Don Shtjefën Kurti, në 40 shenjtorët martirë

[Zana_ch]

Don Shtjefën Kurti, në 40 shenjtorët martirë
Me rastin e 35-vjetorit të pushkatimit të Don Shtjefën Kurtit

Mbi një akuzë qesharake u pushkatua 35 vjet më parë Don Shtjefën Kurti. Dje në ambientet e Muzeut Historik Kombëtar, u zhvillua një takim përkujtimor, për një nga klerikët e shquar të fesë katolike, i burgosur e më tej pushkatuar nga regjimi komunist. Studiues, arkivistë dhe të afërm të Don Shtjefën Kurtit kujtuan njeriun me zemër të madhe, atë që bekoi për herë të parë shenjtoren shqiptare Nënë Terezën, i cili në moshën 73 vjeçare u pushkatua sepse pagëzoi një fëmijë. Don Shtjefën Kurti lindi në Prizren në vitin 1889. mësimet e para i mori në vendin e lindjes, ndërsa gjimnazin në qytetin e Shkodrës. Studimet teologjike i filloi në Austri, për t’i vazhduar më tej pas Luftës së Dytë Botërore në Romë në kolegjin “Propaganda Fide”. U shugurua në qytetin e shenjtë, ku mbajti edhe të parën meshë. Më pas u kthye në vendlindje ku punoi në zyrën ipeshkvnore e më pas në Gjakovë. At Shtjefni nuk ndiqte vetëm jetën fetare. Ai ishte i shqetësuar edhe për fatin e vendit të vet, ndaj në 5 maj në vitin 1930, së bashku me dy famullitarë i dërgojnë një peticion sekretarit të përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara në Gjenevë, ku përshkruante situatën që po kalonte Shqipëria. Por ditë të vështira do ta prisnin pas Luftës së Dytë Botërore. Arrestohet në vitin 1946 dhe një vit më vonë dënohet me 20 vjet burg si agjent i perëndimorëve. Lirohet nga burgu i tmerrshëm i Burrelit në vitin 1966, por arrestohet sërish në vitin 1971 për spiunazh, sabotazh dhe kryerjen në fshehtësi të riteve fetare. Këtë herë dënimi ishte i pakthyeshëm. U pushkatua në një vend që ende nuk dihet edhe sot. Atëherë shumë gazeta të huaja shkruan për këtë krim, ndërsa qeveria komuniste e quajti reagimin e vatikanit e më gjerë si “antikomunizëm patologjik”. Sot pas 35 vjetësh Don Shtjefën Kurti është një ndër 40 kandidatët martirë shqiptarë që priten të kanonizohen nga Vatikani.




Marre nga
gazetashkodra

[Preshevar]

Shpejt e paske korigjue,.. të lumt por spo e kuptoj se pse mu fshie postimi a nuk egziston shprehja e lirë a ? ...

[Giovanni]

Postimi origjinal është bërë nga Preshevar

Shpejt e paske korigjue,.. të lumt por spo e kuptoj se pse mu fshie postimi a nuk egziston shprehja e lirë a ? ...

Kur te dilet nga tema postimet fshihen andaj mos dilni nga tema dhe mos perdorni fjale fyese.


Giovanni

[Zana_ch]

Postimi origjinal është bërë nga Preshevar

Shpejt e paske korigjue,.. të lumt por spo e kuptoj se pse mu fshie postimi a nuk egziston shprehja e lirë a ? ...

po more se si nuk ekziston shprehja e lire po jo ne ate shprehje tane ..........

ja po ti sjelli disa shenime per se per qhar i kam thane Martir ....dhe lexoi me vemndje !!

