ismail Kadaresë
Identiteti evropian i shqiptareve ndaj trajtesës sime Ideologjia e
shpërbërjes, ne te vërtet ndaj kreut te kësaj trajtese Identiteti
kombëtar dhe vetëdija fetare, qe sigurisht nuk do te jete
nxitimshnderrimi i tij i fundit. Dhe te shohim sa te vërteten dhe te
drejtën do t'ia filloj qëllimit te tij: shpërfilljes se identitetit
mysliman si njeri nga perversit fetare te IDENTITET KOMBETAR
SHQIPTAR.

[munti]

-vazhdim-


Shprehitë e vjetra

Kritiken e pikëpamjeve te mia mbi ndikimin e mundshëm çintegrues te
vetëdijes se tejshquar fetare ne shoqërinë e sotme shqiptare,
prandaj edhe ne identitetin kombëtar, Ismail Kadare e fillon ashtu
siç filloheshin shkrimet politike dhe ideologjike ne kohen e
komunizmit: duke zbatuar metodologji ideologjike- duke ia vene
gishtin tregues komplotit te armiqve te brendshëm dhe te jashtëm
politike e klasore dhe duke kërkuar likuidimin e tyre moral! Dy
ngjarje politike i shërbejnë Ismail Kadaresë për te bere politikisht
dhe ideologjikisht te dyshimta, ne te vërtetë kombetarisht te
dënueshme, pikëpamjet e mia mbi ceshtjen e trajtuar: e para, ardhja
e kryekomisionarit te Bashkimit Evropian, Baroso, ne Tirane ne
lidhje me nënshkrimin e afërm te marrëveshjes se Shqipërisë me
Evropën dhe, e dyta fillimi i bisedimeve për statusin e ardhshëm te
Kosovës, qe sapo kishin filluar ne Vjene. Unë isha ai qe , ja me
veprimtari mendore dhe politike po sabotoja fitoret qe sapo dukeshin
ne horizontin shqiptar!
Po,t'ia japim fjalën vete Ismail Kadaresë:
" Sa me shume qe nënshkrimi i marrëveshjes se Shqipërisë shtetërore
me Evropën afrohej, aq me fort ndiheshin murmurimat. Sa me shume qe
afrohej caktimi i staturist te Kosovës,me fjalët tjera, besimi i
Evropës e i Amerikës se Kosova mund te hynte si shtet i pavarur ne
familjen kontinentale, aq me shume kembengulese behej krrokama se
shqiptaret ishin si mish i huaj, pra i padashur, për Evropën".
"S ishte mbushur as java e fillimit te bisedimeve te Vjenës për
statusin e Kosovës, e s'kishin kaluar veç disa ore qe avioni i
kryekomisionarit evropian Baroso, ishte ulur ne aeroportin e
Tiranës, kur murmurimat disi kaotike u shtuan. Ato u shfaqen madje
edhe atje ku priteshin me pak, si për shembull, ne ndonjë deklarim
te akademikut nga Kosova, Rexhep Qosja".

Meqenëse presjet i ve edhe ku s'duhet, nuk është e çuditshme pse
Ismail Kadare nuk e ve pikëçuditjen ku duhet: ne fund te kësaj
fjalie.

Po te leme rregullat e pikësimit e te gramatikës e te shohim
logjiken.

Për te pare sa larghedhëse është kjo logjike politike po i kthejmë
dy pasuset e cituara ne trajtën e bashkëbisedimit sepse, kështu, do
te mësojmë me mire çka ne thelb mendon autori dhe si mund t'i
përgjigjet ndonjë lexues.

Çka po ngjante nder shqiptaret ne çastet kur po afrohej nënshkrimi i
marrëveshjes se Shqipërisë shtetërore me Bashkimin Evropian?

Po ndiheshin murmurimat.
( Mungon pikëçuditja).

Çka po ngjante ne çastet kur po afrohej caktimi i statusit te
Kosovës, me fjale te tjera besimi i Evropës e i Amerikës se Kosova
mund te hynte si shtet i pavarur ne familjen kontinentale?

Aq me kembengulese behej krrokama se shqiptaret ishin si mishi i
huaj, pra i padashur, për Evropën!

