Cili është flamuri që u ngrit në Vlorë më 28 nëntor 1912

[Lapsi]

Berat më 13-XI-934
Fort i dashur mik,
Dëshiroj të jini mirë si edhe unë mirë jam.
Si e dini Z. Juaj, vjet në muajin Kallnur (janar-shën.im-N.K.), kujtoj, bashkatdhetari jim z. K. Kirka ka sjellë prej Amerike Flamurin i cili është ngritur prej të ndyerit Ismail Qemalit në Vlorë me rastin e parë të shpalljes së Indipendencës Shqiptare. Atë Flamur, z. Kirka ja pat dhënë zotit Kotta dhe ky ja ka dorëzuar L.M. Tij Mbretit, i cili ka thirur Ministrin e Arësimit, zotni Ivanaj dhe ja ka dhënë me urdhër që, së bashku me një përshkrim historik të tij t’a vendosë në Muzeumin Kombëtar.
Pra Z. Ivanaj u interesua të mësojë se kush do ish ay që i dinte historinë ati Flamuri, dhe zotni Kotta i pat thënë që “ay Flamur është sjellë prej Amerike prej meje, më 1911”, dhe z. Ministër më thiri në zyrë e, massi i përshkrova gojarisht gjith historinë, m’a tregoj Flamurin. Zoti Ministër m’u lut që t’i bënja një përshkrim me gjith hollësirat dhe t’ja dërgoja, të cilën e bëra pas nja dy javësh dhe ja dërgova.
Z. Ministër më tha se, për të shpënë atë Flamur në Muze e lypte nevoja që të shpiesh me nderimet e merituarshme, ku do të ndodhesh edhe unë.
Por për fat të keq nuk u bë kështu, dhe nuk di përse. Vetëm më shkon nga mendja që “kështu i bëjmë punrat ne”.
Sidoqoftë, tashi marr vesh se Ministri, për ceremonit e duhura, Flamurin ja ka dërguar Muzeumit Kombëtar. Por nuk e di se a jua dërgoj edhe përshkeimin q’i patta dërguar unë së këtejmi apo vetëm Flamurin?
Pra në qoftë se ju ka dërguar Flamurin edhe historin’ e tij do ish mirë që me rastin e ditës së 28 Nëntorit të festonte në për Tiranë po ay Flamur, dhe historia e tij të shtypeshe në libërza të vogla të cilat të shpërndaheshin atë ditë për kujtim, ose të paktën historia e tij të botoheshe në fletorte e Tiranës. Për ndryshe në qoftë se dikushi ka pretendime të tjera, të më dorëzohet historia, dhe unë do t’a botoj që të përpiqen mendimet e të tjerëve, me gjith që e ndyera atdhetare, Marigo Pozio (e cila ja dorëzoj këtë flamur të ndyerit Ismail Qemalit) nuk rron sot që t’a dëshmojë.
Me këtë rast ju sjell në dije që xhufkat e këti Flamuri i kam gjetur në Korçë të sjella nga Odesa e Rusisë.
Lutemi pra kini mirësinë interesoheni dhe më njoftoni.
Në miqësi
Kol Rodhe.”

Këto janë disa nga variantet interesante të cilat pretendojnë se trajtojnë informacionin e vërtetë rreth çështjes së flamurit kombëtar të nëntorit 1912. “Zbulimet” e tjera të kohës sonë, se analizat kompjuterike kanë nxjerrë në dritë flamurin e Vlorës, nuk duhen besuar, sepse nuk ka asnjë provë të flamurit të ditës së pavarësisë, e cila mund të konsultohej për të gjetur flamurin origjinal. Duke u besuar shumë kujtimeve dhe pohimeve të delegatëve të pavarësisë në Vlorë, se momenti i ngritjes së flamurit është fiksuar në celuloid nga Petro Fotografi. Nëse studiuesit arrijnë të gjejnë këtë material fotografik, të munguar deri më sot, besoj se do të arrihet zbardhja e së vërtetës për flamurin kuq e zi, përmasat dhe formën. Gjithsesi, materiali që na afron më shumë me flamurin e pavarësisë, të ngritur në Vlorë më 28 nëntor 1912, besohet të jetë kartolina me flamur, e botuar dhe
përgatitur nga Spiridon Ilo në Nju Jork në vitin 1920. E besueshme, sepse Ilo ka qenë vetë pjesë e ceremonisë së ngritjes së flamurit dhe nga të vetmit që na ka dhënë një pamje të tij. Këtë ai e shtypi edhe në beze, për ta shpërndarë nëpër kolonitë e shqiptarëve jashtë atdheut.