[Zana_ch]

Shtjefën Kurti, kleriku që çoi në OKB rezolutën shqiptare

Tragjedia e `71: Pagëzoi një fëmijë, u dënua me pushkatim, “Nuk e pranova ofertën e mbretit Zog për një post politik, se i përkas kishës”


Manjola Bregasi


Dënim me vdekje. Ishte ky vendimi që mori Gjykata Ushtarake në vitin 1971, ndaj të pandehurit Dom Shtjefën Kurti. Akuzat që rëndonin mbi të ishin ato të sabotazhit dhe spiunazhit në favor të të huajve. Por e vërteta ishte vetëm një: prifti dioqezian kishte pagëzuar një fëmijë, në një kohë kur Shqipëria ishte shpallur vend ateist dhe kur feja ishte e ndaluar me ligj. Për Dom Shtjefën Kurtin nuk ishte hera e parë që përballej me dyert e burgjeve dhe të hetuesisë shqiptare. Dhe për më tepër, ky ishte dënimi i dytë. Fillimisht me akuzën si agjent i shërbimeve franceze, amerikane e angleze, ai ishte dënuar 20 vjet burg, dënim të cilin e kishte vuajtur në burgun famëkeq të Burrelit. Por cila është historia e plotë e priftit kosovar, që sot qëndron në listën e miratuar nga Vatikani për t’u shpallur martir? Veprimtaria e tij fetare në Shqipëri dhe jashtë saj. Bindjet nacionaliste dhe qëndrimi kundër komunizmit, që do e çonin drejt fundit tragjik: pushkatimit. Për herë të parë, historia e Dom Shtjefën Kurtit vjen e plotë përmes materialeve të siguruara dhe të përpunuara nga studiuesi Pjetër Pepa, i cili është duke punuar mbi një libër voluminoz për fatin e klerikut katolik në Shqipëri gjatë viteve të regjimit komunist. Duke qenë ambasador i vendit tonë në Vatikan, në vitet ‘90, Dr. Pepa ka pasur mundësinë të hulumtojë me kujdes në shumë prej arkivave që disponojnë materiale, për jetën dhe veprimtarinë e klerikëve në Shqipëri, mes të tjerëve edhe për Dom Shtjefën Kurtin, i pushkatuar në moshën 73-vjeçare.
Takimi me Papa Benediktin XV
Pasi shugurohet prift më 13 maj të vitit 1921, Dom Shtjefën Kurti për një kohë të gjatë do të shoqëronte Imzot Lazër Mjedën, gjatë lëvizjeve të tij nga Shkupi në Romë e më pas në Shkodër. Ishte dhjetori i viti 1921, kur Imzot Mjeda ndodhej në një audiencë me Papa Benediktin e XV. Së bashku me të është edhe Dom Shtjefni. Në këto çaste Papa i kërkon të shkëputet nga Arqidioqeza e Shkupit e të vazhdojë në Shkodër me detyrën e sekretarit të Imzot Mjedës, por Dom Shtjefni, pasi e falënderoi, i shprehu dëshirën të vazhdonte të punonte për popullin e Shkupit. Këto fjalë me sa duket i pëlqyen Papës, i cili iu përgjigj: “Mirë, kthehu e puno mes atij populli!”.
Pas disa ditësh në Romë, Papa vdes dhe në vendin e tij emërohet i riu kardinal Ratti, me emrin Piu XI. Në takimet me Papën e ri, Imzot Mjeda dhe Dom Shtjefni morën bekimin në detyrat e tyre dhe u ndanë, duke u përqafuar shqiptarçe.
