Çfarë shqipe duhet të flasin filmat kosovarë?

[Bjeshka1]

Çfarë shqipe duhet të flasin filmat kosovarë?

Çfarë gjuhe shqipe do duhej përdorur në një shfaqje ose film kosovar, që teksti i aktorëve të mos u duket shikuesve artificial, ose që ai të mos shkaktojë të qe shura vend e pavend? S'mund të ketë të njëjtin nivel të njohurisë së shqipes sandarde, ta zëmë një akademik me një bandit, ashtu siç ndodh shpesh në filmat tanë. Përdorimi i gjuhës shqipe në shfaqjet apo filmat tanë shkakton shpesh hutim, reagime e pse jo edhe momente qesharake, nganjëherë edhe irrituese. Në disa shfaqje teatrore dhe filma përdoret gjuha e standardizuar shqipe, e ky përdorim i gjuhës, përveçse në disa raste mund të shkaktojë të qeshura, shkakton edhe ndryshim të vetë mesazhit të shfaqjes ose filmit. Bisedat ndërmjet dy gangsterëve, dialogu mes të rinjve, mes të moshuarve ose lypsarëve, nëse ilustrohet në gjuhën standarde, do të shkaktonte një konfuzion tek shikuesi, për shkak se "këtë gjuhë nuk e flasin as intelektualët e as albanologët tek ne, po duket se e flaskan gangësterët", - ishte shprehur një shikues në një shfaqje të Teatrit të kryeqytetit. Por, nga ana tjetër, edhe përdorimi kryekëput i gjuhës së rrugës do të shkaktonte po të njëjtat reagime. "Në kinematografi, ky problem është tejkaluar, këtë problem e kemi pasur para viteve 90-ta. Ky fenomen është tejkaluar me filmat e vonshëm, qofshin ata të shkurtër, apo ata pak filma që janë realizuar prej kineastëve kosovarë", - shprehet Jeton Neziraj, dramaturg dhe regjisor filmi. "Në dramat e mia ka shumë variacione, ka dialekte dhe forma të ndryshme që i përdor, megjithëse kryesisht përdor gjuhën letrare. Por, standarden nuk e përdor kur tema është për fshat, në ndonjë temë sociale, etj. Pra, varet prej kontekstit të dramës", - sqaron Neziraj. "Realisht, personazhet do duhej ta përdornin gjuhën që e flasin edhe në jetën e përditshme dhe unë mendoj se kjo do të duhej të jetë edhe gjuha në kinematografi, njësoj edhe në teatër", - mendon Neziraj. "Megjithëse në teatër duhet pasur kujdes, pasi shfaqjet realizohen për një publik pak më të gjerë. Shfaqja duhet të udhëtojë edhe në Sarandë apo diku tjetër, edhe pse do të duhej të gjendej një lloj niveli gjuhësor që do të shfaqej dhe do të komunikonte me atë shtresë publiku të cilit i dedikohet shfaqja. Të komunikojë dhe të jetë e pranueshme dhe e kuptueshme jo vetëm për publikun kosovar. Shkurt, të gjendet pra një mes i artë, në mënyrë që dialektet e shumta të kuptohen edhe jashtë vendit ku flitet ai dialekt. Mirëpo, kjo është zgjedhje e dramaturgut dhe e aftësisë profesionale të këtij të fundit. Por është edhe çështje personale e dramaturgut apo regjisorit", - përfundon Neziraj. Ndoshta gjuha më e mirë për artin shqiptar do të ishte gjuha, të cilën e kuptojnë banorët e po atij vendi ku edhe krijohet shfaqja ose filmi. "Nuk kam paragjykime për çfarëdo gjuhe që përdoret. Ajo që përcakton kriteret se çfarë gjuhe duhet përdorur, është gjuha e personazhit. Gjëja kryesore që duhet ta përcaktojë gjuhën që duhet përdorur është personazhi dhe natyra e tij", - shprehet regjisori Agim Selimi, drejtor i Teatrit "Dodona". "Për më tepër, mendoj se tani në njëfarë mënyre, qoftë në gjuhën standarde, apo në dialektin e gegërishtes mund të komunikohet lehtë dhe kudo në hapësirat shqiptare", - thekson më tutje Selimi. "Mirëpo, pavarësisht kësaj, teatri duhet të flasë me gjuhën e ambientit të tij. Për ta ilustruar këtë shembull, duhet cekur teatri "Migjeni" i Shkodrës, i cili i ka qëndruar besnik dialektit të vetë të gegërishtes dhe ka qenë i suksesshëm. Megjithëse sot, ky teatër nuk e ka atë shikueshmëri, sepse në njëfarë mënyre nuk po e respekton gjuhën e ambientit prej nga i vijnë aktorët", - përfundon Selimi. Ndërkaq, nisur nga aspekti i një gjuhëtari çështja e përdorimit të dialekteve, qoftë edhe në art, shikohet paksa më ndryshe. "Përdorimi i dialekteve varet nga akti i dramës dhe i shfaqjes teatrore. Pra, gjithçka varet nga qëllimi që ka një dramë. Për shembull, një vepër klasike duhet të përdorë gjuhën standarde, por komedia mund të përdorë edhe fjalë të përditshme, dialekte, ose edhe fjalë të huaja. Gjithçka mund të përdoret për shkaqe të stilit, megjithëse në tërë botën gjuha e teatrit është gjuhë standarde", - mendon gjuhëtari Isa Bajqinca. "Gjithmonë me qëllim të caktuar do të duhej të lejohej edhe përdorimi i gjuhës së rrugës, ndryshe gjuha e rrugës është për rrugë", - përfundon ai. Ndërsa aktori Fatmir Spahiu, shprehet se "kur punojmë në gjuhë të standardizuar, krahas përpjekjeve të aktorëve për të luajtur mirë, zakonisht kemi dhe shqetësimin se si të flasim sa më mirë dhe më saktë në gjuhën e standardizuar. Duhet thënë se ky problem është shumë kompleks dhe shtjellohet shumë më herët. Megjithatë, mendoj se duhet të ekzistojë një gjuhë e standardizuar".