Cilit ishin këta krrokates?
S'ka përgjigje!
Çka ngjau pak para se te mbushej java e fillimit te bisedimeve te
Vjenës për statusin e Kosovës, e s'kishin kaluar veç disa ore qe
avioni i kryekomisionarit evropian, Baroso, ishte ulur ne aeroportin
e Tiranës?

Murmurimat kaotike u shtuan edhe me shume.
Prej nga erdhën ato murmurima kaotike?
Prej nga priteshin me pak.
Prej nga priteshin me pak?
Nga ndonjë deklarim i akademikut nga Kosova, Rexhep Qosja.
Akademiku nga Kosova? Pse e quan akademiku nga Kosova? A vetëm nga
Kosova? Ai ne zemër s'e ndan Shqipërinë nga Kosova. Për ta larguar
prej Shqipërisë shtetërore apo për te treguar se nuk njihet ne
Shqipërinë shtetërore?
S'ka përgjigje!
Mos kur thua se priteshin me pak do te thuash se , megjithatë, nuk
është qe nuk priteshin fare murmurima kaotike prej gojës se tij?
Si mund te priteshin murmurima te tilla qe t'i pandeh kaotike prej
tij kur ai ka shkruar mbi 3500 faqe për ceshtjen e Kosovës dhe
ceshtjen shqiptare ne përgjithësi dhe te gjitha këto faqe janë
dëshmi e përpjekjeve te tij për t'u çelur dyert e shtëpisë se madhe
evropiane edhe për shqiptaret? Si mund te priteshin murmurima te
tilla kaotike prej tij, qe ti i pandeh kunderevropiane kur aq
përpjekje mendore dhe politike ka bere dhe bën ai për te sjelle
vlerat dhe standardet evropiane ne jetën e popullit te vet?
S'ka përgjigje.

[napoleoni]

(Pasi që tema në fjalë ka zgjuar interes dhe polemika të ndryshme, po postoj edhe vazhdimet e shkrimit të Rexhep Qosjes, të filluar nga Munti )

