Linka_pz
11-09-07, 09:10
Dante Aligieri-Komedia hyjnore
Knga e tret
Portat e Ferrit. - Ata q s’kan br as mir as keq.- Akeroni.- Varka e Karontit.
"KËTEJ TI SHKON NË NJË QYTET TË VUAJTUR,
KËTEJ TI SHKON NË DHEMBJEN E PAMATË,
KËTEJ TI SHKON TEK NJERËZ KREJT TË SHUAJTUR;
U SHTY NGA DREJTËSIA KRIJUESI I LARTË; 4
FUQIA HYJNORE DHE DREJTËSIA E KULLUAR
MË STISËN TOK ME DASHURINË E PARË;
VEÇ SË PËRJETSHMES ASGJË S’QE KRIJUAR 7
PËRPARA MEJE; UNË RROJ JETË E MOT;
KUSH HYN KËTU MË S’KA PËR TË SHPRESUAR!"
Ja fjalt q lexova n nj port 10
me boj fare t’errt sipr shkruar.
I them: "Msues, kuptimin s’kapkam dot!"
Ma ktheu ai si nj njeri i zgjuar: 13
"Ktu do ln prapa çdo dyshim,
ktu çdo ligsi do shpejt harruar.
Siç t kam thn, tek ai vend do vijm, 16
ku njerz sheh q dhembja aq i tret,
sa mendjen humbin e çdo gjykim".
Pastaj mbi timen dorn e pshtet, 19
pr t m dhn mua pak kuraj,
dhe qetsisht m fut n botn’ e fsheht.
Aq pshertima, klithma, kuj e vaj 22
ushtonin nn nj qiell pa yje-sterr,
sa n fillim ia nisa shpejt t qaj.
T ndryshme gjuh, t folme tmerr, 25
plot fjal dhembjesh, zemrim i thell,
prplasje duarsh tok me z t çjerr
s’pushonin kurr nn t flliqtin qiell. 28
Arrinte zallahia n’at shkall,
sa dukej rrn ngrinte lart pshtjell.
Prej friks mendja vinte krejt vrdall, 31
prandaj i them: "Msues, ç’sht ky tmerr?
Ç’mundim i ndrydh t shkrett vall?".
Dhe ai m tha: "N gjendje kaq t mjer 34
i kan shpirtrat veç ata fatzinj
q mir as keq nuk bn as nj her.
Me ta przihen shpirtrat e kqij 37
t engjjve q s’qen rebeluar,
por q as bes s’patn n’perndin.
Qiejt i dbuan pr t mos u shmtuar, 40
as ferr’ i thell s’i pranoi kurr,
shkak s’patn djajt pr t’i mshiruar".
I them: "Msues, ç’sht kjo tortur, 43
q i mundon kaq fort sa derdhin lot?"
M’u gjegj ai: "Dhe aq gjat s’po e thur.
Kta as vdekjen s’e krkojn dot. 46
Pr ta kjo jet sht aq e lig,
sa luten pr nj fat tjetr krejt m kot.
N bot s’lan gjurm q s’u fik, 49
mshir s’meritojn, as drejtsi,
nuk po ta zgjas m, por shiko dhe ik".
Tek po vshtroja, shoh si me shpejtsi 52
shkon si flamur nj duke u vrtitur,
aq sa dhe vrapin si ta ndal s’di.
Nj mizri vjen pas duke roitur, 55
sa kurr s’do ta kisha pas besuar,
q vdekja aq fatzinj t kish goditur.
Pastaj, kur ca ndr ta pata dalluar, 58
shpejt njoha un hijen e atij
q post t madh prej frike pat lshuar.
Shpejt e kuptova se ky me siguri 61
ish sekti i formuar nga t dnuarit,
q s’i desh zoti, as armiqt’ e tij.
S’u bn gjall kurr t mallkuarit, 64
prandaj, ashtu t zhveshur pr munxyr,
i mbytnin miza e grerza s kafshuari.
