Fjalorth terminologjik-Filozofik

[LABI]

Aktualitet/i (lat. Actualis i kohës, I tashëm)- njëmendësia , ajo që është reale, që është e dhënë tash përkundër potencialitetit që është vetëm e mundshme..

Alienim/I (lat. Alienus – I huaj , tjetër) tjetërsim, ndarje dhe pavarësim I produkteve të punës dhe aktivitetit të njeriut në një botë të vecantë, kinse e huaj nga bota e njeriut, humbje e asaj qe është thelbësore në njeriun; humbje e s hkaktuar nga ndarja e prodhuesit nga mjetet e prodhimit dhe produktet e punës së tij . Për këtë bëjnë fjalë Hegeli, Fjoerbahu, Marksi, Lukaqi etj.

Antinomi (gr.anti- kundër , nomos-ligj)- kundërthënie brendapërbrenda së cilës edhe teza (pohimi) edhe antiteza (mohimi), duken se janë njësoj të vërteta. Kanti në “Kritikën e mendjes së pastër” , ka paraqitur katër antinomy kryesore, në të cilat bi e mendja e pastër, kur i përvishet shpjegimit cështjeve inteligjibile.

Antitezë/a- (gr. Antithesis- e kundërta)- thënie e kundërt me tezën , mohim i tezës , zakonisht mohim i pohimit.

Antropologji/a – ( gr. Anthropos- njeri, logs-shkencë) disiplinë filozofike, që studijon njeriun si qenie specifike. Cështja e njeriut është njëra ndër cështjet më të para të filozofisë.

Antropomorfizëm/mi – (gr: anthropos – njeri , logos – shknecë) – paraqitja e gjësendëve , e natyrës ose e hyjnive sikur kanë veti njerëzore .

Antropocentrizëm/mi (gr: anthropos – njeri , kentrop- qendër) pikëpamje e cila e konsideron njeriun qendër të tërë botës dhe cak të të gjitha ngjarjeve në të .

Antropozofii/a (gr: anthropos – njeri, Sophia- mençuri) një varant i teozofisë; antropozofinë e themeloi Rudolf Shtajneri pasi u përjashtua nga “Shoqëria teozofike” të themeluar nga Helan Blavack dhe i shoqi i saj , koloneli amerikan Olkot. Sipas Shtajnerit dhe antropozofisë së tij, gjësendet materiale nuk janë tjetër pos fryma apo shpirti i dendësuar. Shpirti i nënshtrohet ligjit të ritrupëzimit apo reinkaracionit.

Apati/a (gr: apathia) – mungesë e ndjenjave , e interesit ; në filozofi apatia paraqet një qetësi filozofike, një qëndrim të paanshëm.

Aperion/i (gr: a-jo , peiron-kufi) – i pakufi, ajo që nuk ëhstë kufizuar; pëfaqësuesi i Shkollës së Miletës ; Anaksimandri mendon se apeironi është shkaku i parë dhe substance universale e cdop gjëje . Apeironi , sipas Anaksimandrit , është i pakufishëm për nga sasia dhe i përcaktuar për nga cilësia.

Apercepcion/i (lat : ad-rreth , kah ; percipere- të kuptosh) – perceptim i stimuluar në përvojën e mëparshme ; të vërejturit e asaj që momentalisht nuk mund të vërehet, por që e mundëson përvoja e mëparshme. Disa dijetarë apercepcionin e përkufizojnë si perceptim apo përftyrim të vetëdijshëm.

Apologji/a (gr: apologemai - të mbrosh) – mbrojtje, ajo që është drejtuar kah mbrojtja dhe arsyetimi i diçkaje.

Apologjet/e – ai apo ajo që mbron , që arsyeton ndonjë doktrinë (psh: krishtere , marksiste , islame , kapitaliste ) apo ndonjë gjendje jokritike.

Apologjetikë/a (gr: apologemaia – mbro) – degë e teologjisë, e cila ka për detyrë ta mbrojë dhe arsyetojë domën fetare.