Premisa të gabuara

Shkruan: Rexhep Qosja

Dhe, ja se si e dëshmon Ismail Kadare pohimin e tij se edhe prej meje priteshin murmurima kaotike kundër ardhjes së kryekomisionarit evropian, Baroso, në Tiranë në lidhje me nënshkrimin e marrëveshjes me Shqipërinë dhe kundër bisedimeve të Vjenës për caktimin e statusit përfundimtar të Kosovës, domethënë për kthimin e Shqipërisë shtetërore dhe të Kosovës në familjen mëmë.
“Përveç nervozizmit të papërligjur ndaj asaj tradite kulturore që ka qenë lidhur me katolicizmin e hershëm shqiptar, nervozizëm që nuk lë pa prekur mbajtjen e portretit të Nënë Terezës në institucionet e Kosovës, në këto shkrime (pra në shkrimet e Rexhep Qosjes-R.Q) spikat diçka e errët dhe e rrezikshme: ndarja e identitetit shqiptar”.
Nuk ka dyshim se Ismail Kadare nuk është “i ngathët nga mendja” që të mos e kuptojë të vërtetën dhe të drejtën, por Ismail Kadare sado përpiqet të lahet e të shpërlahet nga e kaluara politike dhe ideologjike, nuk arrin të lirohet prej shprehive mendore të krijuara në atë të kaluar. Ato shprehi bëjnë që në shkrimin tim të mos shohë çka në thelb ka dhe që në shkrimin tim të fusë çka nuk ka! Në trajtesën për idetë çintegruese në shoqërinë e sotme shqiptare, askund, me asnjë fjali, nuk jam marrë me “traditën kulturore që ka qenë e lidhur me katolicizmin e hershëm shqiptar”. Në qoftë se në këtë shkrim me asnjë fjali nuk jam marrë me atë traditë kulturore, shtrohet pyetja: ku e gjen Ismail Kadare atë “nervozizëm të papërligjur” të Rexhep Qosjes ndaj “traditës kulturore që ka qenë e lidhur me katolicizmin e hershëm shqiptar”?
Në veprat e mia? Jo.
Në shkrimin për Gjon Buzukun, Një vazhdim a një fillim i madh, të paraqitur në sesionin shkencor në Ulqin në vitin 1995, me rastin e 440-vjetorit të Mesharit? Jo.
Në Antologjinë historike të letërsisë shqipe, të botuar nga Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësimore të Kosovës në Prishtinë në vitin 1985, në të cilën janë përfshirë edhe Formula e pagëzimit dhe përkthime e shkrime të Buzukut, Lekë Matrangës, Frang Bardhit, Pjetër Budit, Pjetër Bogdanit, Gjon Nikollë Kazazit, Ndue Bytyçit, Filip Shirokës, Ndre Mjedjes, Zef Skiroit, Luigj Gurakut, Hilë Mosit? Jo.
Në Historinë e letërsisë shqipe, Romantizmi I-II-III, të botuar për herë të parë në vitin 1984-1985, në të cilën, përpos autorëve të besimit ortodoks dhe myslimanë, natyrisht, janë paraqitur edhe autorët katolikë, mes të cilëve edhe Zef Skiroi, të cilit Ismail Kadare atëherë mund t’ia përmendte emrin vetëm dënueshëm? Jo.
Në studimet, trajtesat, sprovat e mia të botuara në revista në Prishtinë për Ndre Mjedjen, Filip Shirokën, Luigj Gurakuqin, Gjergj Fishtën? Jo.
Në studimin mbi periodizimin e letërsisë shqipe prej Rilindjes e deri sot, të botuar për herë të parë në vitin 1973 dhe të mbajtur, mandej, si ligjëratë edhe në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë, në të cilën është folur edhe për Gjergj Fishtën dhe është folur në një kohë kur Ismail Kadare për të shqiptonte akuza tepër të rënda me të cilat e zhvlerësonte krijimtarinë e Fishtës dhe, në përgjithësi, letërsinë e klerikëve katolikë? Jo.
Në librin Tri mënyra të shkrimit shqip, në të cilën flitet edhe për Gjon Buzukun, Pjetër Budin, Frang Bardhin, Pjetër Bogdanin, Ndre Mjedjen, Gjergj Fishtën? Jo.
Askund në veprat e mia – në monografitë, studimet historike, trajtesat, sprovat, antologjitë e mia, askund nuk mund të gjendet farë “nervozizmi i papërligjur ndaj asaj tradite kulturore që ka qenë e lidhur me katolicizmin e hershëm shqiptar”. Përkundrazi: për secilin që gjykon ndershëm, mund të gjendet një përkushtim, vërtet, i madh, si edhe ndaj gjithë letërsisë shqipe. Ku e gjen atëherë Ismail Kadare atë “nervozizëm të papërligjur” të Rexhep Qosjes “ndaj traditës letrare që ka qenë e lidhur me katolicizmin e hershëm shqiptar”? Ku, vërtet?
Mos në nxitimet e tij të tanishme për të qenë politikisht i koniunkturshëm duke u paraqitur si mbrojtës kinse i asaj tradite që dikur e zhvlerësonte, madje e mallkonte politikisht, ideologjikisht dhe artistikisht? Mos për t’i krijuar vetes edhe mundësinë “e përligjur” që të bëhet politikisht dhe letrarisht i koniunkturshëm duke mbrojtur gjoja edhe një figurë politikisht fort të koniunkturshme sot: duke mbrojtur Nënën Tereze prej meje thuajse ajo “tradita kulturore që ka qenë e lidhur me katolicizmin e hershëm shqiptar” dhe Nëna Tereze pashmangshëm janë në lidhje historiko-letrare?
E bën këtë lidhje të paligjshme Ismail Kadare për të pasur mundësinë “e ligjshme” që të shprehë habinë e tij- të mbrojtësit tmerrshëm të vonuar të “asaj tradite kulturore që ka qenë e lidhur me katolicizmin e hershëm shqiptar”- se si mendja ime – e mbrojtësit të asaj tradite kur ai e mohonte dhe fyente – nuk e arsyeton” mbajtjen e portretit të Nënës Tereze në institucionet e Kosovës”. Dhe, këtu, pikërisht në mospajtimin tim me mbajtjen e portretit të Nënës Tereze e të Papës në institucione partiake e administrative të Kosovës, Ismail Kadare pandeh se paska zbuluar Djallin e Tasmanisë, për çka do t’i shprehet mirënjohje nga shqiptarët në Kosovë e në Shqipërinë shtetërore, ndoshta në Evropë apo, pse jo, edhe në Nju-Jork! Zbulimi i këtij Djalli që u ngritka edhe kundër vënies së portretit të Nënës Tereze në institucionet në Kosovë e bën shumë të koniunkturshëm katekizmin politik dhe ideologjik të Ismail Kadaresë.