U rridhte gjaku çurk npr fytyr 67
q thithej tok me lott i przjer
te kmbt nga ca krimba fort t ndyr.
Me q m la t shoh nj cop her, 70
ca njerz bregut lumit pash un.
"Msues, lejom, - i thash ather, -
t di se cilt jan e çfar i shtyn 73
prtej me kaq nxitim pr t kaluar,
siç shoh n dritn q aq dobt hyn".
Dhe ai m tha: "Shpejt ke pr ta kuptuar, 76
kur ne t’i kemi ndalur hapat tan
n lum t’Akerontit t trishtuar".
I shpura syt e turpshm un mnjan 79
prej friks mos nga pyetjet u mrzit
dhe heshta lumit sa i vajtm pran.
Nj vark vjen drejt nesh, q e vozit 82
nj plak i zbardhur pleqrie s thell.
Brtet ai: " Mjer ju me kt shpirt!
M mos shpresoni q t shihni qiell! 85
T’ju shpie erdha tek ai breg prball,
q akull ka dhe terr e zjarr veç vjell.
Dhe ti q je ktu, o shpirt i gjall, 88
Shpejt ndahu nga kta q kan vdekur!".
Kur pa se nuk po merrja vesh me fjal,
"Kjo s’sht rrug a port ti pr t prekur 91
n breg, - m tha. - Ktej s’ke pse kalon!
Gjej vark tjetr rrugn pr t ndjekur!".
I thot prijsi : " Mos u nxeh , Karon! 94
Kshtu t bhet lart u prcaktua,
ku bjn ç’duan. Tjetr kot krkon!".
Fytyra e krlesht iu qetua 97
varkarit t knets s lerosur,
q syt i kish me flak e zjarr qarkuar.
Por shpirtrat, lakuriq e handakosur, 100
krcitn dhembt e ndrruan ngjyr
me fjalt vrer porsa i pat kanosur.
Mallkonin Zotin, prindrit e tyre, 103
gjinin njerzore, vend e far,
dhe orn q i lindi pr munxyr
Pastaj u mblodhn gjith duke qar 106
n breg t atij lumi t mallkuar
q pret k s’çan pr Zotin kokn fare.
Ky djall Karon, me sy t flakruar, 109
t gjith i grish, i mbledh duke brtitur,
me rrem e godet çdo t vonuar.
Sikur n vjesht, vyshkur e venitur, 112
bie gjethi nj pr nj dhe trung’ i thar
sheh petkat dheut hapur e ronitur,
dhe e Adamit e mallkuara far 115
nj e nga nj u ngjit n breg aher,
si zogjt q ndjell n kurth nj zog kngtar.
Ata u dyndn npr dallgt sterr 118
dhe, para se n breg t kishin zbritur,
u mblodh nj turm tjetr menjher.
"Im bir, - m tha msuesi zemrndritur, - 121
kta q Zoti s’pat me sy t mir
ktu nga tr vendet kan arritur.
Dhe s’e kalojn lumin me pahir, 124
sepse hyjnorja drejtsi i shtyn
q frika shpejt t’u kthehet n dshir.
Ktu nj shpirt i mir kurr s’hyn, 127
prandaj nse Karoni t’sht akrruar,
kupto kjo sjellje ku e ka arsyen".
Lndin’ e errt, ai me t mbaruar, 130
nga dridhj’ e fort befas qe tronditur.
M dirset balli duke e kujtuar!
Nj er dheu e vaji pati ngritur 133
q dritn e prskuqi aq shum
sa ndjenjat shpejt m’i pat fashitur.