Të dy u kthyen në Shkodër, ku në muajin shkurt Imzot Mjeda mori detyrën e re. Një muaj më pas, Dom Shtjefni kalon në Bari, ku do të njihej me Luigj Gurakuqin; në Venedik e Vjenë do të takohej me Imzot Luigj Bumçin, të cilin kryeministri dhe ministri i Punëve të Brendshme, Ahmet Zogu, e kishte larguar nga Shqipëria; njihet në Vjenë me Aqif Pashën, ish-regjent i Shqipërisë, i ftuar për çaj në shtëpinë e tij, e pas katër muajsh kthehet prapë në Arqidioqezën e tij. Pak kohë pas kthimit në Shkup e dërguan për ndihmë në Prizren e më pas në Gjakovë, si famullitar i Novoselës. Atje ndërtoi dhe themeloi famullinë dhe kishën, Kongregacionin e Zojës, Shoqërinë e Rinisë “Zoti me ju”, formon korin e sjell një organium. Në këtë periudhë iu ofrua nga Imzot Mjeda detyra e ndihmësfamullitarit të Pjetër Gjurës në Shkodër, por Dom Shtjefni s’e pranoi.
Angazhimi në ngjarjet politike
Ngjarjet politike lidhur me keqtrajtimin e shqiptarëve janë në qendër të vëmendjes e të aktivitetit të tij. Për këtë çështje të shqiptarëve ankohet tek Ahmet Zogu, që pas largimit nga Shqipëria qëndronte në Beograd, por për këtë e shumë veprimtari të tjera shihet me sy të keq nga autoritetet e nënprefekturës. Dikush nga autoritetet e Prefekturës, (nëpunës Jovani) pas vrasjes së Padër Shtjefën Gjeçovit, i jep të lexojë një letër ku jepej porosi të gjurmohej dhe i thotë: “S’kam çka me t’ba, je në listën e zezë...!”
Kryemësuesi i shkollës së Novoselës ngre padi kundër tij se paska dërguar shtëpi më shtëpi shërbëtorin, duke i këshilluar njerëzit të mos i çojnë fëmijët në shkollën serbe, ndërsa e vërteta ishte se ai u ndante libra shqip dhe u mësonte gjuhën e nënës. Duke qenë në këtë situatë e rrezikshme, me dy shokët e tij, Dom Luigj Gashin e Dom Gjon Bizakun, në mesnatën e 2 janarit 1930 kalon kufirin shqiptar në piramidën 11, në Letaj.
Memorandumi i dërguar në Lidhjen e Kombeve
I nis një telegram Ahmet Zogut për t’u pranuar në Shqipëri dhe me urdhër të tij përcillen për në Krumë, Kukës, Bicaj, Peshkopi e Tiranë, kalim që bëhet objekt gazetash, për mjaft kohë. Më pas hartojnë një memorandum mbi shkeljen e të drejtave shqiptare, katolike e myslimane në Kosovë, nga autoritetet serbe. Ky memorandum i dërgohet Lidhjes së Kombeve. Në prill të po këtij viti nisen për në Gjenevë dhe më 5 maj 1931 e dorëzojnë këtë te sekretari i Lidhjes së Kombeve, z.Enrih Drumont, me titull “Situatat e shqiptarëve në Jugosllavi”. Në janar 1930, një material prej 52 faqesh në frëngjisht, me të njëjtën temë, ka jehonë të fuqishme ndërkombëtare.

