Zgjedhjet dhe parimet demokratike

[LABI]

Zgjedhjet dhe parimet demokratike

Që të mundemi të definojmë dhe renditim parimet e zgjedhjeve demokratike , duhet të kthehemi të përkujtojmë bërmbajtjen e fjalës demokraci .
“Kurt themi demokraci, aludojmë, në vija të përgjithëshme, për një shoqëri të lirë, që nuk është e shtypur nga një pushtet politik vetëgjykues e i pakontrolluar, as e sunduar nga një oligarki e mbyllur dhe e ngushtë, në të cilën qeverisësit ‘u përgjigjen’ të qeverisurve. Ka demokraci kur ekziston një shoqëri e hapur, në të cilën marrëdhëniet midis qeverisësve dhe të qeverisurve parakuptojnë që shteti është në shërbim të qytetarëve dhe jo qytetarët në shërbim të shtetit, që qeveria ekziston për popullin dhe jo e kundërta.”[1]
Kur mund të thuhet se zgjedhjet janë demokratike ?
“Xhin Kirkpetrik, dijetar dhe ish-ambasador i Shteteve të Bashkuara pranë Kombeve të Bashkuara, ka dhënë këtë përcaktim: Zgjedhjet demokratike nuk kanë thjesht një simbolikë...Ato janë zgjedhje kompetitikve, periodike, të gjera dhe përcaktuese, në të cilat udhëheqësit e qeverisë zgjidhen nga shtetas që gëzojnë liri të plotë për të kritikuar qeverinë, për t’i botuar kritikat e tyre dhe për të parashtruar alternativa.’’[2]
Si të kuptohen këto kritere të lartëpërmendura nga Kirkpetriku?
“Zgjedhjet demokratike duhet të jenë kompetitive. Partitë dhe kandidatët e opozits duhet të gëzojnë lirin e fjalës, të grumbullimit dhe të lëvizjes, të cilat janë të nevojshme për ta shprehur haptazi kritikën e tyre ndaj qeverisë dhe për t’u paraqitur zgjedhësve rrugëzgjidhje dhe kandidatë të tjerë.’’[3]
Mirëpo, për t’u plotësuar kriteri kompetitiv, nuk mjafton vetëm përmbushja e kritereve të lartëpërmendura. Rëndësi të madhe në garën e procesit zgjedhorë luan edhe media, e cila është pasqyrim apo transparenca e zgjedhjeve të lira. Mediat janë ato, që përçojnë mesazhet e partive dhe të kandidatëve, të programeve të zhvillimit apo të regresit, sipas konceptit të çdo partie, që merr pjesë në fushatë. Pasqyrimi në mënyrë të drejtë dhe të paanshme i aktivitetit në fushatë të këtyre partive, apo kandidatëve të tyre në hapësirat mediatike, në atë të shkruar dhe atë elektronke, është një faktor jo i rastësishem , por fati demokratik i një vendi.
Zgjedhje nuk është ritual i një hedhje letre në kuti votimi, ku është shkruar emri i partisë apo i kandidatit, por hapësira demokratike informative mediatike, e cila mund të çojë në zgjedhjen e partisë dhe të kandidatit të duhur, për të çuar vendin dhe reformat përpara.
Zgjedhjet gjatë të cilave opozita nuk lejohet të përdorë mjetet e informacionit, tubimet e organizuara prej saj shpërndahen , apo gazetat e saj censurohen, nuk janë demokratike.
“ Zgjedhjet demokratike janë periodike . Vendet demokratike nuk zgjedhin as diktatorë, as presidentë të përjetshëm . Zyrtarët e zgjedhur përgjigjen përpara popullit dhe në periudha të caktuara , duhet të kthehen te zgjedhësit për të kërkuar mandatin për ushtrimin e mëtejshëm të detyrës. Kjo do të thotë se zyrtarët e një vendi demokratik edhe mund të shkarkohen nga detyra.’’[4]
Në një vend demokratik garantohet vëmendja ndaj parapëlqimeve të qytetarëve duke i konsideruar ato si qenie të barabarta dhe duke ju siguruar qytetarëve tre mundësitë e mëposhtme të pëcaktuara nda R. Dahli[5] :

• Që qytetarët të mundin të formulojnë parapëlqimet e tyre .
• Që t’i bëjnë ato të njohura për njëri-tjetrin dhe për qeverinë nëpërmjet aksionit individual ose kolektiv.
• Që ato të kenë të njëjtën peshë në sjelljen e qeverisë, d.m.th., të vlerësohen jashtë çdo diskriminimi për shkak të përmbajtjes ose burimit të tyre.

“Zgjedhjet demokratike janë të gjera. Përkufizimi i shtetasit dhe i zgjedhësit duhet të jetë mjaft i gjerë, që të përfshijë një pjesë shumë të madhe të popullsisë së rritur. Një qeveri e zgjedhur nga një grup i vogël dhe i kufizuar zgjedhësish nuk është demokratike, sado demokratike që mund të duket jeta e saj e brendshme.’’[6]
“Zgjedhjet demokratike janë përcaktuese. Ato përcaktojnë udhëheqjen e vendit. Frenat e shtetit i mbajnë në dorë përfaqësuesit që janë zgjedhur nga populli dhe që i nënshtrohen ligjeve dhe kushtetutës së vendit të tyre. Ata nuk janë thjesht kukulla apo udhëheqës simbolik.’’[7]
Parimet e lartëpërmendura janë nga treguesit qenësorë, për të vlerësuar nëse zgjedhjet kanë karakter demokratik , dhe se , a janë zhvilluar në pajtim me rregullat universale të përfaqësuar nga bota demokratike ndërkombëtare.

[1] Ibid , fq .22

[2] Agjensia e Informacionit e Shteteve të Bashkuara (USIA). Dhjetor.1991. Çfarë është demokracia ? fq.16

[3] Ibid

[4] Ibid,fq.17

[5] Robert Dahl , “Poliarkia – pjesëmarrja dhe opozita”, Pegi, Tiranë, fq.2

[6] Agjensia e Informacionit e Shteteve të Bashkuara (USIA). Dhjetor.1991. Çfarë është demokracia ? fq.16

[7] Ibid