Dhe rash siç bie nj q vdiq pr gjum. 136
___________
V. l-9. Mbishkrim mbi portat e Ferrit. Sipas doktrins s krishtere, Ferri u krijua nga Trinia e Shenjt: Ati (fuqia hyjnore), Biri (Urtia e kulluar) dhe Shpirti i Shenjt (Dashuria e par). U krijua enkas pr t ndshkuar Luciferin. Para tij s’qe krijuar asgj veç s prjetshmes (qiellit, toks dhe engjjve). V. 32. ç’sht ky tmerr? - Poeti sheh midis portave t Ferrit dhe brigjeve t Akerontit nj hapsir t mbushur me shpirtrat e atyre q nuk bn as mir as keq. Mu pr kt arsye ata nuk meritojn as t dnohen, as t shkojn n Parajs. V. 37. Me ta przihen shpirtrat e kqij - Jan shpirtrat e engjjve q s’u bashkuan as me Perndin, as me Luciferin, kur ky ngriti krye. V. 59. hijen e atij - Papa Çelestin V q u zgjodh n kt post n vitin l294, kur ishte 79 vjeç. Ai dha dorheqje pas pes muajsh i shtyr nga kardinali Benedeto Kaetani, i cili e trashgoi me emrin e Bonifacit VIII. Ky e futi Çelestinin n burg dhe e mbajti aty gjersa vdiq. V. 78. Akeronti - N botn antike lum i prtejvarrit. Ai rrjedh edhe n Ferrin e Dantes. N fillim ai quhet Akeront (gr. lumi i trishtimit) dhe pshtjell rrethin e par t Ferrit. Pastaj zbret posht dhe formon knetn e Stigjes (gr. i urryer), n t ciln ndshkohen zemrakt. M tutje ai kthehet n Flegjeton (gr. prvlues). Pasi prshkon me kt emr pyllin e vetvrassve dhe shkretirn, ku bie shiu i zjarrt, ai bie si nj katarakt plot zhurm dhe derdhet n thellsi. N qendr t toks ai kthehet n liqenin e ngrir t Kocitit.V. 83. nj plak i zbardhur - Karonti, q transportonte shpirtrat n botn antike t prtejvarrit. T njjtn gj bn ai edhe n ferrin e Dantes. V. 93. Gjej vark tjetr - Me q Dante nuk sht i dnuar, Karonti mendon se ai duhet t udhtoj me nj vark tjetr, m t leht, q i shpie shpirtrat n Purgator.
Knga e tret
Portat e Ferrit. - Ata q s’kan br as mir as keq.- Akeroni.- Varka e Karontit.
"KËTEJ TI SHKON NË NJË QYTET TË VUAJTUR,
KËTEJ TI SHKON NË DHEMBJEN E PAMATË,
KËTEJ TI SHKON TEK NJERËZ KREJT TË SHUAJTUR;
U SHTY NGA DREJTËSIA KRIJUESI I LARTË; 4
FUQIA HYJNORE DHE DREJTËSIA E KULLUAR
MË STISËN TOK ME DASHURINË E PARË;
VEÇ SË PËRJETSHMES ASGJË S’QE KRIJUAR 7
PËRPARA MEJE; UNË RROJ JETË E MOT;
KUSH HYN KËTU MË S’KA PËR TË SHPRESUAR!"
Ja fjalt q lexova n nj port 10
me boj fare t’errt sipr shkruar.
I them: "Msues, kuptimin s’kapkam dot!"
Ma ktheu ai si nj njeri i zgjuar: 13
"Ktu do ln prapa çdo dyshim,
ktu çdo ligsi do shpejt harruar.
Siç t kam thn, tek ai vend do vijm, 16
ku njerz sheh q dhembja aq i tret,
sa mendjen humbin e çdo gjykim".
Pastaj mbi timen dorn e pshtet, 19
pr t m dhn mua pak kuraj,
dhe qetsisht m fut n botn’ e fsheht.
Aq pshertima, klithma, kuj e vaj 22
ushtonin nn nj qiell pa yje-sterr,
sa n fillim ia nisa shpejt t qaj.
T ndryshme gjuh, t folme tmerr, 25
plot fjal dhembjesh, zemrim i thell,
prplasje duarsh tok me z t çjerr
s’pushonin kurr nn t flliqtin qiell. 28
Arrinte zallahia n’at shkall,
sa dukej rrn ngrinte lart pshtjell.