Përdorimi politik i emrit të Nënës Tereze

Po cila është e vërteta për qëndrimin tim ndaj mbajtjes së portretit të Nënës Tereze në institucionet e Kosovës, në të vërtetë në një institucion partiak dhe në një institucion administrativ të Kosovës? Nuk është e vërtetë se jam ngritur me “nervozizëm” kundër mbajtjes së portretit të shenjtores, Nëna Tereze, në institucionet e Kosovës; e vërtetë është vetëm se jam ngritur dhe ngrihem pa nervozizëm kundër përdorimit politik të emrit, të portretit dhe të veprimtarisë së misionares dhe humanistes, Nëna Tereze, prej disa fundamentalistëve fetarë dhe disa koniunkturistëve politikë gjithnjë për interesat e tyre fetare - në rastin e parë dhe pushtetore – në rastin e dytë. Të them se menjëherë pas vdekjes së saj, për Nënën Tereze kam botuar një sprovë dhe kam dhënë dy deklarata: njërën të kërkuar prej BBC-së e tjetrën prej medieve të Prishtinës. Qëndrimi im ndaj emrit dhe portretit të Nënës Tereze sot nuk mund të mos jetë i kushtëzuar nga përdorimi fundamentalist fetar dhe politik i atij emri dhe atij portreti. Mbas gjithë asaj që është bërë dhe po bëhet rreth Nënës Tereze, domethënë mbas gjithë këtij përdorimi e shpërdorimi politik të emrit, të portretit dhe të veprimtarisë së saj si misionare dhe humaniste, nuk e quaj kombëtarisht të mençur mbajtjen e portreteve të saj qoftë në institucionet politike e shtetërore të Kosovës, qoftë në institucione politike e shtetërore të Shqipërisë shtetërore. Jo. Është tejtheksuar se veprimtaria prej humanisteje e Nënës Tereze është e pandarë, madje e kushtëzuar nga veprimtaria e saj prej misionareje katolike. Papa Gjon Pali i Dytë ka shpallur disa qindra të shenjtë, gjithsesi, thonë njohës të tij, më shumë se të gjithë papët para tij. Ndër shenjtorët dhe shenjtoret që ka shpallur Ai dhe që kanë shpallur papët para tij natyrisht se nuk ka ortodoks, hebre, hindus, mysliman. Të gjithë janë shpallur shenjtorë dhe shenjtore sepse ishin të jashtëzakonshëm si katolikë. Është e kuptueshme se prej të gjithë atyre që e shikojnë portretin e Nënës Tereze, kudo qoftë i vënë ai, që e shikojnë shtatoren e saj kudo qoftë e ngritur ajo, që e lexojnë emrin e saj kudo qoftë i shkruar ai, Nëna Tereze perceptohet si shenjtore katolike. Kot përpiqen të na e mbushin mendjen përdoruesit fetarë dhe politikë të emrit, të portretit dhe të veprimtarisë së saj humaniste, se Nëna Tereze meriton të jetë portreti, shtatorja, mbishkrimi mbizotërues në institucionet politike e shtetërore, në institucionet kulturore të qyteteve shqiptare, sepse është fituesja e vetme shqiptare e Çmimit Nobel. Çmimi Nobel i është dhënë edhe shkencëtarit dhe humanistit shqiptar, Ferid Murati, zbulimi shkencor i të cilit është i rëndësishëm për të gjithë njerëzit në të gjitha kontinentet dhe jo vetëm për të sëmurët, të varfrit e të braktisurit e botës, para së gjithash, të Indisë. Por, Ferid Muratit nuk i ngrihet kund një shtatore, nuk stoliset me emrin e tij ndonjë institucion kulturor, nuk vihet portreti i tij në ndonjë institucion politik e shtetëror. Pse? Sepse Ferid Murati nuk është i krishterë prandaj emri dhe portreti i tij nuk mund të shpërdoren për nevojat e mobilizimit politik të krishterimit dhe për nevojat karrieriste të koniunkturistëve tanë politikë dhe kulturorë.
(vazhdon)