[Zana_ch]

vazhdim


Refuzim postit që i ofroi Ahmet Zogu
Në kthim, vizitojnë Ahmet Zogun, që i ofron Dom Shtjefnit cilëndo detyrë i pëlqen, por prej tij merr përgjigjen: “Jam prift e dëshiroj t’i shërbej vetëm kishës!” Pas shtrëngimit miqësor të duarve, mbreti i premton: “Unë të çmoj e kam me të dashtë gjithmonë. Për çdo nevojë, ke me ardhë te unë!”
Në vitin 1930 është famullitar në Shna Prende, i emëruar nga Arqipeshkv Gjura, ku bën shumë për pronat dhe pasuritë e Kishës. Në vitin 1932 vjen në Gurëz dhe fillon ndërtimin e kishës, të cilën, me ndihmën e fshatarëve, arrin ta përfundojë me mikun e tij, Dom Luigj Gashin. Në vitin 1933 ndërton qelën e re, në 1935 kishën e re dhe themelon Kongregacionin “Zoja e Këshillit të Mirë” etj.
Konflikti për meshën për Geraldinën
Më 21 prill 1938 merr në dorëzim famullinë e Tiranës (para tij ishte Jul Andreini, jezuit italian) që atë mëngjes ishte nisur për në Itali.
Fillon edhe atje veprimet për ndërtimin e kishës e ngritjen e jetës kishtare në qytet. Ka konflikte me delegatin apostolik Leoni De Nigris për meshën për Geraldinën në pallatin mbretëror, konflikt që e fiton vetë. Punon me rininë, me të rriturit, vajzat e gratë. Njeri që di dhe mundet të bëjë e të japë shumë, i ngarkuar me shumë impenjime e detyra, gjatë gjithë periudhës, para e pas luftës. Pasi shërben si famullitar në Tiranë për shumë vite, në 1946 i propozohet nga qeveria drejtimi i Kishës Unite, por ai nuk e pranon.
Akuzat si agjent i të huajve
Por pavarësisht punës dhe veprimtarisë në drejtim të kishës, erdhi momenti kur edhe për Dom Shtjefën Kurtin do të gjendeshin akuza dhe mënyra për ta shkatërruar aktivitetin e tij. Më 27 tetor të vitit 1946, Dom Shtjefën Kurti
U arrestua në Tiranë së bashku me At Pjetër Meshkallan. Gjykata Speciale Ushtarake dha dënimin me vdekje, që më pas u kthye në 20 vjet heqje lirie, duke u akuzuar si “agjent i shërbimeve franceze, amerikane e angleze”. Dënimin e kreu në burgun famëkeq të Burrelit, nga ku i lirua pas 17 vjetësh, më 2 maj 1963.
Dënimi me vdekje, për pagëzimin e fëmijës
Pas daljes nga burgu Dom Shtjefën Kurti shkon në Gurëz tek i vëllai, Kel Kurti, ku bën jetë private. Më pas, si anëtar kooperative i jepet një dhomë nga kryesia, po në Gurëz. Aty detyrohet të punojë si punëtor në kooperativën bujqësore të fshatit. Por sërish do të vinin ditët e vështira për Dom Shtjefnin. Arrestohet sërish më 11 qershor 1971. “Pagëzoi një fëmijë” kur feja ishte e ndaluar, pas revolucionit kultural të 1967-ës. Sigurimi e akuzoi se donte edhe të helmonte popullin në furrat e bukës. Prifti i moshuar u akuzua, bashkë me të tjerë, për aktivitetin e sabotazhit dhe spiunazhit në favor të të huajve. Akuza ishte qesharake, por qëllimi ishte tjetër, duhej likuidimi i tij fizik. Autoriteti i tij ishte i padiskutueshëm, ai u ndodhej afër njerëzve të varfër të Gurëzit, për të dëgjuar rrëfime e për të mbështetur shpirtrat e vuajtur nga shtypja, varfëria dhe ndalimi i çdo praktike fetare. Dom Shtjefën Kurti kishte pagëzuar fëmijë me kërkesën e prindërve, si në Gurëz, Laç e Shkodër dhe për këtë “krim”, ai u gjykua e dënua me pushkatim. Gjykatësi e pyeti nëse me të vërtetë kishte pagëzuar fëmijë(!) Dom Shtjefni u përgjigj: “Po, unë jam prift dhe detyra ime është të kremtoj pagëzimin dhe sakramentet e tjera, për gjithë ata që i kërkojnë”. Pas 7 muajve birucë, në moshën 73-vjeçare e ekzekutuan në një vend sekret, në mënyrë të fshehtë, aq sa edhe sot nuk dihet varri i tij.