Prej friks mendja vinte krejt vrdall, 31
prandaj i them: "Msues, ç’sht ky tmerr?
Ç’mundim i ndrydh t shkrett vall?".
Dhe ai m tha: "N gjendje kaq t mjer 34
i kan shpirtrat veç ata fatzinj
q mir as keq nuk bn as nj her.
Me ta przihen shpirtrat e kqij 37
t engjjve q s’qen rebeluar,
por q as bes s’patn n’perndin.
Qiejt i dbuan pr t mos u shmtuar, 40
as ferr’ i thell s’i pranoi kurr,
shkak s’patn djajt pr t’i mshiruar".
I them: "Msues, ç’sht kjo tortur, 43
q i mundon kaq fort sa derdhin lot?"
M’u gjegj ai: "Dhe aq gjat s’po e thur.
Kta as vdekjen s’e krkojn dot. 46
Pr ta kjo jet sht aq e lig,
sa luten pr nj fat tjetr krejt m kot.
N bot s’lan gjurm q s’u fik, 49
mshir s’meritojn, as drejtsi,
nuk po ta zgjas m, por shiko dhe ik".
Tek po vshtroja, shoh si me shpejtsi 52
shkon si flamur nj duke u vrtitur,
aq sa dhe vrapin si ta ndal s’di.
Nj mizri vjen pas duke roitur, 55
sa kurr s’do ta kisha pas besuar,
q vdekja aq fatzinj t kish goditur.
Pastaj, kur ca ndr ta pata dalluar, 58
shpejt njoha un hijen e atij
q post t madh prej frike pat lshuar.
Shpejt e kuptova se ky me siguri 61
ish sekti i formuar nga t dnuarit,
q s’i desh zoti, as armiqt’ e tij.
S’u bn gjall kurr t mallkuarit, 64
prandaj, ashtu t zhveshur pr munxyr,
i mbytnin miza e grerza s kafshuari.
U rridhte gjaku çurk npr fytyr 67
q thithej tok me lott i przjer
te kmbt nga ca krimba fort t ndyr.
Me q m la t shoh nj cop her, 70
ca njerz bregut lumit pash un.
"Msues, lejom, - i thash ather, -
t di se cilt jan e çfar i shtyn 73
prtej me kaq nxitim pr t kaluar,
siç shoh n dritn q aq dobt hyn".
Dhe ai m tha: "Shpejt ke pr ta kuptuar, 76
kur ne t’i kemi ndalur hapat tan
n lum t’Akerontit t trishtuar".
I shpura syt e turpshm un mnjan 79
prej friks mos nga pyetjet u mrzit
dhe heshta lumit sa i vajtm pran.
Nj vark vjen drejt nesh, q e vozit 82
nj plak i zbardhur pleqrie s thell.
Brtet ai: " Mjer ju me kt shpirt!
M mos shpresoni q t shihni qiell! 85
T’ju shpie erdha tek ai breg prball,
q akull ka dhe terr e zjarr veç vjell.
Dhe ti q je ktu, o shpirt i gjall, 88
Shpejt ndahu nga kta q kan vdekur!".
Kur pa se nuk po merrja vesh me fjal,
"Kjo s’sht rrug a port ti pr t prekur 91
n breg, - m tha. - Ktej s’ke pse kalon!
Gjej vark tjetr rrugn pr t ndjekur!".
I thot prijsi : " Mos u nxeh , Karon! 94
Kshtu t bhet lart u prcaktua,
ku bjn ç’duan. Tjetr kot krkon!".
Fytyra e krlesht iu qetua 97
varkarit t knets s lerosur,
q syt i kish me flak e zjarr qarkuar.
Por shpirtrat, lakuriq e handakosur, 100
krcitn dhembt e ndrruan ngjyr
me fjalt vrer porsa i pat kanosur.
Mallkonin Zotin, prindrit e tyre, 103
gjinin njerzore, vend e far,
dhe orn q i lindi pr munxyr
Pastaj u mblodhn gjith duke qar 106
n breg t atij lumi t mallkuar
q pret k s’çan pr Zotin kokn fare.