[prishtinasi]

Filmat kosovar...mmm! Nuk e lexova krejt postimin...por...hajte te marrim nje shembull...nese tema e nje filmit ndodhe ne vitin 1965 ose 1945 ne ndonje fshat malor te Kosoves...dhe nese gjyshi e ka emrin Genti dhe gjyshja Kaltrina...qe ne start po dalim nga realiteti!
Apo po te ishte nje film aksion...the dialogu do te ishte:
"Leshoj armen te lutem perndryshe qellova"...cili gangster do te fliste keshtu, apo hajn (minister)! Me mire do te ishte
"A po e lshon alltine a ta *****"

[LOJETARI]

Gjuha duhet ta ruaj funksionin e saj parësor -komunikimin.Ajo nuk guxon të bëhet pengesë komunikimi .Neve shqiptarëve te Kosovës gjuha shpesh na e zenë udhën në kuptimin e të shprehurit, prandaj edhe nuk duhet të çuditemi pse shumë shpejt anojmë kah zgjedhja e mjeteve tjera komunikuese, të cilat siç duket i përvetsojmë shumë më mirë dhe shumë më shpejt.Analfabetizmi i madh si dhe fjalori shumë i kufizuar e bëjnë edhe më të vështirë komunikimin me njëri tjetrin.Kujtoni sa e sa persona ka, që nuk përdorin më shumë se 300 apo 4oo fjalë gjatë tërë jetës së tyre , sepse nuk njohin më shumë.Të tillëve jo veç gjuha standarde ,por edhe gjuha që flitet në katundin fqinjë ju duket si gjuhë e huaj ,pra ju shkakton huti .
Ata që kanë përcjellë javën e kaluar punimet e seminarit të gjuhësisë në Prishtinë ,kanë mundë të vërejnë një disponim të shumicës së debatuesve në favor të futjes së gegërishtes në përdorim, jo si konkurrente ,por si një plotësuese të gjuhës.
Kur është në pyetje filmi kosovar ,mendoj se gjuha që përdoret në të ,duhet të jetë përçuese origjinale e ngjarjes [përrallës] siç e quajnë ata .Ajo duhet të transmetoj, pa hile ,por pastër, porosinë e filmit .Ajo nuk guxon të bjerë pre e disponimeve sezonale ,qysh është bërë zakon gati në të gjitha fushat e jetës .Ajo duhet të jetë shqip .

[yllbardh]

E vërtet është se gjuha është një mjetë komunikimi, mirëpo m'a merr mendja se sidomos në zhanrin e filmit gjuha duhet të jetë origjinale në të cilin edhe filmi është gjiruar, kurrësesi nuk duhet që të bëhet sinkronizimi për hatër të analfabetëve se me këtë rastë vetëm se smadhon numrin e tyre. Ndërsa gjuha e përdorur në tekstim duhet patjetër t'i përshtatet rrethit ku edhe bëhet shfaqja e atij filmi. Se ka raste të shumëta por po e marrim një, pa ofendim për vëllezërit matan kufirit, para '99 s'ma merr mendja se ka pasur shumë kosovarë që e ka kuptuar të pirdhurit dhe shkërdhatën.... ose ose pallimin..... e cka po di une tjetër...:smile:

[Arb]

Kete Shqipe...

http://video.google.com/videoplay?docid=7067457719454518399&q=udha+e+shkronjave&total=2&start=0&num=10&so=0&type=search&plindex=0

[arton bala]

Nese do te perdorej Gegnishtja, ose do te perkufizohej numri i adresateve ose do te duhej te behet me perkthim apo sinkronizim ne Gjuhen e Njesuar (qe ta kupton cdo shqiptar). Nese do te perdorej Gegnishtja, do te kufizohej poashtu numri i adresateve. Ky shembull paraqet mire dilemen, ne te cilen do te vazhdojme te ndodhemi, nese Shqipja nuk njesohet edhe ne realitet.