Vatikani vajtoi zyrtarisht
Kur lajmi i ekzekutimit arriti në Perëndim, Vatikani e vajtoi zyrtarisht atë. Agjencitë e lajmeve italiane, austriake, amerikane, angleze etj, i bënë jehonë këtij akti tragjik. Gazetat prestigjioze dhe diaspora shqiptare, kudo në botë, protestuan fuqishëm ndaj kësaj barbarie. Pas një periudhe heshtjeje, qeveria komuniste dhe mediat e saj reaguan. Ata pranuan pushkatimin e Dom Shtjefën Kurtit, por e prezantuan si sabotator dhe e cilësuan protestën e Vatikanit “antikomunizëm patologjik”. Me ardhjen e demokracisë filloi zbardhja e figurave të ndritura të kombit dhe në nderim të jetës e veprës së tij, Gurëzi i ngriti lapidar martirit.
Lufta e papajtueshme me idetë komuniste
Arkiv:
...Kërkesa e Dom Shtjefën Kurtit pritet me gëzim nga Ipeshkvia e Durrësit. Jo shumë kohë më pas vjen përgjigja pozitive për pranimin e tre meshtarëve dioqezanë në shërbim meshtarak. Dom Shtjefni pati fatin e mirë të fillojë detyrën e shenjtë në famullinë e Kurbinit, pikërisht në kishën e Shna Prendes.
Kjo kishë kishte një histori të lavdishme, prandaj Dom Shtjefni punoi me përkushtim për rritjen e lavdisë së saj. Fakti se në këtë kishë, në vitin 1636 ishte hapur shkolla e parë shqipe dhe mësuesi i parë kishte qenë meshtari i njohur Mark Skura, e bënte krenar për të ecur me guxim dhe krenari në rrugën e paraardhësve të tij. Dimri i vitit 1942 erdhi i egër. Populli kishte filluar të zgjohej dhe kishte nisur lëvizjen kundër pushtuesit. Njëherazi kishin nisur të përhapeshin kudo idetë komuniste, me të cilat Kisha Katolike ishte në luftë të papajtueshme. Lufta kundër ideologjisë komuniste diktohej edhe nga orientimet që i jepeshin asaj nga Selia e Shenjtë. Pikërisht atë vit, kur këto ide u përhapën se tepërmi, kleri katolik shqiptar ndërmori një fushate të egër, duke dalë haptas kundër “murtajës së kohës”, siç e kishte quajtur Papa Piu XII. Kundër komunizmit u përfshinë të gjithë njerëzit e fesë, edhe autoritetet e hierarkisë kishtare, që këtë vit ishin njerëzit më të shquar të fesë, ata që nuk kursenin asgjë për lirinë dhe barazinë e këtij populli.
Se cilët ishin këto njerëz të shquar, antikomunistë të vendosur, e marrim vesh nga letra nr.24/42, datë 15.01.1942, e Dom Shtjefën Kurtit, dërguar agjencisë “Drini”: Zyra Famullitare e Kishës Katolike, Tiranë.
Pra. Nr.24/42 PT. Agjencia Turistike “Drini”, Tiranë 15.01.1942.
Në përgjigje të shkresës suaj, dt. 14 të këtij muaji, kjo Zyrë Famullitare e Tiranës ka nderin me nxitë përgjigjen mbi kërkesën që na sillni:
Gjerarkija e naltë katolike në Shqipni, asht kjo:
1- Imzot Leon Giovanni Battista Nigris, Delegat Apostolik, Shkodër
2- Imzot Gaspër Thaçi, Arqipeshkëv Metropolit i Shkodrës
3- Imzot Vinçenc Prennushi O.F.M., Arqipeshkëv i Durrësit
4- Imzot Luigj Bumçi, ipeshkëv i Lezhës
5- Imzot Bernardin Shllaku O.F.M. ipeshkëv i Pultit-Dukagjin
6- Imzot Frano Gjini, ipeshkvi – abat i Mirditës
7- Imzot Anton Harapi O.F.M., Provincial i françeskanëve të Shqipnise.
Me nderime
Famullitari Katolik i Tiranës
Dom Shtjefën Kurti
..Tiranë, më 27.III.1946-1-
1- AQSH, Fondi 131, viti 1942, dosja 2, fleta 13.