[napoleoni]

(vijimi)
Në fund të shtjellimit të sipërthënë është e kuptueshme të shtrohet pyetja: ku i çon shqiptarët përdorimi i tillë i tejshtrirë e i tejmadhëruar fetarisht i emrit, i portretit dhe i veprimtarisë së Nënës Tereze? Çka u sjell shqiptarëve, të cilët u takojnë jo vetëm dy a tri, po pesë feve (katolike, ortodokse, myslimane, protestante dhe ateiste) përdorimi aq irracional i emrit, i figurës dhe i veprimtarisë së një shenjtoreje sa edhe emri i aeroportit të Tiranës pagëzohet me emrin e saj: NËNA TEREZE, edhe pse çdokush mund ta dijë se prej atij aeroporti, ashtu si edhe prej çdo aeroporti në këtë botë, mund të ngrihen nesër edhe aeroplanë luftarakë, që do të bombardojnë fshatra e qytete e të vrasin burra, gra, fëmijë, të varfër e të sëmurë, të cilëve ajo ua kishte kushtuar jetën? Çka do të thotë ky mitologjizim në thelb fetar, për arsye fundamentaliste fetare dhe të koniunkturshme politike, i një shenjtoreje në një vend shumëfetar? Logjika e jep këtë përgjigje: do të thotë nxitje e pjesëtarëve të feve të tjera, para së gjithash, të fesë myslimane, që e njëjta gjë të bëhet me emrat dhe me portretet e figurave të shquara fetare të fesë së tyre. Për këtë arsye emri, portreti dhe shtatorja e Nënës Tereze duhet vënë në mjedise fetare, humanitare dhe shëndetësore e jo edhe në aeroportin e Tiranës, e jo edhe në institucione politike e shtetërore, e jo edhe në sheshe të qyteteve. Bashkëjetesa e harmonishme mes feve të cilave u takojnë shqiptarët, baraspesha historike midis këtyre feve, interesat historike të popullit shqiptar e kërkojnë sot si dje, nesër si sot, që emrat, portretet dhe shtatoret e figurave të njohura, të shquara e të mëdha kombëtare, historike dhe kulturore, siç janë Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, Gjon Buzuku, Marin Barleti, Pjetër Budi, Frang Bardhi, Konstandin Kristoforidhi, Vaso Pasha, Abdyl, Sami dhe Naim Frashëri, Çajupi, Fan Noli, Faik Konica, Ismail Qemali, Hasan Prishtina, Gjergj Fishta, Ndre Mjedja, Eqrem Çabej Aleksandër Moisiu dhe të sa e sa piktorëve, skulptorëve, kompozitorëve, shkencëtarëve, krijuesve e artistëve të tjerë të mos zëvendësohen nga emra, portrete, shtatore klerikësh, shenjtoresh, që perceptohen para së gjithash si vetje fetare – katolike, myslimane, ortodokse. Të sipërpërmendurit janë emra vetjesh që mbahen mend për veprat kulturore që kanë lënë a për bëmat historike që kanë bërë, që kanë pasur, kanë dhe do të kenë funksion integrues në jetën e popullit shqiptar sepse vepra e tyre, krijimtaria e tyre, veprimtaria e tyre kulturore, shoqërore, politike i shërbente Shqipërisë, u shërbente të gjithë shqiptarëve. Pavarësisht së cilës fe i takojnë, ata perceptohen ndryshe se ç’perceptohet Nëna Tereze: perceptohen kryekëput si krijues e veprimtarë atdhetarë e jo si fetarë.
(VIJON)