Dante Aligieri-Komedia hyjnore

[Linka_pz]

Dante Aligieri-Komedia hyjnore

Knga e tret

Portat e Ferrit. - Ata q s’kan br as mir as keq.- Akeroni.- Varka e Karontit.


"KËTEJ TI SHKON NË NJË QYTET TË VUAJTUR,

KËTEJ TI SHKON NË DHEMBJEN E PAMATË,

KËTEJ TI SHKON TEK NJERËZ KREJT TË SHUAJTUR;

U SHTY NGA DREJTËSIA KRIJUESI I LARTË; 4

FUQIA HYJNORE DHE DREJTËSIA E KULLUAR

MË STISËN TOK ME DASHURINË E PARË;

VEÇ SË PËRJETSHMES ASGJË S’QE KRIJUAR 7

PËRPARA MEJE; UNË RROJ JETË E MOT;

KUSH HYN KËTU MË S’KA PËR TË SHPRESUAR!"

Ja fjalt q lexova n nj port 10

me boj fare t’errt sipr shkruar.

I them: "Msues, kuptimin s’kapkam dot!"

Ma ktheu ai si nj njeri i zgjuar: 13

"Ktu do ln prapa çdo dyshim,

ktu çdo ligsi do shpejt harruar.

Siç t kam thn, tek ai vend do vijm, 16

ku njerz sheh q dhembja aq i tret,

sa mendjen humbin e çdo gjykim".

Pastaj mbi timen dorn e pshtet, 19

pr t m dhn mua pak kuraj,

dhe qetsisht m fut n botn’ e fsheht.

Aq pshertima, klithma, kuj e vaj 22

ushtonin nn nj qiell pa yje-sterr,

sa n fillim ia nisa shpejt t qaj.

T ndryshme gjuh, t folme tmerr, 25

plot fjal dhembjesh, zemrim i thell,

prplasje duarsh tok me z t çjerr

s’pushonin kurr nn t flliqtin qiell. 28

Arrinte zallahia n’at shkall,

sa dukej rrn ngrinte lart pshtjell.

Prej friks mendja vinte krejt vrdall, 31

prandaj i them: "Msues, ç’sht ky tmerr?

Ç’mundim i ndrydh t shkrett vall?".

Dhe ai m tha: "N gjendje kaq t mjer 34

i kan shpirtrat veç ata fatzinj

q mir as keq nuk bn as nj her.

Me ta przihen shpirtrat e kqij 37

t engjjve q s’qen rebeluar,

por q as bes s’patn n’perndin.

Qiejt i dbuan pr t mos u shmtuar, 40

as ferr’ i thell s’i pranoi kurr,

shkak s’patn djajt pr t’i mshiruar".

I them: "Msues, ç’sht kjo tortur, 43

q i mundon kaq fort sa derdhin lot?"

M’u gjegj ai: "Dhe aq gjat s’po e thur.

Kta as vdekjen s’e krkojn dot. 46

Pr ta kjo jet sht aq e lig,

sa luten pr nj fat tjetr krejt m kot.

N bot s’lan gjurm q s’u fik, 49

mshir s’meritojn, as drejtsi,

nuk po ta zgjas m, por shiko dhe ik".

Tek po vshtroja, shoh si me shpejtsi 52

shkon si flamur nj duke u vrtitur,

aq sa dhe vrapin si ta ndal s’di.

Nj mizri vjen pas duke roitur, 55

sa kurr s’do ta kisha pas besuar,

q vdekja aq fatzinj t kish goditur.

Pastaj, kur ca ndr ta pata dalluar, 58

shpejt njoha un hijen e atij

q post t madh prej frike pat lshuar.

Shpejt e kuptova se ky me siguri 61

ish sekti i formuar nga t dnuarit,

q s’i desh zoti, as armiqt’ e tij.

S’u bn gjall kurr t mallkuarit, 64

prandaj, ashtu t zhveshur pr munxyr,

i mbytnin miza e grerza s kafshuari.

U rridhte gjaku çurk npr fytyr 67

q thithej tok me lott i przjer

te kmbt nga ca krimba fort t ndyr.

Me q m la t shoh nj cop her, 70

ca njerz bregut lumit pash un.

"Msues, lejom, - i thash ather, -

t di se cilt jan e çfar i shtyn 73

prtej me kaq nxitim pr t kaluar,

siç shoh n dritn q aq dobt hyn".

Dhe ai m tha: "Shpejt ke pr ta kuptuar, 76

kur ne t’i kemi ndalur hapat tan

n lum t’Akerontit t trishtuar".

I shpura syt e turpshm un mnjan 79

prej friks mos nga pyetjet u mrzit

dhe heshta lumit sa i vajtm pran.

Nj vark vjen drejt nesh, q e vozit 82

nj plak i zbardhur pleqrie s thell.

Brtet ai: " Mjer ju me kt shpirt!

M mos shpresoni q t shihni qiell! 85

T’ju shpie erdha tek ai breg prball,

q akull ka dhe terr e zjarr veç vjell.