[Zana_ch]

Jetëshkrimi
Rrëfyesi i parë i Nënë Terezës

Dom Shtjefën Kurti u lind në Prizren, më 24 dhjetor 1898, prej prindërve Jak e Katrinë. Kryen shkollën fillore në Ferizaj dhe në shtatorin e vitit 1909 shkon në seminarin papnor në Shkodër, ku pasi mëson për një vit italishten me maestro Dolcin, hyn në seminar e më pas, kalon për filozofi. Vjeshta e vitit 1917 e gjen në Innsbruck, Austri, si konviktor në “Canisianum”, ku studion teologji. Me kapitullimin e Austro-Hungarisë në vjeshtën e vitit 1918, nuk kthehet më atje, por shkon në Romë, në kolegjin urban të Propagande Fides, ku kryen studimet deri në vitin 1921. Para se të shugurohet meshtar, i pajisur gjithnjë me ndjenja nacionaliste, kërkon që sapo të shugurohet, të kthehet në Arqidioqezën e Shkupit për të ndihmuar shqiptarët, por rektori i kolegjit, Imzot Paolo Giobbe, më pas kardinal, duke kuptuar rrezikun e mundshëm të ndjenjave të tij të theksuara nacionaliste, e këshillon të shkojë në Boston (SHBA) dhe të kujdeset atje për të mirën e shqiptarëve. Por Dom Shtjefni është i vendosur. Në korrik të vitit 1921 ndodhet në Kosovë e, pasi rri pak ditë te familja e tij në Ferizaj, prezantohet te ordinari, Imzot Lazër Mjeda, Arqipeshkv i Shkupit, me rezidencë në Prizren, që e emëron famullitar të Novoselës, degë e famullisë së Gjakovës. Por pasi e mban për një muaj në Arqipeshkvi, ai ndërron mendim dhe vendos ta marrë sekretar personal.
Më 13 maj 1921 shugurohet prift dhe fillon veprimtarinë baritore në Shkup të Maqedonisë. Aty, siç rezulton nga dokumentet, është rrëfyesi i parë i Nënë Terezës. Në nëntor të vitit 1921, Imzot Lazër Mjeda transferohet nga Selia e Shenjtë si Arqipeshkv në Shkodër dhe, në rrugën Shkup–Romë–Shkodër, ka me vete edhe Dom Shtjefën Kurtin. Në 21 prill 1938 merr në dorëzim famullinë e Tiranës. Pikërisht vitet e qëndrimit të tij në Shqipëri do të rezultonin më të vështirat dhe fatale. I arrestuar fillimisht më 27 tetor të vitit 1946 në Tiranë, ai vuajti 17 vjet burg, duke i shpëtuar kështu dënimit me vdekje. Me lirimin nga burgu në vitin 1963, nisi të punojë në kooperativë. Por viti 1971 do të sillte edhe fundin tragjik të Dom Shjefën Kurtit. Pas arrestimit të dytë ai u dënua me vdekje, sepse kishte pagëzuar një fëmijë në kohën kur feja ishte e ndaluar.



“Tirana e vlerësoi revoltën e Vatikanit për vrasjen e Kurtit, një antikomunizëm total”

Ndërsa vritej barbarisht në kushtet e një fshehtësie të plotë, ish-nacionalisti dhe kleriku i njohur, Dom Shtjefën Kurti, Tirana zyrtare dhe propagandistët komunistë përpiqeshin t’i përgjigjeshin reagimit të qarqeve perëndimore dhe veçanërisht Selisë së Shenjtë, të sensibilizuara nga ky akt makabër, me lloj-lloj justifikimesh e dogmash. As përpjekja e tyre për të zbutur efektet negative të kësaj vrasje barbare, duke e motivuar si një ndëshkim për sabotim dhe vepra të tjera penale, nuk do të mundte të zbehte qëndrimin kritik dhe parimor të opinionit ndërkombëtar ndaj kësaj barbarie të pashembullt në vitin 1971. Përballë këtyre akuzave që artikulonte media perëndimore, Tirana zyrtare do të turfullonte si puna e strucit, duke e etiketuar revoltën dhe protestën e ndaj pushkatimit të klerikut Kurti “antikomunizëm total”. Dhe kujtonte se e besonin. Paskrupuliteti i dogmave vulgare e identifikonte Shqipërinë komuniste si ferrin e të drejtave elementare të njeriut. Gjithsesi, Dom Shtjefni do të mbetej edhe pa varr. Vetëm në vitet e demokracisë atij do të mundej t’i bëhej nderimi, si një figurë e dobishme dhe atdhetare. Ka vite që në nderim të tij, në fshatin Gurëzi, është ngritur një memorial përkujtimi...