Normal se nuk mund t´i perzihesh asnje filmberesi ne punen e tij, por po te isha une regjisor (kosovar), cdo film e kisha bere ne bashkepunim sa me te ngushte me filmberes nga Shqiperia, per te mundesuar keshtu nje gjuhe sa me autentike dhe njekohesisht per te dhene nje kontribut per njesimin e gjuhes, si porosi deri me sot e ngelur ne rruge.


Apo po te ishte nje film aksion...the dialogu do te ishte:
"Leshoj armen te lutem perndryshe qellova"...cili gangster do te fliste keshtu, apo hajn (minister)! Me mire do te ishte
"A po e lshon alltine a ta *****"


Po, po, ama nese e kqyrim kshtu qysh po thu ti, atehere rralle naj shprehje e shqipes t´asfalltune na u kish doke si normale apo autentike. Gjyshve tone me ju pa thone: "pershendetje", kishe met pa pergjegje. Por sot kjo shprehje eshte normale. Si dhe shume tjera. Keshtu qe jemi ne ata, qe ndikojme se cka eshte apo cka do te behet dikur "normale". Pyetja eshte vec se a dojme ta pranojme sfiden qe na eshte ofruar moti..

[arton bala]

Nese do te perdorej Gegnishtja, ose do te perkufizohej numri i adresateve ose do te duhej te behet me perkthim apo sinkronizim ne Gjuhen e Njesuar (qe ta kupton cdo shqiptar). Nese do te perdorej Gegnishtja, do te kufizohej poashtu numri i adresateve. Ky shembull paraqet mire dilemen, ne te cilen do te vazhdojme te ndodhemi, nese Shqipja nuk njesohet edhe ne realitet.



Opa, m´falni, deshta te shkruaj: Nese do te perdorej Shqipja e Njesuar.

Fol per gjuhen, e bon gabime. Nc nc nc, a t´ja ngrehi vetit veshin pak?

[Prioritet]

Gjuha shqipe eshte nje dhe e vetme, por e folmja dallon nga vendbanimi.Edhe osova e ka te folmen e vete, mendoj qe edhe ne filma duhet te perdoret e folmja e Kosoves, e folmja dardane pasi keshtu del ne pah origjinalja e atij vendi.

Kjo eshte e njejte sikurse gjermanishtja qe eshte nje gjuhe por ne Austri, ne Zvicer, ne Gjermani kjo gjuhe flitet sipas vendbanimit. Gjermanishtja ne Zvicer dallon shume nga ajo qe flitet ne Gjermani, poashtu e njejta ndodh edhe me te folmen e gjermanishtes qe flitet ne Austri!

[prishtinasi]

Nese do te perdorej Gegnishtja, ose do te perkufizohej numri i adresateve ose do te duhej te behet me perkthim apo sinkronizim ne Gjuhen e Njesuar (qe ta kupton cdo shqiptar). Nese do te perdorej Gegnishtja, do te kufizohej poashtu numri i adresateve. Ky shembull paraqet mire dilemen, ne te cilen do te vazhdojme te ndodhemi, nese Shqipja nuk njesohet edhe ne realitet.

Normal se nuk mund t´i perzihesh asnje filmberesi ne punen e tij, por po te isha une regjisor (kosovar), cdo film e kisha bere ne bashkepunim sa me te ngushte me filmberes nga Shqiperia, per te mundesuar keshtu nje gjuhe sa me autentike dhe njekohesisht per te dhene nje kontribut per njesimin e gjuhes, si porosi deri me sot e ngelur ne rruge.



Po, po, ama nese e kqyrim kshtu qysh po thu ti, atehere rralle naj shprehje e shqipes t´asfalltune na u kish doke si normale apo autentike. Gjyshve tone me ju pa thone: "pershendetje", kishe met pa pergjegje. Por sot kjo shprehje eshte normale. Si dhe shume tjera. Keshtu qe jemi ne ata, qe ndikojme se cka eshte apo cka do te behet dikur "normale". Pyetja eshte vec se a dojme ta pranojme sfiden qe na eshte ofruar moti..
Po, po Arton, ama mos prit qe regjisoret e filmave te metrazhit te gjate apo te shkurte te mbajne seminare te gjuhes shqipe ne film!