Dhe ti q je ktu, o shpirt i gjall, 88

Shpejt ndahu nga kta q kan vdekur!".

Kur pa se nuk po merrja vesh me fjal,

"Kjo s’sht rrug a port ti pr t prekur 91

n breg, - m tha. - Ktej s’ke pse kalon!

Gjej vark tjetr rrugn pr t ndjekur!".

I thot prijsi : " Mos u nxeh , Karon! 94

Kshtu t bhet lart u prcaktua,

ku bjn ç’duan. Tjetr kot krkon!".

Fytyra e krlesht iu qetua 97

varkarit t knets s lerosur,

q syt i kish me flak e zjarr qarkuar.

Por shpirtrat, lakuriq e handakosur, 100

krcitn dhembt e ndrruan ngjyr

me fjalt vrer porsa i pat kanosur.

Mallkonin Zotin, prindrit e tyre, 103

gjinin njerzore, vend e far,

dhe orn q i lindi pr munxyr

Pastaj u mblodhn gjith duke qar 106

n breg t atij lumi t mallkuar

q pret k s’çan pr Zotin kokn fare.

Ky djall Karon, me sy t flakruar, 109

t gjith i grish, i mbledh duke brtitur,

me rrem e godet çdo t vonuar.

Sikur n vjesht, vyshkur e venitur, 112

bie gjethi nj pr nj dhe trung’ i thar

sheh petkat dheut hapur e ronitur,

dhe e Adamit e mallkuara far 115

nj e nga nj u ngjit n breg aher,

si zogjt q ndjell n kurth nj zog kngtar.

Ata u dyndn npr dallgt sterr 118

dhe, para se n breg t kishin zbritur,

u mblodh nj turm tjetr menjher.

"Im bir, - m tha msuesi zemrndritur, - 121

kta q Zoti s’pat me sy t mir

ktu nga tr vendet kan arritur.

Dhe s’e kalojn lumin me pahir, 124

sepse hyjnorja drejtsi i shtyn

q frika shpejt t’u kthehet n dshir.

Ktu nj shpirt i mir kurr s’hyn, 127

prandaj nse Karoni t’sht akrruar,

kupto kjo sjellje ku e ka arsyen".

Lndin’ e errt, ai me t mbaruar, 130

nga dridhj’ e fort befas qe tronditur.

M dirset balli duke e kujtuar!

Nj er dheu e vaji pati ngritur 133

q dritn e prskuqi aq shum

sa ndjenjat shpejt m’i pat fashitur.

Dhe rash siç bie nj q vdiq pr gjum. 136

___________

V. l-9. Mbishkrim mbi portat e Ferrit. Sipas doktrins s krishtere, Ferri u krijua nga Trinia e Shenjt: Ati (fuqia hyjnore), Biri (Urtia e kulluar) dhe Shpirti i Shenjt (Dashuria e par). U krijua enkas pr t ndshkuar Luciferin. Para tij s’qe krijuar asgj veç s prjetshmes (qiellit, toks dhe engjjve). V. 32. ç’sht ky tmerr? - Poeti sheh midis portave t Ferrit dhe brigjeve t Akerontit nj hapsir t mbushur me shpirtrat e atyre q nuk bn as mir as keq. Mu pr kt arsye ata nuk meritojn as t dnohen, as t shkojn n Parajs. V. 37. Me ta przihen shpirtrat e kqij - Jan shpirtrat e engjjve q s’u bashkuan as me Perndin, as me Luciferin, kur ky ngriti krye. V. 59. hijen e atij - Papa Çelestin V q u zgjodh n kt post n vitin l294, kur ishte 79 vjeç. Ai dha dorheqje pas pes muajsh i shtyr nga kardinali Benedeto Kaetani, i cili e trashgoi me emrin e Bonifacit VIII. Ky e futi Çelestinin n burg dhe e mbajti aty gjersa vdiq. V. 78. Akeronti - N botn antike lum i prtejvarrit. Ai rrjedh edhe n Ferrin e Dantes. N fillim ai quhet Akeront (gr. lumi i trishtimit) dhe pshtjell rrethin e par t Ferrit. Pastaj zbret posht dhe formon knetn e Stigjes (gr. i urryer), n t ciln ndshkohen zemrakt. M tutje ai kthehet n Flegjeton (gr. prvlues). Pasi prshkon me kt emr pyllin e vetvrassve dhe shkretirn, ku bie shiu i zjarrt, ai bie si nj katarakt plot zhurm dhe derdhet n thellsi. N qendr t toks ai kthehet n liqenin e ngrir t Kocitit.V. 83. nj plak i zbardhur - Karonti, q transportonte shpirtrat n botn antike t prtejvarrit. T njjtn gj bn ai edhe n ferrin e Dantes. V. 93. Gjej vark tjetr - Me q Dante nuk sht i dnuar, Karonti mendon se ai duhet t udhtoj me nj vark tjetr, m t leht, q i shpie shpirtrat n Purgator.