Ky djall Karon, me sy t flakruar, 109
t gjith i grish, i mbledh duke brtitur,
me rrem e godet çdo t vonuar.
Sikur n vjesht, vyshkur e venitur, 112
bie gjethi nj pr nj dhe trung’ i thar
sheh petkat dheut hapur e ronitur,
dhe e Adamit e mallkuara far 115
nj e nga nj u ngjit n breg aher,
si zogjt q ndjell n kurth nj zog kngtar.
Ata u dyndn npr dallgt sterr 118
dhe, para se n breg t kishin zbritur,
u mblodh nj turm tjetr menjher.
"Im bir, - m tha msuesi zemrndritur, - 121
kta q Zoti s’pat me sy t mir
ktu nga tr vendet kan arritur.
Dhe s’e kalojn lumin me pahir, 124
sepse hyjnorja drejtsi i shtyn
q frika shpejt t’u kthehet n dshir.
Ktu nj shpirt i mir kurr s’hyn, 127
prandaj nse Karoni t’sht akrruar,
kupto kjo sjellje ku e ka arsyen".
Lndin’ e errt, ai me t mbaruar, 130
nga dridhj’ e fort befas qe tronditur.
M dirset balli duke e kujtuar!
Nj er dheu e vaji pati ngritur 133
q dritn e prskuqi aq shum
sa ndjenjat shpejt m’i pat fashitur.
Dhe rash siç bie nj q vdiq pr gjum. 136
___________
V. l-9. Mbishkrim mbi portat e Ferrit. Sipas doktrins s krishtere, Ferri u krijua nga Trinia e Shenjt: Ati (fuqia hyjnore), Biri (Urtia e kulluar) dhe Shpirti i Shenjt (Dashuria e par). U krijua enkas pr t ndshkuar Luciferin. Para tij s’qe krijuar asgj veç s prjetshmes (qiellit, toks dhe engjjve). V. 32. ç’sht ky tmerr? - Poeti sheh midis portave t Ferrit dhe brigjeve t Akerontit nj hapsir t mbushur me shpirtrat e atyre q nuk bn as mir as keq. Mu pr kt arsye ata nuk meritojn as t dnohen, as t shkojn n Parajs. V. 37. Me ta przihen shpirtrat e kqij - Jan shpirtrat e engjjve q s’u bashkuan as me Perndin, as me Luciferin, kur ky ngriti krye. V. 59. hijen e atij - Papa Çelestin V q u zgjodh n kt post n vitin l294, kur ishte 79 vjeç. Ai dha dorheqje pas pes muajsh i shtyr nga kardinali Benedeto Kaetani, i cili e trashgoi me emrin e Bonifacit VIII. Ky e futi Çelestinin n burg dhe e mbajti aty gjersa vdiq. V. 78. Akeronti - N botn antike lum i prtejvarrit. Ai rrjedh edhe n Ferrin e Dantes. N fillim ai quhet Akeront (gr. lumi i trishtimit) dhe pshtjell rrethin e par t Ferrit. Pastaj zbret posht dhe formon knetn e Stigjes (gr. i urryer), n t ciln ndshkohen zemrakt. M tutje ai kthehet n Flegjeton (gr. prvlues). Pasi prshkon me kt emr pyllin e vetvrassve dhe shkretirn, ku bie shiu i zjarrt, ai bie si nj katarakt plot zhurm dhe derdhet n thellsi. N qendr t toks ai kthehet n liqenin e ngrir t Kocitit.V. 83. nj plak i zbardhur - Karonti, q transportonte shpirtrat n botn antike t prtejvarrit. T njjtn gj bn ai edhe n ferrin e Dantes. V. 93. Gjej vark tjetr - Me q Dante nuk sht i dnuar, Karonti mendon se ai duhet t udhtoj me nj vark tjetr, m t leht, q i shpie shpirtrat n Purgator.